De politieke constellatie in Vlaanderen neemt voor progressieven stilaan dramatische proporties aan. Rechts verzamelt zich onder de vlag van slokop N-VA. Het trekt mensen aan van extreem- en centrumrechts. De uitdager van het ‘systeem’ staat stilaan op volle oorlogssterkte. Hoe de verrechtsing te stoppen, het zou elke maandag bovenaan de agenda van het partijbureau van sp.a en Groen moeten staan. Zeker omdat geen enkele van de beproefde recepten lijkt te werken. De vraag is dus wat daar tegenover te zetten. Het enige antwoord daarop is: iets nieuws. Sp.a en Groen moeten resoluut kiezen voor progressieve frontvorming in de aanloop naar 2014.

Roodgroene kartels in de gemeenten

Vlaanderen is er na 14 oktober niet linkser op geworden. Groen bleef in Antwerpen wat onder de verwachtingen, maar deed het algemeen gesproken goed, zelfs uitstekend in Gent, en werd de grootste Vlaamse partij in Brussel. Het bilan van sp.a oogt diffuus - in enkele symbolische steden verlies, in enkele symbolische winst - maar toch met een duidelijke neerwaartse trend: de partij ging in 74% van de gemeenten achteruit. (cijfer Tom Verthé, VUB) Vergelijken met 2006 is unfair want sp.a haalde toen haar beste score sedert de samenvoeging van de gemeenten. In 2006 kwam in één op de drie gemeenten waar mogelijk sp.a en Groen samen op. Deze keer was dat nog meer: in 58 gemeenten was er een roodgroen kartel, met een goede totaalscore van 22,8%. Er is het spectaculaire resultaat in Gent (26 van de 51 zetels) maar we zien ook behoorlijke scores van roodgroene kartels in Geraardsbergen (8 van de 31), Harelbeke (9 van de 29), Hasselt (15 van de 41), Machelen (11 van de 23), Menen (8 van de 31), Rumst (7 van de 23), Sint-Niklaas (12 van de 41) en Vilvoorde (10 van de 35). (cijfers Johan Ackaert, Universiteit Hasselt)

Profilering loont

In Antwerpen werd de centrumkoers van Patrick Janssens afgestraft. Zonder extreemrechts gevaar en met een meer geloofwaardige tegenkandidaat verloor de stadslijst langs beide kanten: linkse kiezers stemden voor PvdA en Groen, centrumkiezers voor N-VA. Janssens rekende op een burgemeestersbonus, maar vergat daarbij een duidelijke profilering. Extreem rechts stemde voor rechts; extreem links niet voor links. Geen strategisch stemgedrag ter linkerzijde deze keer. Het contrast met Gent kan niet groter. Daar geen sterke tegenkandidaat (Siegfried Bracke ‘pakt’ niet in Gent), wel een progressieve samenwerking die duidelijk heeft geloond: 1+1=3.

Als het regent in Antwerpen, druppelt het in Vlaanderen. Net zoals Antwerpen een kick start betekent voor N-VA richting 2014, kan dat misschien ook het geval zijn voor PvdA. Wie weet moet men rekening houden met een nieuwe speler aan de linkerkant. Sp.a moet zich dan ook de vraag stellen welke positie het wil innemen in het politieke spectrum. Nu voert de partij een centrumlinkse koers. Ze hoopt de leemte te vullen dat christendemocraten en liberalen - in een poging N-VA-kiezers te strikken - in het centrum achterlaten. Maar het gevecht om de zwevende centrumkiezer vormt dun politiek cement op lange termijn. We hoorden Bruno Tobback in De Morgen (8 september) spreken over de sp.a als de partij van de normaliteit. Mag het iets scherper? Socialisten moeten durven kiezen voor een links verhaal. Zorg voor meer weerwerk tegen het nationalisme. Maak politieke vijanden. En kies zorgvuldig uw vrienden: Groen is dan de logische partner.

The time is now

Een pleidooi voor verruiming is niet nieuw. Sp.a probeerde onder het voorzitterschap van Johan Vande Lanotte tevergeefs te komen tot een brede netwerkpartij. Eerdere pogingen tot samenwerking met Groen botsten - bij haar vroegere boegbeelden - op grote terughoudendheid. Nu moet het lukken. The time is now. De unieke formatie van een rechts blok noopt tot reactie. En de kiezer smaakt de rood-groene coalitie, dat hebben de gemeenteraadsverkiezingen bewezen. Bovendien is de verhouding tussen sp.a en Groen aan het veranderen. Bij eerdere pogingen ging het om een alliantie tussen een grotere traditionele partij en een kleinere partij, met erg verschillende doelstellingen. Dat probleem is zich aan het opheffen: Groen gaat richting 10%; sp.a verliest nu al vier verkiezingen op rij. Het wordt stilaan een kartel van gelijken. Dat een kartel ook voor Groen electoraal lonend kan zijn, bewijzen de lokale verkiezingen in Gent. Daar haalt het liefst 11 van de 26 zetels van de kartellijst.

TINA

Samenwerken betekent zelfreflectie. Wat voor partij zijn we? Voor wie en welke maatschappij willen we strijden? Het vereist toegeven op een aantal standpunten, zelfs deels opgeven van de eigen identiteit. Het dna van Groen en sp.a is volledig anders. Lokale afdelingen van Groen hechten sterk belang aan hun autonomie, sp.a heeft als historische massapartij een meer hiërarchisch georganiseerde afdelingswerking. Partijmandatarissen en -leden kunnen ongetwijfeld heel wat redenen opsommen om niet samen naar de moeder van alle verkiezingen in 2014 te gaan. Toch verzinken alle mogelijke bezwaren in het niets tegenover het ultieme argument: met vereende krachten de twee belangrijkste crisissen aanpakken - de economische en de klimaatcrisis. De economische crisis is een drama voor de klimaatcrisis. Het is nu de historische taak van roodgroen om beiden te verbinden. In verspreide slagorde is dat onmogelijk. Er bestaat, ook in het geelzwarte Vlaanderen van vandaag, wel degelijk een groot reservoir kiezers voor zulk discours. Een kartel kan stemmen terughalen bij de linkerzijde (PvdA-kiezers gaan dan misschien opnieuw strategisch stemmen), maar ook bij de progressieve vleugel van cd&v en Open Vld. Bruno en Wouter, zet alle schroom en gevoeligheden opzij. Gent hoeft geen eiland in Vlaanderen te zijn. Tijd voor een nationaal kartel sp.a-Groen in 2014.