Verkiezingen worden steevast bestempeld als 'de hoogmis van de democratie'. Hieruit spreekt een nogal smalle opvatting over democratie als een bestuurssysteem waarin de geregeerden om de zoveel tijd de macht geven aan regeerders. Zelf voel ik meer voor de opvattingen van de Franse filosoof Jacques Rancière over democratie. Hij ziet democratie niet als een systeem, maar wel als een uitgangspunt. Democratie is het principe dat iedereen gelijk is aan om het even wie om mee te bepalen hoe we onze samenleving vormgeven. Dat democratisch uitgangspunt staat uiteraard haaks op de ongelijke posities in onze feitelijke vormen van samenleven: tussen mannen en vrouwen, kinderen en volwassenen, mensen die al dan niet hier geboren zijn, hoger en lager opgeleiden, rijken en armen, enzovoort.

Als we de feitelijke democratische besturen met die bril bekijken, dan moeten we ze eerder een 'verkozen oligarchie' noemen. Ook bij de gemeenteraadsverkiezingen laat een smalle elite zich regelmatig opnieuw verkiezen. Dit betekent daarom nog niet dat we elke stad of gemeente over dezelfde kam moeten scheren. Sommige democratische systemen staan verder af van het democratische ideaal dan andere. Sommige steden en gemeenten zijn meer oligarchisch dan andere. Neem nu Aalter, de gemeente waar ik een tiental jaar werkte in de jeugddienst, daarna ongeveer even lang politiek actief was in de groene partij en sinds 2000 de lokale politiek vanop grotere afstand volg.

Het bestuur is er sinds jaar en dag in handen van eerst een absolute meerderheid van de CVP, later van een kartel tussen CD&V en N-VA, waarmee de lokale afdeling een wel zeer eigen invulling gaf aan de partijslogan 'De kracht van verandering'. Onveranderlljk immers waren deze meerderheden gebouwd rond de sterke leider (eerst vader, dan zoon) De Crem. Het gemeentebestuur in Aalter vertoont een aantal kenmerken van een sterke oligarchie, met bijzonder weinig democratische openheid in het systeem.

De gemeenteraad werkt er strak geregisseerd. Alles wordt behandeld in plenaire zittingen. Behalve de verplichte commissie over samenwerkingsverbanden, zijn er geen commissies. Nochtans zijn gemeenteraadscommissies in onze gemeenten dé plek waar gemeenteraadsleden van meerderheid en oppositie meer kans krijgen tot open vraagstelling en discussie. In die plenaire zittingen wordt er niet hoofdelijk gestemd, maar per fractie, ondanks de uitdrukkelijke afkeuring door de gouverneur. Een ernstig democratisch debat wordt in die plenaire zitting nauwelijks mogelijk gemaakt. Wie dit graag even met eigen oren beluistert, verwijs ik graag naar de geluidsopname uit de gemeenteraadszitting van 11 juni 2018 over de aanpak van wateroverlast.

Verder vinden de vakbonden in Aalter bij het gemeentepersoneel geen syndicale vertegenwoordigers. Vanuit die hoek kan dan ook bij de organisatie en de werking van de administratie weinig tegenspraak worden verwacht.

Ook binnen het Aalterse schepencollege is er een sterke machtsconcentratie. Een aantal populaire en/of inhoudelijk sterke leden van het schepencollege met 'afwijkende meningen' werden met zachte dwang naar de buitendeur begeleid.

De communicatie vanuit het gemeentebestuur is strak geregisseerd. En wanneer een journalist dan werk maakte van onafhankelijke berichtgeving, werd zijn redactie overstelpt met klachten over kritische artikels en onder druk gezet om de journalist opzij te schuiven.

Een dergelijke oligarchische machtsconcentratie leidt bijna onvermijdelijk naar een normvervaging in het hanteren van die macht. Macht corrumpeert en absolute macht corrumpeert absoluut, is jammer genoeg meer dan een boutade. Een recent en flagrant voorbeeld hiervan is het verhaal van het politiekantoor in Aalter. Nadat het politiegebouw jarenlang werd gehuurd van de familie De Crem, werd dit weinig functionele gebouw uiteindelijk verkocht aan de gemeente voor 1,9 miljoen euro. Dat dit kon worden beslist zonder noemenswaardige interne tegenstand wekt verbijstering. In afwachting van de verbouwing huist de politie deels in containers, en kregen de betrokken politiemensen spreekverbod.

In die context zijn de zesjaarlijkse verkiezingen voor de Aalterse oligarchie rond Pieter De Crem een noodzakelijk kwaad. Verkiezingen zijn niet veel meer dan een hindernis die je met de vernuftige inzet van politieke marketing moet nemen. Daarna kun je opnieuw rustig de lakens uitdelen en alle kritiek op het gebrek aan democratie pareren met de dooddoener dat je de steun hebt van de meerderheid van de kiezers. En zo is de cirkel rond: de regeerder beaamt de schrale opvatting over democratie waarin de geregeerden hun macht hebben afgestaan. Alsof de burgers tijdens die ene 'hoogmis van de democratie' hun zegen zouden hebben gegeven over het hele optreden van de oligarchische club regeerders voor de komende periode.

Zo bekeken is 'het Cremlin' nog niet zo'n gekke naam voor het gebouw van waaruit de gemeente Aalter wordt geregeerd. Want inderdaad: Aalter, het is een klein beetje Rusland. Veel horen we er niet van, en wat we ervan horen, stelt ons niet al te gerust over de staat van de 'geleide democratie'.

Deze bijdrage verscheen in de reeks Mijn Gemeente, VK 14/10

• vk 14/10
• Aalter