De voorbije 20 jaar is de bevolking met succes bang gemaakt over haar toekomst. Regisseurs van die plot, zoals het VBO en Voka, brengen met cijfers en grafieken onafgebroken de horrorfilm in beeld op een manier die Wes Craven doet blozen. I Know What You Did Last Summer! In een tijd waar de ene crisis de andere opvolgt, en de bevolking niet wordt geholpen met bescherming en comfort maar wordt geconfronteerd met schrikbeelden bovenop de crisis, had ik daar graag twee opmerkingen over gemaakt. Want het is storend dat de generatie die nu gaat afstuderen alleen maar eenzijdige doemscenario's als perspectief krijgt.

Het voortdurend herhalen van de onbetaalbaarheid door deze regisseurs van de horrorfilms klopt niet.

De eerste opmerking die ik wil maken, is dat het voortdurend herhalen van de onbetaalbaarheid niet klopt. De sociale uitgaven zullen stijgen, en zullen voor 2050 een piek bereiken. Dat vergt beleid, absoluut correct. Want het gewoon laten gebeuren, is geen optie. Misschien zelfs nog meer in de gezondheidszorgen dan in de pensioenen, want daar stijgen de uitgaven relatief sneller. Maar sinds de bankencrisis ís er beleid geweest. Er zíjn harde beslissingen genomen. Zeker in de vervroegde op pensioenstelling, maar ook in de pensioenleeftijd, en positieve maatregelen die gezonde mensen langer kunnen laten werken met extra resultaat. Dat heeft de verwachte uitgaven gedrukt. Waar eerder projecties toonden dat de uitgaven zouden doorstijgen, bereiken ze nu hun maximum vóór 2050. Vaak worden de horrorbeelden in de grafiek beperkt tot 2050. Je krijgt immers geen goeie film als het slotstuk wat rustiger is. Maar het is een belangrijke boodschap: die uitgaven blijven niet doorstijgen.

Maar wat met het stuk tot 2050? Daar zullen nog ingrepen nodig zijn. De eenzijdige ingrepen lonen niet genoeg, zo is gebleken. Het beperken van de mogelijkheden van een vervroegde uitstap en de verhoging van de pensioenleeftijd zijn mee een deel van de oorzaak dat de verwachte uitgaven voor arbeidsongeschiktheid zijn verdubbeld. Meer van hetzelfde is geen sluitende oplossing, integendeel.

Wat dan wel? In alle rapporten van de laatste jaren is het duidelijk dat het voorspellen van de exacte meerkost niet makkelijk is. Het kan meer of minder zijn. Maar, zoals het hoort, leggen de horrorregisseurs de nadruk op de afschuwelijke scenario's. De meest bepalende factor zal de productiviteit van onze economie zijn. Zaken zoals het oplossen van het probleem van het aantal mensen in arbeidsongeschiktheid – dat in tegenstelling tot andere landen bij ons is verdubbeld – is daar een voorbeeld van. Het reduceren van de administratieve tijd in de zorg, in het onderwijs en bij uitbreiding in alles, zou opnieuw helpen. Dat lijken haalbare werven, waar op dit moment geen voldoende degelijk beleid voor klaarstaat. De red tape voor groeiende bedrijven reduceren, is er nog zo één. We zijn een land waar de grote bedrijven te veel worden beschermd in hun cash productie waardoor starters en groeiers de pas worden afgesneden. Maar de opmerkelijkste is het productiviteitsverlies door de kost die de beschermde beroepen op onze maatschappij leggen. Gert Peersman haalde het al aan in De Standaard ('Minder regeltjes, meer koopkracht'), maar het verscheen in rapporten van het Planbureau, en het lag op tafel in de formatie van de regering na de verkiezingen van 2019. Architecten, notarissen, advocaten, boekhouders,… Die kost voor de maatschappij reduceren, zou gedurende die hele periode een aanzienlijke productiviteitswinst opleveren.

Maar dat zit natuurlijk in het soort achterban die de regisseurs van de horrorfilms liever niet in beeld brengen. Belangrijk is dat de bovenstaande pistes in staat zijn om meer te doen voor de betaalbaarheid van de pensioenen dan het louter typisch beperken van de rechten van de werkenden.

Het is stilaan onbegrijpelijk dat de herschikking van de bestaande middelen voor de pensioenen niet gebeurt.

Een tweede opmerking is dat het stilaan onbegrijpelijk is dat de herschikking van de bestaande middelen voor de pensioenen niet gebeurt. Het komt er op neer dat we een hoog bedrag betalen voor de hoogste pensioenen. Die hoogste pensioenen genieten het meest van de bestaande wetten die de koopkracht van de gepensioneerden bestendigt. De index in hoofdzake. Ik verwijs naar het eerdere voorstel om de solidariteitsbijdrage van de hoogste pensioenen te verhogen. Op die manier blijft hun pensioen wel stijgen, maar minder snel. De verhoging van de solidariteitsbijdrage zou dan kunnen dienen als financiering van de noden om de laagste en de minimumpensioenen te verbeteren.

Opnieuw komt dit niet voor in de filmscenario's. En opnieuw wellicht omdat het de filmfans van het VBO en Voka niet kan bekoren. Sterker nog, de centrumrechtse regering-Michel van 2014 verlaagde die solidariteitsbijdrage, waardoor hun filmplot nog sterker werd. Ze organiseerden op die manier weer een beetje meer het verhaal van de onbetaalbaarheid.

De volgende horrorfilm van Pieter Timmermans en Bart Van Craeynest staat nu nog steeds in de rekken bij de fictie.

Voor de scenarioschrijvers, doe zo verder. Het kan zijn dat het aan diggelen slaan van positieve toekomstscenario's voor veel mensen de productiviteit nog verlaagt en zo uw scenario's dichter bij de non-fictie brengt.

Voor de rest, er zijn oplossingen die er voor kunnen zorgen dat we de komende 25 jaar de zaak haalbaar krijgen. Die oplossingen en hervormingen moeten er dan wel komen. Het zal niet vanzelf gaan en het volstaat niet te zeggen dat er geen probleem is. Maar weet dat de volgende horrorfilm van Pieter Timmermans en Bart Van Craeynest, die lijkt op de vorige door te zeggen dat het alleen zal lukken om de rechten van werkenden verder te beperken, nu nog steeds in de rekken staat bij de fictie.

• column
• pensioenen
• werknemers