Moeilijke campagne

De sp.a wil, zoals elke partij, van zichzelf de inzet van de verkiezingen maken. Dat probeert ze op twee manieren. Ze waarschuwt voor een ‘Antwerpse coalitie’ op Vlaams niveau. Vooralsnog lukt het de N-VA beter om het scenario van een coalitie zonder hen, maar dan op federaal niveau, in de verf te zetten. Ook van de strijd tegen het ‘Duitse model’ (model D) poogt de partij een verkiezingsthema te maken. De frame blijft echter: model A, het confederalistische model van Bart De Wever, of model B, dat wordt uitgedragen door de regering-Di Rupo. De sp.a woog de voorbije maanden te weinig op het maatschappelijk debat.

Het jaarlijkse congres, nu zaterdag, zal zoals altijd een inhoudelijk interessante oefening zijn, met een reeks boeiende gasten. Maar daar zal de partij de winst niet halen; alle partijen hebben die verscherpte profilering achter de rug, hielden ‘hun beste congres ooit’. Wel kan het de leden en kopstukken enthousiasmeren, warm maken, wakker schudden. Het is nu zaak een tandje bij te steken om het verscherpte verhaal op een geloofwaardige manier aan de man te brengen. Daarvoor zijn er vooralsnog geen witte konijnen à la Johan Van Overtveldt opgedoken. Een aantal oude (Patrick Janssens, Caroline Gennez) en nieuwe (Yasmine Kherbache) gezichten niet te na gesproken, zal het moeten gebeuren door diegenen die het sp.a-beleid mee hebben uitgestippeld of uitgevoerd als beleidsmaker.

Sp.a kopstukken in de schijnwerper

Laten we starten met de ‘vergeten’ kopstukken: europarlementsleden Kathleen Van Brempt en Saïd El Khadraoui. Ze ontkrachten de mythe van de uitbolbaan in Europa. Beiden leveren, tamelijk los van het partijhoofdkwartier, hard en goed werk. Van Brempt op het terrein van sociale en ecologische rechtvaardigheid; El Khadraoui rond transport- en financiële dossiers. In de media werd aanvankelijk geopperd dat Caroline Gennez, die meeschreef aan de Europese beginselverklaring, wel eens de Europese lijst zou kunnen trekken. Maar vandaag is de kans groot dat de huidige Europese parlementsleden opnieuw bovenaan de lijst zullen prijken. Voor El Khadraoui wordt dat dan een strijdplaats, want het zal voor de partij moeilijk zijn om haar twee zetels te behouden. Zeker nu België een zetel verliest na de toetreding van Kroatië en N-VA sowieso beter zal presteren dan in 2009.

In de federale regering zitten de sterkhouders van de sp.a. Johan Vande Lanotte scoort met een reeks voorstellen over het verlagen van tarieven. Er wordt vaak lacherig gedaan over de sp.a als consumentenbond, maar als consumentenbelangen gekaderd worden binnen een breder sociaaleconomisch verhaal, heeft het zijn waarde, ook electoraal. Ook John Crombez levert met zijn strijd tegen fiscale en sociale fraude belangrijk werk. Voor de schatkist, maar ook voor het behoud van het draagvlak van onze welvaartsstaat. Hij wint dag na dag aan belang binnen de regering én de partij. Monica De Coninck maakte zich met een meer degressieve werkloosheidsuitkering niet populair bij de vakbond en armoedeorganisaties, maar plugt in op het ‘voor wat hoort wat’-gevoel dat leeft in Vlaanderen. Ook sleepte ze een compromis arbeiders/bedienden uit de brand.

... maar niet zo in Vlaanderen

Daar waar de sp.a kopstukken in de federale regering degelijk werk leveren, en daar zichtbaarheid mee halen, is dat een stuk minder het geval voor de socialistische ministers op Vlaams niveau. Ze kabbelen mee op de gezapige stroom van de hele Vlaamse regering. Freya Van den Bossche heeft haar sérieux terug gevonden, levert goed werk rond sociale economie, maar komt slechts af en toe in beeld (woonbeleid, energie-efficiëntie). Pascal Smet moet een aartsmoeilijk departement aansturen en zit vaak in het oog van de storm. Hij kreeg de voorbije legislatuur niet al zijn plannen in een decreet gegoten. Van Ingrid Lieten zien we weinig. Ze kan een aantal verwezenlijkingen rond innovaties op haar hoed steken. Recent lanceerde ze, met een groot mediaoffensief, het Kinderarmoedefonds. Een waardevol initiatief, maar eigenlijk betekent het het uit handen geven van de strijd tegen kinderarmoede, van overheid naar liefdadigheid.

Ter hunner verdediging: het keurslijf van het regeerakkoord waarbinnen ze moeten opereren, laat weinig ruimte. Als je geen waterdichte eisen in het regeerakkoord gebetonneerd krijgt, krijg je onzichtbare ministers. Waarom moest de partij in 2009, na een nederlaag, zo gemakkelijk in de Vlaamse regering stappen? Helemaal te gek werd het trouwens toen dat regeerakkoord bestempeld werd als links. De partijtop had beter moeten weten: het was de N-VA toen enkel te doen om het symbool van de uitbouw van een alternatieve Vlaamse sociale zekerheid. Sociale bescherming kan haar gestolen worden.

De voorzitter

Een les die de partij moet trekken, is dat goede ministers zonder een overkoepelend verhaal geen garantie bieden op electoraal succes. Afzonderlijk leverden socialistische ministers het voorbije decennium meestal wel goed werk, maar de beleidsbeslissingen werden te weinig gekaderd in een duidelijk verhaal. Vaak bleef enkel het regeringscompromis hangen. De last van een machtspartij.

Bruno Tobback zag juist in dat een nieuw, overkoepelend verhaal nodig was. Hij bouwde als voorzitter krediet op met de nieuwe beginselverklaring ‘Het Vlaanderen van Morgen’, want over een aantal moeilijke thema’s werd klaarheid geschonken. Maar de lancering ervan lag wat vroeg in de campagne, de dynamiek viel stil. De voorbije maanden werd het sp.a-regeringswerk te weinig gekaderd in dat nieuwe verhaal. Door de ministers zelf, maar ook door de voorzitter. Als we de debater Tobback te zien krijgen in de media, is hij sterk, maar te weinig staat hij in het middelpunt van het publieke debat. Dat moet nu gebeuren. Bruno Tobback staat voor zijn grote examen. Hij draagt de immense verantwoordelijkheid om de sp.a in de campagne te wurmen.

Geen aantrekkelijke gedachte

Nu er tot 2019 in principe een verkiezingsloze periode volgt, is beleidsdeelname voor elke partij, en zeker voor de socialistische, belangrijker dan ooit. En dit om drie redenen. Een. Ons sociaal welvaartsmodel staat bij de volgende stembusgang ter discussie. Er komt debat over een brede of smalle invulling van het sociale takenpakket van de overheid, en over waar dan de individuele verantwoordelijkheid eindigt en die van de overheid begint. Daarbij bestaat het gevaar van een te fel doorgeslagen ‘voor wat hoort wat’-beleid. Twee. De discussie over een loonlastenverlaging zal na 2014 blijvend de agenda domineren: die moet gebeuren, maar dan zonder dat de overheid en dus de sociale bescherming wordt uitgekleed. Het kan o.a. door een drastische belastingshift van lasten op arbeid naar lasten op vermogenswinsten, bepaalde vormen van consumptie (binnen de index) en milieuvervuiling. Drie. De regio’s krijgen vanaf 1 juli 2014 bevoegdheden in handen waarmee herverdelende keuzes kunnen worden gemaakt. Via de kinderbijslag, woonbonus en een uitgebreid arbeidsmarktbeleid kan straks een corrigerend beleid op poten gezet worden.

De sp.a blijft dus nodig, willen we onze verzorgingsstaat behouden (en dat wil de Vlaming, zo blijkt uit het recente onderzoek van socioloog Mark Elchardus). Helaas lijkt de partij op dit scharniermoment haar lot zelf niet meer in eigen handen te hebben. Op Vlaams niveau dreigt ze de speelbal te worden van N-VA en CD&V. Die twee kunnen misschien samen een regering vormen. Indien er toch een derde partner nodig blijkt, is de sp.a tweede keuze (na Open VLD). De kans bestaat dat de sp.a na de verkiezingen ‘uit’ de Vlaamse en ‘in’ de federale regering wordt gemanoeuvreerd, met vijf jaar lang ‘rechtse’ aanvallen van de Vlaamse regering op de ‘linkse’ federale regering. De partij heeft gelijk, het is geen aantrekkelijke gedachte.

De sp.a staat dus voor cruciale maanden in de aanloop naar 25 mei 2014. Het is alle hens aan dek.

Opinie verschenen op deredactie.be