Net iets meer dan een jaar geleden gingen afschuwelijke beelden de wereld rond. Beelden van de laatste negen minuten van George Floyd. Zijn naam is slechts eentje in een lange rij van namen van slachtoffers van politiegeweld. Zo zijn er nog Breonna Taylor en Ma'Khia Bryant. En dichter bij huis hebben we Adama Traoré. In België hebben we de namen Semira Adamu en Lamine Bangoura. En dat zijn ze nog niet allemaal.

De beelden van vorige zomer brachten veel mensen op straat. Niet alleen in de Verenigde Staten, maar ook hier bij ons en andere Europese landen. Omdat ook hier bij ons veel etnisch profilering en politiegeweld plaatsvindt.

In de nasleep van de protesten vorig jaar voelden verschillende mensen, instellingen en regeringen aan dat ze moesten tonen dat ze het probleem van structureel racisme en politiegeweld erkennen. Er werden veel zwarte vierkanten op Instagram en andere sociale mediakanalen gepost onder de hashtag #BlackOutTuesday ter ondersteuning van Black Lives Matter. Instellingen schreven lange verklaringen over hoe ze zich inzetten voor anti-discriminatie en hoe dat eventueel beter kon. Regeringen beloofden hun antiracismewetten indien nodig aan te scherpen of meer effectief toe te passen.

Het leek wel alsof de ernst van het probleem eindelijk doordrongen was tot de mensen, instellingen en organen die hier effectief iets aan kunnen veranderen. Maar voorbij de vierkanten en verklaringen, wat is er effectief veranderd op een structurele manier? Of zijn we blijven steken in politieke profilering op de kap van slachtoffers van racisme?

STARTNOTA GOEDGEKEURD

We worden om de zoveel maanden geconfronteerd met statistieken over de structurele discriminatie van geracialiseerde minderheden in België. Van de arbeidsmarkt, huurmarkt tot het onderwijs: veel mensen vinden geen job, kunnen geen appartementen of woningen huren, of worden stelselmatig in studierichtingen geduwd die helemaal niet overeenkomen met hun talenten en passies wegens hun huidskleur. Welke structurele maatregelen heeft men genomen na de beloftes van vorig jaar?

Al in 2001 verbond België zich ertoe een nationaal actieplan tegen racisme op te stellen. Slechts vorig jaar werd een startnota goedgekeurd. Het middenveld heeft hier een grote rol in gespeeld door dit dossier al die jaren levend te houden en ze hebben politici gedwongen om hun beloftes na te komen. Want hoewel er antiracismewetgeving bestaat in België, het blijft voor slachtoffers heel moeilijk om gebruik te maken van die wetgeving in gevallen van structureel racisme. Mystery calls of praktijktesten zonder de sanctionering van wie structureel discrimineert veranderen niets aan de structurele uitsluiting van de slachtoffers. Blijven steken in zelfregulering en sensibilisering terwijl de statistieken niet of nauwelijks beter worden, schaadt slachtoffers.

Blijven steken in zelfregulering en sensibilisering schaadt slachtoffers.

Daarnaast ervaren veel geracialiseerde minderheden discriminatie op basis van meer dan één uitsluitingsgrond tegelijkertijd. Bijvoorbeeld: een zwarte vrouw kan worden gediscrimineerd op basis van zowel haar huidskleur als haar geslacht tegelijkertijd. Hetzelfde geldt voor een moslima: ze kan tegelijkertijd worden gediscrimineerd om haar geslacht en haar religie. Die specifieke meervoudige discriminatie is nog niet volledig erkend in de wetgeving en rechtspraak in België. En zo blijven veel slachtoffers in de kou.

DEKOLONISATIE IN DE EINDTERMEN

Dat zoveel mensen nog overtuigd moeten worden van het bestaan van structureel racisme tegen geracialiseerde minderheden in België wijst op een ander probleem. Het eurocentrisme in ons onderwijs zorgt ervoor dat de ernst en negatieve impact van kolonialisme tot op de dag van vandaag voor veel mensen onzichtbaar is. Eurocentrisme uit zich in debatten over de 'positieve kanten' en 'voordelen' van kolonialisme. Het uit zich in cursussen over dermatologie die enkel huidziektes op de huid van witte mensen beschrijven. Het uit zich in het beschrijven van niet-westerse rechtssystemen, architectuur en culturen als primitief.

Hiertegen is dekolonisatie van het onderwijs noodzakelijk. Het duurde dan ook tot de protesten vorig jaar om kolonialisme en dekolonisatie in de eindtermen van het secundair onderwijs op te nemen. Nu moet er met zekerheid op een dekoloniale manier erover onderwezen worden, want dat is het belangrijkste.

ONTMENSELIJKING AAN DE BUITENGRENZEN

Ook het Europees Parlement en de Europese Commissie reageerden vorig jaar. Het blijft vreemd dat de Europese instellingen wel reageerden en aangaven dat zwarte levens ertoe doen na de dood van zwarte mensen in de Verenigde Staten. Doen de zwarte levens aan de buitengrenzen van de EU er ook toe? Wanneer velen van hen verdrinken en de EU toekijkt? Wanneer de EU Griekenland een geluidskanon laat inzetten tegen migranten met de bedoeling hen te ontmoedigen om naar Europa te komen? Wat betekent het als voor de EU zwarte levens in de Verenigde Staten ertoe doen, terwijl men blind is voor de ontmenselijking van zwarte mensen aan de eigen buitengrenzen?

Doen de zwarte levens aan de buitengrenzen van de EU er ook toe?

NOG EEN LANGE WEG TE GAAN

Het afgelopen jaar bevestigde dat er nog een lange weg te gaan is. Het toonde ook dat het middenveld en de kracht van geracialiseerde minderheden die zich verenigen enorm sterk is. Maar vooral, dat de politiek zoveel van hen te leren heeft.

• column
• racisme
• black lives matter
• george floyd