'Samen een meerderheid'. Het is ondertussen 4 jaar geleden dat de camera's van VRT op het N-VA-hoofdkwartier de oprisping van Theo Francken registreerden, toen hij zag dat in het kanton Glabbeek N-VA en Vlaams Belang samen meer dan 50% haalden. De ster van Vlaams Belang bleef sindsdien rijzen. Volgens De Stemming (mei 2023) is het vandaag met voorsprong de grootste partij van Vlaanderen met 24,6%. N-VA klokt nu af op 21%. Opvallend daarbij is dat 59% van de N-VA-kiezers vindt dat er met Vlaams Belang moet kunnen worden geregeerd. En dus zal van nu tot aan de stembusgang van 9 juni 2024 de vraag worden gesteld: Blijft Bart De Wever Tom Van Grieken zien als een paljas, zoals hij de Vlaams Belang-voorzitter toesiste in 2019, of wordt hij een partner? Bart De Wever zelf blaast in elk interview warm en koud over de kwestie, en dat zal hij wellicht blijven doen tot aan de verkiezingen. De vraag is dus onmogelijk te beantwoorden en de vele meningen erover zijn erg verdeeld. Zo waren op de laatste redactieraad van dit blad bij een steekproef met handopsteken, of N-VA met Vlaams Belang in zee zou gaan, precies de helft van oordeel dat dit kan gebeuren. Veel zal afhangen van de precieze uitslag, uiteraard. Maar ook van de uitslag en dynamiek op federaal niveau. In 2024 speelt N-VA namelijk ook haar eindspel voor een meer onafhankelijk Vlaanderen. Zal de partij het risico nemen om met Vlaams Belang een coalitie te vormen, en in dat geval zelfs niet aan tafel te worden uitgenodigd bij PS voor het uittekenen van een volgende staatshervorming?

Is Bart De Wever nog steeds de fatsoenlijke conservatief die hij vroeger was, wiens historische missie het is om het Vlaams-nationalisme uit bruine handen te houden?

Enfin, bovenstaande analyse is genoegzaam gekend. Ten gronde, evenwel, is de vraag van 1 miljoen: wat denkt Bart De Wever, nog steeds de onbetwiste leider van zijn partij, zelf in het diepst van zijn gedachten? Dat is niet duidelijk. Is hij nog steeds de fatsoenlijke conservatief die hij vroeger was, wiens historische missie het is om het Vlaams-nationalisme uit bruine handen te houden? Of is hij de machtspoliticus die zijn scrupules over regeren met Vlaams Belang opzijzet om strategische motieven en alludeert op 'extralegale' stappen richting onafhankelijkheid? Historicus en broer Bruno De Wever, met wie hij als kind in de zomer samen met Duitse neonazi's op kamp ging en bij thuiskomst de 'holocaust ontkende', denkt alvast nog steeds het eerste. Op een recente lezing van Samenleving & Politiek sprak hij over de weg die zijn broer reeds had afgelegd. In 2008 zei Bart De Wever op de radio bij RTBF over de collaboratie nog: "C'est trop tard, ça ne m'intéresse plus. […] C'est une page tournée." Op 6 mei 2015, aan het monument voor de gedeporteerde Antwerpse Joodse burgers, zette hij zijn bocht in: "Ook in deze wil ik het verleden recht in de ogen kijken: deze collaboratie was een vreselijke fout op alle vlak. Het is een zwarte bladzijde in de geschiedenis die het Vlaams-nationalisme onder ogen moet zien en die het nooit mag vergeten." De volgende stap die Bart De Wever nog moet zetten, aldus broer Bruno, is het verzet – dat in Vlaanderen het gevecht om de collectieve herinnering heeft verloren – te erkennen en eren in zijn strijd tegen de criminele activiteiten van de collaboratie. Ook dat zit eraan te komen, zo lijkt het, al is meedoen aan de 8 meicoalitie nog een brug te ver. Alvast in Antwerpen heeft Bart De Wever als burgemeester onverkort zijn schouders gezet onder de fiets- en wandelroute rond het thema 'Verzet in Antwerpen'. Daarover zei hij recent: "De waardevolle bijdrage van het Antwerpse verzet in de strijd tegen de nazi-bezetting is te lang onbekend gebleven". In 2024 komen er zes gedenkmuren aan de Scheldekaaien met de namen van alle overleden Antwerpse slachtoffers, met ook veel aandacht voor die uit het verzet. Symboliek in een verkiezingsjaar?

N-VA en Vlaams Belang kunnen elkaar vinden met woke als gezamenlijke vijand en toegang tot sociale rechten onder strikte voorwaarden als leidraad.

Het valt te hopen dat Bruno De Wever gelijk heeft over zijn tien jaar jongere broer. Want de verleiding wordt bij een extreemrechtse landslide wellicht zeer groot. Als N-VA moet kiezen tussen een coalitie met Vooruit, en daarbij fel zal moeten onderhandelen om op de bevoegdheden Onderwijs en Welzijn een omslag te maken, of een coalitie met Vlaams Belang, dat al blij zal zijn om het cordon te breken en inhoudelijk niet te veel eisen zal stellen, is de keuze misschien snel gemaakt. In 2019 sprak Bart De Wever reeds enkele weken met Vlaams Belang; gaat hij in 2024 zijn roedel in bedwang kunnen houden? Theo Francken en anderen in de partij staan alvast te popelen. Veel N-VA'ers hebben een verleden bij Vlaams Belang/Blok. De partijen delen dezelfde Vlaams-nationalistische wortels. Op socio-cultureel vlak kunnen ze elkaar vinden met woke en multicul als gezamenlijke vijand en toegang tot sociale rechten onder strikte voorwaarden als leidraad. Beide partijen verspreiden de voorrangsmythe, de idee dat mensen met een migratieachtergrond altijd en overal voorrang krijgen. Maar ook op socio-economisch vlak zijn er raakvlakken. Zowel N-VA als Vlaams Belang zijn voorstander van een voorwaardelijke solidariteit, van laissez-faire, marktderegulering en privatisering. Een geel-bruine Voka-regering gloort dan aan de Vlaamse einder.

Krijgt Theo Francken in 2024 zijn 'samen een meerderheid'? Enkel in het hoofd van Bart De Wever zit het antwoord. Hij draagt een verpletterende verantwoordelijkheid.

Samenleving & Politiek, Jaargang 30, 2023, nr. 6 (juni), pagina 2 tot 4

• Tom Van Grieken
• Bart De Wever
• N-VA
• Vlaams Belang