Fatima solliciteert als poetshulp. Ervaring zat. Ze spreekt vloeiend Nederlands. Woont om de hoek bij haar klanten, stevig verankerd in de buurt. Toch krijgt ze vaak hetzelfde antwoord: de plaats is al ingevuld. Pech, mevrouw. Annelies, wiens kinderen naar school bij die van Fatima en met exact hetzelfde profiel, probeert het een paar dagen later. Zij mag wél langskomen.

Deze situatieschets blijkt niet zo uitzonderlijk in het Vlaanderen anno 2025. Vrijheid, gelijkheid, blijheid? Niets van. Discriminatie gebeurt niet in het volle daglicht. Niet op papier. Het speelt zich af in de marges, achter de schermen, aan de telefoon, via inboxen waar niemand meeleest. Hoe bewijs je dat je afgewezen bent vanwege je naam, je leeftijd, je beperking? Hoe toon je aan dat een bedrijf alleen ‘de juiste mensen’ zoekt zonder dat het dat hardop zegt?

"GEEN KLEURKE"

Het VRT-programma Factcheckers deed de proef op de som. Men contacteerde 48 dienstenchequebedrijven. Bijna 60% ging in op discriminerende verzoeken van klanten: "Liefst geen kleurke." De bedrijven? Die schikken zich, alsof wettelijk verboden discriminatie een kwestie van klantvriendelijkheid is. Alsof het volstrekt normaal is dat de klant bepaalt welke afkomst zijn poetshulp heeft. Dit is geen slordigheid. Dit is geen misverstand. Dit is een systeemfout.

'Factcheckers' contacteerde 48 dienstenchequebedrijven. Bijna 60% ging in op discriminerende verzoeken van klanten.

En hoe pak je dit aan? Wel, met praktijktesten. Zonder testen, geen bewijs. Zonder bewijs, geen actie. De cijfers liegen er niet om. Neem nu iets anders, de huurmarkt. Onderzoek van de VUB toonde aan dat 18% van de makelaars op de Antwerpse huurmarkt systematisch discrimineert tegen etnische minderheden. 23% doet het af en toe. Toen de stad de resultaten zag, ging ze met de sector in overleg en werd een verbeterplan opgesteld. Dat werkt.

Op de arbeidsmarkt is het dus niet beter. Uit studies van de UGent blijkt dat mensen met een arbeidsbeperking wereldwijd 41% minder positieve reacties krijgen op een sollicitatie. Leeftijd is ook een struikelblok: hoe ouder je wordt, hoe minder kansen je krijgt. En je afkomst? Heb je een Maghrebijns-Arabische of Midden-Oosterse achtergrond, dan word je volgens UGent@Work gemiddeld 29% minder vaak uitgenodigd dan iemand zonder migratieachtergrond. Talent verspild, kansen ontnomen, ongelijkheid bestendigd.

Brussel bewijst dat het anders kan. Daar heeft de regering discriminatietests bij aanwervingen niet alleen eenvoudiger, maar ook doeltreffender gemaakt. Werkgelegenheidsinspecteurs kregen extra bevoegdheden om in te grijpen.

PRAKTIJKTESTEN

Wat moet er gebeuren? Hou op met het probleem vooruit te schuiven. Praktijktesten moeten een wettelijke basis krijgen, punt. Geen vrijblijvende afspraken, geen wollige persberichten over ‘sensibilisering’, maar middels echte controle. Begin met een nulmeting, pak discriminatie keihard aan en meet daarna opnieuw. En als bedrijven blijven discrimineren? Boetes. Sancties. Niet met een vermanend vingertje, maar met financiële gevolgen. En ook de overheid zelf moet haar aanwervings- en promotiebeleid kritisch bekijken. Hoeveel Fatima’s en Karims krijgen hier echt kansen? Dat alles ook in het belang van werkgevers en van onze welvaart: in een krappe arbeidsmarkt verspilt discriminatie talent.

Hou op met het probleem vooruit te schuiven. Praktijktesten moeten een wettelijke basis krijgen, punt.

Het Vlaams Regeerakkoord spreekt hier trouwens duidelijke taal: “Voor discriminatie en racisme is er geen plaats in Vlaanderen. Iedereen in Vlaanderen moet de job van zijn of haar dromen kunnen uitoefenen. Daarom rollen we praktijktesten uit.” Waar wachten we op?

En ook de sociale partners hebben wat werk. Inclusieve werkvloeren komen er niet vanzelf. Werknemers en werkgevers moeten leren omgaan met een diverse samenleving, en ja, dat betekent soms tegen heilige huisjes schoppen. Maar zonder wetgeving, zonder harde controle, blijven we gewoon aanmodderen. Discriminatie verdwijnt niet met goede bedoelingen of halfbakken maatregelen. Het verdwijnt pas als we het zichtbaar maken, benoemen en keihard aanpakken. Hoog tijd dus, bewijzen de Factcheckers.

• column
• discriminatie
• arbeidsmarkt