We leven in turbulente tijden. Bipolaire tijden haast. Nog nooit hadden we op mondiaal niveau zoveel voorspoed en welvaart; tegelijkertijd staan we voor ongeziene uitdagingen. De wereldwijde opkomst van autoritaire leiders en populisten. De dreiging van klimaatopwarming dat als het zwaard van Damocles boven de toekomst van onze planeet hangt. Het grootste aantal vluchtelingen op de dool sinds de Tweede Wereldoorlog. De onstuitbare proliferatie van het internationale jihadisme. Technologische revoluties, automatisering en vergrijzing die de draagkracht van onze sociale zekerheid op losse schroeven zet. De lokroep van nationalisme, populisme en xenofobie die steeds meer toehoorders vindt in alle uithoeken van de wereld. Beleidsmakers in mature democratieën die geen greep meer krijgen op de uitdagingen van morgen. Het wijdverspreid gevoel van onbehagen, onzekerheid en ongenoegen in onze contreien komt dus niet uit de lucht vallen.

We hebben het nog nooit zoveel over normen en waarden gehad, terwijl we ze ook nog nooit zo snel overboord hebben gegooid. In de VS worden kinderen van asielzoekers gescheiden van hun ouders en geplaatst in zogenaamde detentiecentra. Veredelde concentratiekampen. In Europa bewegen leiders hemel en aarde om toch maar niet hun verantwoordelijkheid te hoeven opnemen bij de vluchtelingencrisis ter hoogte van onze zuidergrenzen. Meer nog, politici verkondigen met veel trots dat drenkelingen op de Middellandse Zee niet meer gered zullen worden in de nabije toekomst. Ngo's die zich hier toch aan wagen mogen zich verwachten aan zware boetes, inbeslagnames van hun schepen en celstraffen. De wereld op zijn kop. In hoeverre deze zaken aansluiten bij de verlichtingswaarden en het humanisme die aan de grondslag ligt van onze Europese waarden en het principe van de universele mensenrechten, is nog maar de vraag.

Daar waar extreemrechts zich vroeger moest tevredenstellen met een bescheiden plaats in de marges van het politieke debat bevindt het zich nu haast in het centrum. De naweeën van de financieel-economische crisis en het gevoerde besparingsbeleid hakten zwaar in op het zelfvertrouwen en het toekomstbeeld van tientallen miljoenen gezinnen. In moslims en migranten vonden radicaal-rechtse politici een ideale zondebok om het onbehagen van burgers te capteren. De vluchtelingencrisis bleek het ideale instrument om burgers meer angst in te boezemen. Xenofobe uitspraken die vroeger het einde van een politieke loopbaan betekenden duwen politici tegenwoordig helemaal tot de top van populariteitspolls.

Gevestigde politieke waarden hebben steeds minder een verhaal tegen het hysterische opbod van radicaal-rechtse politici en de tsunami aan zinloze identiteitsdebatten. Waar de successen van extreemrechts tot enkele jaren geleden nog unaniem door alle actoren veroordeeld werden, verdringen opiniemakers, journalisten, politicologen en academici elkaar voor de camera's om te verkondigen dat er toch maar gesproken moet worden met extreemrechts en rekening moet worden gehouden met hun standpunten en dat ze deel zou moeten nemen aan de macht. Dit is niet langer een teken aan de wand, maar een volledige capitulatie van de Vlaamse intelligentsia.

Zowel in de VS als in Europa wordt de lat steeds lager gelegd. Populistische politici komen steeds vaker weg met extremistische uitspraken, met het verdelen van angst en haat, met het tegen elkaar opzetten van bevolkingsgroepen, met talloze relletjes en schandalen. Net omdat andere gevestigde waarden in de media, politiek, academische wereld en het middenveld hun steeds minder durven uit te dagen. Geïntimideerd door hun succes, macht en agressieve tactieken.

Daartegenover staat een jonge generatie politici en activisten die wel haar stem durft te verheffen. Die het niet normaal vinden dat we mensen laten verdrinken in de zee. 'De toekomst van Europa zal worden gedefinieerd door moed of lafheid, door empathie of hardvochtigheid, door hoop of angst,' aldus Europees parlementslid voor de Britse Green Party Magid Magid (30). Of wat te denken van jonge hemelbestormers zoals het Amerikaanse fenomeen Alexandria Ocasio-Cortez (29) en haar Nederlandse equivalent D66-Europarlementslid Samira Rafaela (30) die de wijdverspreide ongelijkheid in hun samenlevingen frontaal aanvallen. Ocasio-Cortez is gekend om haar scherpe interpellaties in het Amerikaanse Congres van bedrijfsleiders die hun werknemers en consumenten uitbuiten. Rafeala is een aanstormend talent die al even kritisch is voor het seksisme en racisme van extreemrechts in Nederland als de malversaties van sommigen van haar eigen partijgenoten.

In België kennen we dan weer het succes van de klimaatbetogingen die maandenlang wekelijks duizenden jongeren op de been kregen. Aangestuurd door scholieren Anuna De Wever (18) en Kyra Gantois (19), geïnspireerd door de Zweedse Greta Thunberg (16). Deze jongedames konden het niet langer aanzien hoe regeringsleiders wereldwijd de strijd tegen klimaatopwarming verzaakten.

Gelukkig zijn er nog de millennials, Generatie Z en al die andere buzz words die werden uitgevonden voor de generaties die worden opgezadeld met de puinhopen van de babyboomers. De generatie die nu aan de macht is weigert stelselmatig om de problemen van de toekomst het hoofd te bieden. Er wordt niet meer vooruitgekeken. De waan van de dag, de sensatiezucht en de zinloze identiteitsdebatten overheersen het publieke debat. Serieuze politici die weigeren mee te gaan in dit format worden genadeloos afgestraft. Hoe luider en onzinniger de standpunten, hoe meer media-aandacht en stemmen een politicus krijgt. Het zijn echter de jonge generatie politici en activisten die zich niet laten strikken door dit verstikkende keurslijf en zelf hun weg uitstippelen. Net daarom stemt de deze generatie hemelbestormers, die zich complexloos uitspreekt over onrechtvaardigheid, die met veel verve haar eigen oplossingen lanceert en zelf de handen uit de mouwen steekt, me meer dan ooit hoopvol.

Deze bijdrage verscheen in de SamPol-zomerreeks Hoop 2019

• Hoop 2019