In het edito van het aprilnummer van Samenleving en politiek waarschuwt hoofdredacteur Wim Vermeersch dat de linkse oppositie best ‘niet alle eieren in de mand van de factcheck legt’ en dat ‘het effectiever is rond de eigen waarden een verhaal te bouwen dan rond de feiten een gevecht te voeren’. Niemand zal echter tegenspreken dat de versterking van de sp.a-studiedienst verder gaat dan enkel een occasionele factcheck. Er is duidelijk meer aan de hand. Het is niet enkel de sp.a-studiedienst die de intellectuele slagkracht van progressief Vlaanderen heeft vergroot. Er zijn ook de publicatie van Ctrl+Alt+Del (deel 1 en 2), de oprichting van de onafhankelijke denktank Minerva en andere initiatieven zoals links-progressief@ugent.

De invloed van intellectuelen op het maatschappelijk debat wordt overigens maar beter niet onderschat. We citeren F.A. Hayek: ‘In all democratic countries [...] a strong belief prevails that the influence of the intellectuals on politics is negligible. This is no doubt true of the power of intellectuals to make their peculiar opinions of the moment influence decisions, of the extent to which they can sway the popular vote on questions on which they differ from the current views of the masses. Yet over somewhat longer periods they have probably never exercised so great an influence as they do today in those countries. This power they wield by shaping public opinion’.1

Het kritische edito van Wim Vermeersch mag wat mij betreft dan ook gelezen worden als een zeer terechte pluim voor mijn collega’s van de studiedienst. Maar is het werk daarmee af? Neen, uiteraard niet. Er is ook niemand die dat beweert. Het is cruciaal dat we onze visie ook omzetten in actie, dat we een beweging uitbouwen van mensen die dezelfde visie delen en uitdragen in heel Vlaanderen, in elke stad, in elke gemeente, in elke buurt. In hun intentieverklaring uit 2015 wijdden voorzitter John Crombez en ondervoorzitter Stephanie Van Houtven hier niet toevallig een volledig hoofdstuk aan.

Deelnemen aan het intellectueel debat versus relevantie voor de mensen in de straat: het lijkt een dilemma voor een sterke progressieve beweging, maar niets is minder waar. Om een echte tegenmacht te vormen, zijn we het als belangrijkste oppositiekracht in Vlaanderen verplicht om op meerdere fronten tegelijk te strijden.

Als Directeur Beweging & Netwerk kreeg ik de opdracht om dit engagement in de praktijk om te zetten en samen met de mandatarissen, de afdelingen en de leden onze aanwezigheid in de samenleving te versterken.

Hoewel velen het toegenomen aantal activiteiten van sp.a overal in Vlaanderen al hebben opgemerkt, is het logisch dat dit structurele werk in de diepte vaak onder de radar blijft. Samenleving en politiek blijft echter ook in deze vluchtige tijden van twitterocratie een vrijstaat voor diepgaande analyse en dus is het de ideale plaats om na twee jaar voorzitterschap van John Crombez niet alleen een voorlopige balans op te maken, maar ook vooruit te blikken op wat komen gaat.

EEN PARTIJ VAN DE STRAAT

‘Dit is veel meer dan een intentieverklaring, het is een engagement. De archieven van ons partijhoofdkwartier herbergen kilo’s analyses, onderzoeken en verklaringen. Stuk voor stuk nuttige denkoefeningen, maar ze krijgen pas echt zin als we ze vertalen in acties. Zo winnen we de harten van de mensen en realiseren we onze ideeën.(...) Onze verkozenen moeten meer de straat op, uit de parlementen, gemeenteraden en vergaderzalen. Samen met de leden die zich engageren, maar evengoed met groepen die onze waarden en overtuigingen delen en met ons aan de boom willen schudden’.2

‘Een partij van de straat’, zo heet het in de intentieverklaring van John Crombez en Stephanie Van Houtven. De tekst maakt vanaf dag 1 duidelijk: dit is een prioriteit. De basis is altijd al een belangrijke sterkte van socialistische partijen geweest. Op een moment dat de journalistieke mainstream in Vlaanderen nog altijd vastzit in een neoliberaal denkkader, is directe dialoog bovendien nog meer nodig dan anders.

De kracht van direct contact - face to face - is te vaak nog een onderschatte kracht in de politiek. Onterecht. ‘De kiezer’ is immers een diffuse groep die onmogelijk in één definitie te vatten valt. Maar álle kiezers hebben wel een ding gemeen: het zijn mensen. Fysieke nabijheid, open dialoog en samen iets doen is dus veel krachtiger dan elk argument en elke tweet wanneer je mensen in beweging wil brengen. De keuze is dus duidelijk.

Maar hoe brengen we dit in de praktijk?

DE PARTIJ ALS START-UP

‘We are all broken, every single one of us, and yet we pretend that we are not’.3

Een echte oplossing kan alleen groeien nadat je hebt vastgesteld dat er een probleem is. Veel waarnemers stellen tegenwoordig in uiteenlopende bewoordingen dat bovenstaande citaat voor vele Europese socialistische en sociaaldemocratische partijen waar is. Ontkennen dat er een probleem is, was geen optie voor onze partij na de verkiezingsnederlaag in 2014. Geconfronteerd met de daling van ons traditioneel electoraat en de opkomst van alternatieve spelers met een maatschappelijke aanbod was de uitdaging duidelijk: van sp.a opnieuw een dynamische beweging maken met een voor de mensen relevant aanbod. Om dit in de praktijk om te zetten, maakten we van in het begin de gedurfde keuze om de partij te organiseren als een start-up.4

In een artikel van 2015 in Policy Network geeft Guillaume Liegey, zelf oprichter van een succesvolle start-up, deze definitie: ‘_Een start-up is een bedrijf dat nog geen succesvol businessmodel heeft gevonden, maar actief is in het proces om de juiste antwoorden te vinden noodzakelijk om dit model te vinden’ _(eigen vertaling). Een proces van vallen en opstaan dus. Start-ups proberen continu nieuwe producten en diensten uit zonder ze eerst volledig te testen door marktonderzoek, iets wat traditionele mature bedrijven altijd doen uit risicoaversie. Vertaald naar de politiek houdt die keuze in dat je zaken doet die geen succes worden en dat je jezelf zo blootstelt aan heel wat kritiek. Niet het minst intern. Maar de dynamiek die ontstaat, ligt vaak aan de basis van de indrukwekkende groeicijfers die start-ups in een later stadium kunnen voorleggen.

Om opnieuw relevant te worden als beweging, was er maar één optie: weer naar de mensen toegaan, net zoals start-ups dat doen met hun consumenten. Dus niet weggestoken in de R&D-afdeling, maar rechtstreeks naar de eindconsument. Om dat in de praktijk om te zetten, werkten we met verschillende trajecten naast elkaar. Met ‘Jij maakt Morgen’ en heel veel huisbezoeken proberen we in de eerste plaats informatie te vergaren. Wat zijn de problemen die leven en - nog interessanter - wat zijn de oplossingen die mensen zelf naar voor schuiven? Met Samen Sterker zorgen we ervoor dat mensen meteen genieten van de voordelen van groepsaankopen. Zeker voor wie zelf geen tijd of kennis heeft om zich in de markt te verdiepen, is dit een zeer relevant aanbod. Recent werd aan dit gamma nog buurtmakers.be toegevoegd. Dit is de meest vernieuwende - en tot nu toe ook meest gedurfde - uitwerking van wat een progressieve partij van de toekomst moet zijn: incubator en facilitator voor mensen die een positieve impact willen hebben op hun buurt.

BACK TO BASICS: 3 PIJLERS VAN ACTIEVE BETROKKENHEID

Omdat ‘terug naar de straat’ zonder sterke organisatie een holle slogan is, werkten we drie pijlers uit die weliswaar op een verschillende manier de betrokkenheid in de praktijk brengen en op andere doelgroepen mikken, maar wel hetzelfde doel delen: sp.a structureel omvormen tot een beweging die actief betrokken is en steunt op hun actieve betrokkenheid. Hieronder ga ik dieper in op elk van deze drie pijlers. Het is belangrijk ze niet als eindstation te zien. Zoals het een echte start-up betaamt, is blijven innoveren een noodzaak. En wanneer een product niet het verhoopte resultaat levert? Dan moeten we het vervangen door één dat wel relevant is. Wat constant blijft zijn onze waarden en onze missie, niet de manier waarop we dit bereiken.

Jij maakt Morgen

‘Participatie’ en ‘betrokkenheid’ zijn met ‘van onderuit’ en ‘samen’ de sleutelbegrippen van hoe sp.a vandaag aan politiek doet. Sinds twee jaar brengen we dit in de praktijk met het Jij maakt Morgen-traject. Over alle mogelijke thema’s wordt breed maatschappelijk gediscussieerd. We organiseren telkens rondes door heel het land waar iedereen (leden en niet-leden) kan discussiëren met onze parlementsleden en vooral oplossingen aanreiken. Op basis daarvan ontwerpen we onze standpunten en brengen we ze naar ons congres. Daar beslissen uiteindelijk de leden wat we opnemen in ons programma, wat we niet meenemen of wat we eventueel verder moeten bestuderen. Maar daar stopt het niet. Eén keer een standpunt bepaald, blijven we mensen informeren. Over de pensioenen hebben we bijvoorbeeld een duidelijk standpunt. Als enige partij in Vlaanderen stellen we niet de leeftijd, maar wel het aantal jaren op de teller centraal als criterium. Na 42 jaar heb je genoeg bijgedragen en mag je van sp.a genieten van een welverdiend pensioen. Om mensen hierover te informeren en om de gevolgen van het regeringsbeleid in kaart te zetten, trekken we opnieuw rond. Inspraak en informatie. Niet via de televisiestudio, maar rechtstreeks in jouw buurt. Dat is Jij maakt Morgen.

Zo bereikten we in twee jaar met onze Jij maakt Morgen-rondes 5.069 mensen rechtstreeks voor een discussie over heel uiteenlopende thema’s zoals jeugdzorg, natuur of rechtvaardige fiscaliteit. De resultaten van deze rondes, die open waren voor iedereen, mondden uit in congressen. Daarvoor dreven we het aantal inhoudelijke congressen, waar effectief beslist wordt over partijstandpunten, drastisch op. Dit jaar vonden er reeds twee congressen plaats (één over lokale thema’s zoals toegankelijke natuur, veiligheid, lokaal sociaal beleid en één over Europa en ons internationaal engagement). Want wie met mensen in heel Vlaanderen gaat praten, neemt ook een engagement op om iets te doen met de input. Voor zover ik kan vaststellen, zijn wij de enige partij in Vlaanderen die dat recept consequent toepast. Vanuit de start-upfilosofie is de evolutie en de samenstelling van de deelnemers wellicht nog belangrijker dan het absolute cijfer van 5.069 deelnemers. In het eerste trimester van Jij maakt Morgen verwelkomden we 605 mensen op onze rondes. In het trimester dat liep van januari tot mei 2017 liep dat cijfer op tot 1.466. In 2015 waren slechts 19% niet-leden die deelnamen, in 2017 was dit al 31%. De toegenomen betrokkenheid van niet-leden vinden de leden trouwens een positieve evolutie.5 Sowieso blijft het laatste woord bij onze leden op het congres. Zo blijft lidmaatschap een meerwaarde en bewaken onze leden dat de nieuwe standpunten ook in lijn liggen met de waarden van de partij.

Hoewel we sterke inspanningen doen om zoveel mogelijk mensen fysiek te ontmoeten, zijn we niet blind voor de technologische revolutie van de sociale media. Twitter en Instagram, maar vooral Facebook maken vandaag deel uit van het leven van elke dag. Naar mensen toegaan, is dus ook aanwezig zijn op de sociale media. Hoewel dit contact minder intensief is dan echte fysieke ontmoeting is Facebook een sterke multiplicator. Zo werd de speech van John Crombez op ons laatste congres over Europa als vanouds door enkele honderden aanwezigen in de zaal gehoord, maar de Facebook live versie van de speech werd door niet minder dan 14.000 mensen bekeken (38.387 mensen kregen dit in hun timeline te zien, 44 deelden het en 570 mensen ‘likten’ het filmpje). Een tweet naar aanleiding van een recente flyeractie over de Tobintaks werd 2.501 keer weergegeven, terwijl de Facebook-post 8.702 personen bereikte. De impact van deze cijfers is moeilijk te meten, maar het toont wel aan hoe aantallen op die manier snel heel sterk oplopen. Meer gebruik maken van deze kracht van de sociale media om real-live evenementen naar een breder publiek te brengen is een van de projecten waar onze partij als start-up momenteel volop mee experimenteert.

Samen Sterker

Samen Sterker is niet nieuw, maar blijft een van de belangrijkste pijlers waarop onze strategie van actieve betrokkenheid gebouwd is.

Als we in de regering zitten, kunnen we meer doen voor de mensen dan in de oppositie. Denk maar aan de elektriciteitsprijzen die we toen lieten dalen. Maar om mensen te helpen, hoeven we niet in de regering te zitten. Dat doen we altijd. Door samen te werken kun je immers veel meer. Dat is een van de kernwaarden van het socialisme. Dankzij Samen Sterker brengen we dat ook elke dag in de praktijk.

Samen Sterker is een coöperatieve onderneming met sociaal oogmerk die groepsaankopen organiseert. Door goederen en diensten zoals elektriciteit, gas en brandstof in groep aan te kopen, kunnen we de scherpste prijs van het moment op de markt bedingen. Zo krijgen consumenten en kwetsbare groepen zoals senioren, personen met een laag inkomen of eenoudergezinnen, meer financiële ademruimte. Op die manier wil Samen Sterker niet alleen prijzen helpen verlagen, maar ook armoede helpen bestrijden. De besparingen voor de consument zijn reëel. In 2016 spaarden 29.644 gezinnen dankzij onze groepsaankopen voor gas en elektriciteit in totaal 6,3 miljoen euro uit. Bovendien informeren we mensen ook over tegemoetkomingen of andere initiatieven waardoor ze op hun dagelijkse uitgaven besparen. Het aanbod van Samen Sterker werd intussen ook uitgebreid naar onder meer zonnepanelen of elektrische fietsen.

Buurtmakers

Jij maakt Morgen en Samen Sterker hebben hun plaats verworven binnen de nieuwe sp.a. Dankzij Jij maakt Morgen bereiken we meer mensen rechtstreeks en garanderen we dat onze standpunten en oplossingen relevant zijn voor hun bezorgdheden. Met Samen Sterker helpen we mensen die alleen geen antwoord vinden tegen de macht van multinationals en het besparingsbeleid van de rechtse regeringen. Maar dat alleen volstaat niet om van een echte nieuwe partij te spreken. We willen ook incubator en facilitator zijn voor mensen die een positieve impact willen hebben op hun buurt. Dat maken we waar met Buurtmakers.

Buurtmakers.be is een nieuw platform voor iedereen die een positief project of een idee heeft om de buurt beter te maken en daarvoor andere mensen zoekt om van dat idee een succes te maken. Het is ook een platform voor mensen die zelf geen project hebben, maar wel anderen willen helpen. Buurtmakers.be brengt al deze mensen samen.

Maar Buurtmakers.be is meer dan enkel een webplatform. Het is een concept voor de actieve burger die niet wacht op de overheid om actie te ondernemen. De actieve burger die spontaan solidair is en daarvoor geen nood heeft aan traditionele structuren en beslommeringen. Deze burger kan op sp.a rekenen als partner. Buurtmakers.be houdt de belofte in van de nieuwe sp.a: een beweging die de ivoren toren heeft ingeruild voor de straat.

ACTIEF BETROKKEN CAMPAGNE

De toekomst wordt niet bepaald door mannen in pakken in ivoren torens.
Wat ze ook mogen zeggen.
De toekomst wordt gemaakt door de mensen in de straat die van zich laten horen.
De duizenden mensen die zich inzetten voor de wereld om hen heen, duizenden initiatieven van mannen en vrouwen die weten wat hun buurt nodig heeft.
Omdat zij er wonen.
Omdat zij er werken.
Omdat zij er leven.

Het zijn deze duizenden mensen en hun initiatieven die het meest van al onze steun verdienen. Dus het eerlijkste wat we kunnen doen is hen elke dag een stem geven, _en niet gewoon om de vijf jaar. Daarom wachten we niet tot de verkiezingen, maar doen we het nu!_ 6

Na de verkiezingen in juni 2014 begon een naar Belgische normen lange periode zonder verkiezingen. Sp.a gebruikte deze kostbare jaren voor noodzakelijk vernieuwingswerk. Vandaag wegen we niet alleen opnieuw op het intellectueel debat met onze uitstekende studiedienst, maar maakten we een radicale keuze voor nabijheid en actieve betrokkenheid. In onze werking werd een radicale breuk gemaakt met de vaak als kleurloos gepercipieerde regentenpartij. De leden en de mensen in de straat staan vandaag weer centraal. Dat zal niet anders zijn tijdens de verkiezingscampagne die eraan komt. In de eerste plaats is dat een keuze van het hart. Want het is op straat en tussen de mensen dat een socialistische partij altijd moet staan. Maar ook is het een noodzakelijke keuze. Enkel zo maken we het verschil met PvdA in Nederland en PS in Frankrijk, twee zusterpartijen die zich niet aanpasten aan de nieuwe tijden. Nieuwe tijden waar mensen zich niet zomaar ex cathedra laten vertellen wat goed voor hen is, maar het zelf willen voelen en dus ook uitgedaagd willen worden om het zelf mee te maken. Oude gewaden werden afgelegd en ingeruild voor een vernieuwende start-upfilosofie. De verschillende pijlers samenbrengen, zodanig dat ze elkaar versterken, wordt nu de uitdaging. Het oogsten zal hard werk, een perfecte timing en vertrouwen in eigen kunnen vergen. Maar de vele militanten en de vele niet-leden die ik elke dag ontmoet, geven mij alvast het geloof dat we samen het verschil kunnen maken. Onder de slogan ‘sp.a en jij. Wij maken morgen’ staat die waarde dan ook centraal in het campagneconcept voor 2018.

In de toekomst zullen we zeker nog vallen en weer opstaan. Om te winnen moet je gelukkig maar een keer meer opstaan dan je gevallen bent. Wij zullen er staan. Afspraak op de straat!

Noten

1. F.A. Hayek, The Intellectuals and Socialism, 1949, p.1.
2. Intentieverklaring John Crombez en Stephanie Van Houtven.
3. Quote van Matt Santos, Democratisch genomineerde in de tv-serie The West Wing.
4. Absolute aanrader is het artikel van G. Liegey, ‘If political parties were startups…’ (2015), dat als inspiratie dient voor een aantal van de hier terug te vinden krachtlijnen. http://www.policy-network.net/pno_detail.aspx?ID=4962&title=If+political+parties+were+startups
5. Bram Wauters, ‘Wie is nog van de partij’, 2017, hfdst 6, Harde kern versus supporters zonder abonnement. Invloed en inspraak voor leden en niet-leden onderzocht.
6. Onderdeel van ons ‘wij maken morgen-filmpje’ dat de missie en identiteit van sp.a in 1 minuut samenvat en dat u terugvindt via deze link: http://www.s-p-a.be/wijmakenmorgen.

Samenleving & Politiek, Jaargang 24, 2017, nr. 6 (juni), pagina 14 tot 20

• sp.a
• oppositie
• partijwerking