Hoop en angst blijken de belangrijkste drijfveren voor het menselijk gedrag te zijn. Iedereen vult het begrip hoop bovendien op de eigen manier in. Voor sommigen getuigt het van naïviteit, terwijl 'hoopvol zijn' voor mij een uitermate krachtig begrip is.

Een eyeopener was het boek De kracht van hoop van Bleri Lleshi, waarin hij hoop naar voor schuift als kwalitatiever dan optimisme, als meer dan een verlangen, als een motor voor sociale verandering. Het daagde mij uit in mijn overtuiging als aanhanger van de befaamde insteek van politiek filosoof Karl Popper: 'optimism is a moral duty'. Het boek van Lleshi zegt dat hoop veel verder gaat dan optimisme, het blinde geloof dat alles goed komt. Tegenover optimisten heb je pessimisten, zij die ervan overtuigd zijn dat het niet goed komt met de wereld. Voor optimisten is het glas halfvol, voor pessimisten is het glas halfleeg. Voor wie hoopvol is, is het glas echter halfvol én halfleeg. En exact dát is een ongelooflijk interessant vertrekpunt, en biedt een duidelijke opdracht aan al wie streeft naar sociale verandering.

Iemand die hoopvol is, weet dat die betere toekomst niet zomaar zal komen en misschien zelfs niet komt tout court. Een hoopvol iemand denkt na over wat er nodig én mogelijk is om tot de gewenste verandering te komen, waardoor de hoop onderbouwd is. Hoop is dus niet louter een verlangen naar het onmogelijke, het gaat over iets dat grijpbaar, haalbaar en mogelijk is. Alles kan anders zijn, we moeten alleen maar beslissen dat we het ook willen en er dan erg hard voor werken. Er wordt niet voor niets over (sociale) strijd gesproken. Of zoals de Franse filosoof Paul Ricoeur zo mooi schrijft: 'Hoop is de passie voor het mogelijke'. Deze invulling maakt van hoop een actief en krachtig begrip. Een hoopvol iemand wacht niet passief af, maar anticipeert en neemt zelf het heft in eigen handen. Liefst niet alleen, hoop wordt idealiter gecreëerd samen met anderen. En het fantastische nieuws is dat dit continu gebeurt, overal ter wereld. Zoals dit in het verleden leidde tot kleine en grote omwentelingen, zoals de afschaffing van de slavernij, erkenning van universaliteit van mensenrechten, vrouwenstemrecht en zoveel meer, heeft het de kracht om dit vandaag en in de toekomst ook te doen.

Het zal niet verwonderen dat het terugplooien op de eigen gemeenschap, weg van internationale solidariteit en samenwerking, in de ogen van 11.11.11 geen antwoord is op de blijvende wereldwijde ongelijkheid en klimaatchaos. In plaats hiervan is er net meer dialoog, meer samenwerking, meer solidariteit, meer rechtvaardigheid en herverdeling nodig. De mens moet centraal gezet worden, binnen de ecologische grenzen van onze planeet. Dit vraagt een fundamentele omwenteling, waarbij financiële en economische machten uitgedaagd worden. Dit lijkt een onmogelijke opdracht. Maar niets is minder waar. Zoals er in het verleden op voorhand geen blauwdruk was voor de totstandkoming van de afschaffing van de slavernij of vrouwenstemrecht, zo is het pad naar verandering ook nu morsig en weinig voorspelbaar. We kunnen op basis van kleine en grote verhalen hoop bieden en zo gaandeweg de verandering vormgeven en inspireren.

Tegenover de bubbel van gelijkgezinden en het dehumaniseren van mensen of organisaties met aan andere mening, staan voorbeelden van mensen die ervoor kiezen in om dialoog te gaan en hun stem te laten horen: initiatieven als A Seat at the Table dat ontmoetingen regelt tussen Brusselse kansarme jongeren, bedrijfsleiders en toppolitici, vluchtelingen die hun gezicht en verhaal lenen aan de campagne van Vluchtelingenwerk Vlaanderen #ookonzemensen of sterke vrouwen van allerlei kleur en slag die krachtig hun mening verwoorden in kader van #metoo of het dekoloniseringsdebat. Tegenover het asociaal beleid dat mensen tegen elkaar opzet en laat kiezen tussen verschillende soorten solidariteit, staan voorbeelden van mensen in het Maximiliaanpark die zelf vluchtelingen opvangen of van een steeds groeiend aantal 4de pijler organisaties, burgerinitiatieven voor ontwikkelingssamenwerking, die zich internationaal engageren. Tegenover het terugplooien op het eigen gelijk, staan de voorbeelden van onverwachte en atypische allianties. Getuige hiervan de ongelooflijke kracht van de klimaatbeweging die jongeren, grootouders, academici en vele middenveldorganisaties verbond. Een voor mij ongelooflijk inspirerend verhaal is dat van Jacinda Ardern, eerste minister van Nieuw-Zeeland. De verbinding die zij toonde na de aanslagen in Christchurst tilde wereldleiderschap naar een hoger niveau.

Maar onuitputtelijke inspirerende verhalen zie ik ook in DRCongo, waar iemand als Passy Mubalama met haar organisatie Aidprofen de strijd aangaat tegen seksueel en gender gerelateerd geweld of in Ecuador waar Esperanza Martinez met haar organisatie Action Ecologica gemeenschappen ondersteunt die zich verzetten tegen olieontginning in het Amazonegebied en tegen grootschalige mijnbouw.

De grote uitdaging is om al deze verhalen te bundelen en zo krachtig te laten spreken. Laat ons geen schrik hebben om idealen naar voor te schuiven. Laat ons blijven inzetten op solidariteit, in alle maten en vormen. Laat ons praten met elkaar, kijken waar onze verhalen eenzelfde common ground hebben, hoe we elkaars eisen kunnen versterken. Laat ons allianties aangaan, over onze hokjes heen kijken, met respect voor onze diversiteit. Laat ons dit initiatief van SamPol niet beperken tot de zomer, maar hoopvolle verhalen blijven delen, ook nadien. En wat mijzelf betreft: vanaf nu ben ik niet louter optimistisch, maar hoopvol. Want een betere wereld is mogelijk, dat tonen Passy, Jacinda en Anuna ons elke dag.

Deze bijdrage verscheen in de SamPol-zomerreeks Hoop 2019

• Hoop 2019