Identiteitspolitiek

De congrestekst geeft een wat grijze bestuurderspartij alleszins opnieuw wat meer kleur. Zeker inzake ‘diversiteit’ zien we een trendbreuk. Voor het eerst slaagt de sp.a er in een consistente tekst over het thema op papier te zetten die niet vervalt in een naïef progressief maatschappijbeeld. De sp.a neemt, net als Groen trouwens, duidelijk stelling in tegen het enge identiteitsdiscours. Ze kiest voor de focus op wat ons bindt in plaats van wat ons scheidt. Je kan de partij met haar nieuw burgerschapsproject niet betichten van weifelende behaagzucht: de partij kiest voor het actief pluralisme en tegen het hoofddoekenverbod. Dat is geen evidente keuze - noch in het Vlaanderen van vandaag, noch binnen de partij zelf - maar heeft alleszins het voordeel van de duidelijkheid. Aan u, de kiezer, te beslissen of u er zich kan in vinden.

Verzorgingsstaatscynisme

Elke partij zal in 2014 van haar core business de inzet van de verkiezingen proberen te maken, maar de belangrijkste politieke discussie van de jaren erna wordt echter die over de betaalbaarheid van onze sociale zekerheid in tijden dat er minder geld beschikbaar is. En meer bepaald waar dan de individuele verantwoordelijkheid eindigt en die van de overheid begint. Met de explicitering van bestaande maar ook met een aantal nieuwe standpunten rond economie en gelijkheid zet de sp.a zich schrap voor dit debat. Ook hier gaat de partij in tegen de marsrichting. Rechts-conservatieve partijen zetten sterk in op het objectiveren van kosten van publieke diensten en op het feit dat sommigen meer in de sociale zekerheid steken dan ze eruit halen.

Vooral in het denken over welzijn zien we een verharding: zorgbehoevende burgers worden steeds meer als dader afgeschilderd. We hoorden de voorbije maanden discussies of levensstijl onder onze gezondheidszorg dan wel onder de individuele verantwoordelijkheid valt en of bepaalde behandelingen nog wel moeten worden terugbetaald. De vraag is of een ongezonde levensstijl een bewuste keuze is. De kreupele gedachte groeit dat individuele keuzes doorslaggevend zijn, maar het is een illusie te denken dat iedereen zijn leven zelf vrij bepaalt. Sociale kwetsbaarheid is het resultaat van een leven vol ongelijkheden, gaande van een minder gezonde woning tijdens de kinderjaren over minder gezonde voeding, ongezonder werk tot minder beweging, hogere consumptie van vet, alcohol en tabak. En toch zijn het meestal de zwaksten in de samenleving die door die rechts-conservatieve partijen zonder verpinken verantwoordelijk worden gesteld voor dingen waar zij niet altijd vat op hebben. Ze zijn het minst in staat om te voldoen aan de vereiste van wederkerigheid. Overigens, zelfs al ben je in staat verantwoordelijkheid op te nemen voor jouw keuzes, geloven we dan echt dat alles - werk, leven, gezondheid - een kwestie van eigen keuze is?

Brede solidariteit

Laten we de solidariteit in de sociale zekerheid dus zo breed en collectief mogelijk georganiseerd houden. Zodat de gezonde Vlaming met een goed inkomen inderdaad blijft betalen voor de kosten van landgenoten met een minder gevulde portemonnee en een ongezondere levensstijl. Maar zodat ook de handarbeider betaalt voor de universitaire opleiding van de zoon van de buurman, de 4x4-bestuurder voor de valpartij van de bakfietsende stedeling, de secretaresse voor de hart- en vaatziekte van een dolgedraaide CEO en, ja, de werkende Waal voor de werkloze Vlaming. Het universele karakter van onze verzorgingsstaat is de basis van ons beschermingssysteem. Het solidariteitsgevoel verdwijnt als de verzorgingsstaat op een steeds smallere basis rust. Het is van essentieel belang dat alle inkomensgroepen beseffen collectief verzekerd te zijn voor een bedrag dat vele malen hoger ligt dan hetgeen ze uit de eigen portemonnee kunnen ophoesten.

Transparantie

Om de legitimiteit van de georganiseerde solidariteit te behouden, en wie weet te versterken, is het essentieel ze transparanter en efficiënter te maken. De regel- en wetgeving wordt steeds complexer - dat zal er na de zesde staatshervorming niet op verbeteren - wat bijdraagt tot het gevoel dat de overheid geen betrouwbare partner meer is. Duidelijker maken waarvoor we met zijn allen belastingen betalen, moet een politieke topprioriteit zijn. Want mensen beseffen niet meer hoezeer hun lot - ondanks de ogenschijnlijke individualisering - met dat van een ander verbonden is. Met ‘het geval Viktor’ zagen we wat transparantie kan doen voor het draagvlak van de sociale zekerheid. Als de anonieme zieke een gezicht krijgt wordt ons beschermingssysteem plots als veel deugdelijker ervaren.

Kiezen

Hoe de campagne volgend jaar ook loopt, de politieke keuze zal er een zijn tussen partijen die pleiten voor een universalistische verzorgingsstaat en partijen die kiezen voor een vorm van individualisering van onze sociale zekerheid. Het debat over een brede of smalle invulling van het sociale takenpakket van de overheid is geopend. De sp.a lijkt met de nieuwe beginselverklaring alvast inhoudelijk gewapend tegen het verzorgingsstaatscynisme. Of het genoeg is, zal moeten blijken. Het is de kiezer die in 2014 moet uitmaken voor welk ‘Vlaanderen van Morgen’ ze kiest, en met wie en in welke mate ze inzake gezondheidszorg, sociale zekerheid, werkloosheid en armoede nog solidair wil zijn.