Wat is een rebel? Dat is nu eens een zeer pertinente vraag. Sterker, het is een belangrijke filosofische vraag die geponeerd werd door de Franse denker en romancier Albert Camus. Volgens Camus is het een mens die nee zegt, 'maar ook al weigert hij, hij geeft niet op: het is ook een mens die ja zegt, vanaf zijn eerste impuls'. Zo maakt de mens het eerste gebaar van rebellie. Hij schreef dit neer in 1951, in L'Homme révolté, de mens in opstand. Een rebel, een activist, een militant is dus iemand die stelt: hier en niet verder. Dit gaat zo niet langer. Maar, die ook stelt, ik ga het probleem aanpakken. Ik ga het beter maken. Activisme wordt aangewakkerd door een brandend verlangen naar dat betere. We kunnen hier gerust spreken van een activistisch vuur.

Maar waarin ligt dat activistische vuur dan vervat? Wel, net in de mens die ondanks deze nihilistische en existentieel uitdagende tijden, de schouders recht én met zijn of haar kameraden in koor stelt: we gaan ervoor zorgen dat morgen beter wordt. Het is een mens die voorbijgaat aan de waan van de dag. Activisme zorgt zo voor zingeving. Daarin ligt de essentie van de mens die nee zegt. En dat vertaalt zich op verschillende manieren.

Activisme, dat is de handen uit de mouwen steken, het heft in handen nemen. Dat is zeggen: 'kom we gaan daar staan met ons bordje om te stellen dat het zo niet langer kan. Dat is stellen: 'kom, teken mee, want met hoe meer we zijn, hoe beter en krachtiger het signaal'. Dat is verklaren: 'kom, we zetten ons samen en kloppen met de vuisten op de tafel'.

Volgens Camus lag daar net de meerwaarde in. Een betere, sociaal rechtvaardigere wereld nastreven zorgt ervoor dat de mens een hoger doel heeft. En net dat hogere doel, is anno 2022 een absolute noodzakelijkheid. We staan als samenleving voor immense uitdagingen zoals klimaatverandering, economische onzekerheid en geopolitieke dreigingen. Het neoliberalisme en marktfundamentalisme hielden lelijk huis.

We mogen niet verzanden in pessimisme. Activisme is van nature een positief gegeven.

Maar we mogen niet verzanden in pessimisme. Activisme is van nature een positief gegeven. Het gaat uit van mogelijkheden. Toegegeven, het zet zich af tegen iets, maar biedt ook vaak waardige alternatieven aan. Het kan beter. Het hoort beter. Het moet beter. Activisme bouwt verder op hoop. Het zal er dus op aankomen om het activistische vuur in ons allen verder aan te wakkeren en om te buigen zodat een veenbrand van verandering in een maatschappelijke omwenteling zal resulteren. Er resten ons niet veel alternatieven meer.

Activisten, militanten, en andere mensen die nee zeggen aller landen: neem het niet. Wees verontwaardigd. De toekomst rekent op jullie rebelse houding.

Samenleving & Politiek, Jaargang 29, 2022, nr. 9 (november), pagina 88

• activisme
• verzet
• Albert Camus