We moesten onszelf voorstellen, de leerlingen van 'de vijfdes' in het Koninklijk Atheneum aan de Gentse Baudeloostraat, september 1953. 'Ik ben Freddy De Pauw en ik woon in Sint-Blasius-Boekel'. Algemeen geschater en ongeloof. Sint-Blasius-Boekel? Gelukkig kwam de leraar mij ter hulp. Een mooi dorpje, zei hij, waarbij hij de top van de Vijflinden onwederrechtelijk – dat was Rozebeke – bij Sint-Blasius-Boekel inlijfde om me zo wat moed te geven. Het gelach verstomde omdat de leraar zei dat je vandaar de torens van Gent kon zien.

Ik aarzelde later soms om plaats van herkomst te melden. Maar echt blij was ik toch niet toen de zelfstandigheid van Sint-Blasius-Boekel ter ziele ging in de vloed van fusies in 1971. Ineens werden Boekel, Rozebeke en dus ook de Vijflinden, nu Zwalm. Later kwamen er grote plakkaten dat Zwalm een '12 dorpen paradijs' was. Elf dorpen hadden ze bijeengegooid om toch maar iets consistent te hebben. Nummer twaalf, Nederzalm-Hermelgem, kwam er pas in 1977 bij want dat was in 1971 'te blauw' en dat had de CVP-meerderheid kunnen schaden. Het was slechts uitstel. De blauwe golf kwam er toch; in 1977 werd Basiel Eeckhout de burgemeester.

Maar of ze met die fusie een Zwalms gevoel schiepen? Een Zwalmse Tripel, een Zwalmse cocktail, ja. Maar een Zwalms centrum, los van café Ysebaert aan de kerk van 'hoofddorp' Munkzwalm? Winkelen en treinen, daarvoor ga je naar Zottegem of Oudenaarde, niet naar Zwalm. Pogingen om toch maar samenhorigheid te scheppen hebben weinig uitgehaald, bijna een halve eeuw na de eerste fusie.

Toch is er nu al voor de tweede keer een lijst genaamd 'voor Zwalm'. Maar behalve enkele kandidaten van die lijst, wordt die benaming alleen schroomvallig gebruikt, alsof men beseft dat het toch iets vreemd is. 'Voor Zwalm', zelfs de aanhang spreekt van de rooie, de groene, de ACV-ers en wat onafhankelijken. 'Voor Zwalm', wie is er Tegen Zwalm?

Twaalf jaar geleden hadden ze nochtans een swingende sexy naam bedacht, Samba, waar naast de 'rooie' en de 'groene' ook CD&V en N-VA kleur aan gaven. De zege van Samba op 8 oktober 2006, dat werd een groot volksfeest, het leek wel de bevrijding. Dat was het trouwens voor veel Zwalmenaars ook, ze voelden zich eindelijk bevrijd van Basiel die 30 jaar lang als een potentaat van het ancien régime over Zwalm had geregeerd.

Zelfs bij Open VLD in de Melsensstraat in Brussel was er enige opluchting over Basiels afgang. Want ze zaten er toch wel mee in hun maag dat hun burgemeester de jongste tijd zo slechte pers kreeg, met verhalen over geknoei met gronden en bizarre vergunningen. Een Open VLD-minister vertelde me dat Basiel in de Melsensstraat op het matje was geroepen. Hij had bijvoorbeeld jarenlang de post voor de gemeente bij hem thuis doen bezorgen zodat hij als eerste wist of er een vergunning, een subsidie of iets dergelijks was toegekend. Zodat hij dat persoonlijk aan de betrokkenen als zijn verdienste kon gaan voorstellen.

Wat een recht was, stelde Basiel voor als een gunst. Je wil trouwen op zaterdag? Dat doe ik niet. Ah, ge gaat op huwelijksreis op de verkiezingsdatum? Geef mij dan een volmacht en zaterdag kan toch. In verkiezingscampagtne kon je een verwante op een oud kerkhof laten begraven – een gunst, geen recht. Je wil een vergunning om te verbouwen? Kom dat vragen op mijn zitdag. Wie dacht daaraan te ontsnappen, ondervond snel dat dit narigheid meebracht.

Zo liep dat, dertig jaar lang willekeur. Tot het veelkleurige kartel Samba een einde maakte aan die solo. De moderne tijd leek aangebroken, met Bruno Tuybens (sp.a) als de man die de draak had geveld en zes jaar aan het hoofd van Zwalm kwam.

Maar zes jaar later, in 2012, was er geen Samba meer. De afkeer van Basiel had de coalitie mogelijk gemaakt maar nu Basiel geschiedenis leek, trokken 'voor Zwalm', CD&V en N-VA opnieuw elk apart naar de stembus. Door die verdeeldheid kwamen de blauwen weer aan de macht. Nu met Karen de Colfmacker, de jongste vrouwelijke burgemeester van het land en dochter van een magistraat die ooit door Basiel was weggepromoveerd (want hij was een mogelijke rivaal binnen blauw).

Open VLD haalde wel geen meerderheid, maar CD&V sprong met zijn 2 zetels bij. Het was nodig, want gemeenteraadslid Hilde, dochter van Basiel, vloog uit de blauwe fractie 'omdat ze zich in de campagne niet aan de afspraken had gehouden.' De nieuwe clan had afgerekend met de oude. Maar Basiel verdween niet van het toneel. Hij verscheen sindsdien nagenoeg op elke begrafenis, nog altijd belangrijk in deze 12 dorpen waar men 'zich moet laten zien'.

Bruno T. was toen erg ontgoocheld. Hij had de stille kracht van de clans bij lokale verkiezingen onderschat. Clans in de zin van: families, verenigingen en cafévriendschappen die aaneenklitten, vaak gestoeld op oude gunsten.

Maar toch, de demografie zorgt voor klimaatwijziging. De clans sterven stilaan fysiek uit en de mooie dorpen trekken veel nieuwkomers aan, jong en oud, die niets te maken hebben met oude vetes, die zich iets meer bekommeren over goede scholen, snelle verbindingen naar werk en winkel, natuurbehoud, zelfs bescherming erfgoed. 'Voor Zwalm' hoopt nu de clangeesten definitief te bezweren met een gedetaileerd programma dat op die bekommernissen inspeelt.

Deze bijdrage verscheen in de reeks Mijn Gemeente, VK 14/10

• vk 14/10
• Zwalm