Politici hebben een voorbeeldfunctie. Als ze provocerend ruziemaken voor de camera’s en met aandachtzoekende uithalen mensen tegen elkaar opzetten, dan pompen ze ontzettend veel negatieve energie in onze samenleving. Ooit komt dat als een slingerbeweging terug, imitatiegedrag ligt nu eenmaal in onze aard.

Ook de sfeer die ons beleid creëert is er helaas één van wantrouwen, van zuinigheid en het aanporren van concurrentie onderling. Dat weegt op ons welzijn en zo op onze welvaart. We mogen onze maatschappij niet laten afglijden naar een nulsomspel, waarbij het idee zich in de geesten nestelt dat jij maar vooruit geraakt als anderen achterop sukkelen. Jouw kaars gaat niet harder branden als je die van een ander uitblaast.

Wat we nodig hebben is hoop, ambitie en passie. Door wilde stakingen bij het spoor beweren sommigen nu dat de vakbeweging slechts met eigenbelang bezig is en evengoed voor veel onbehagen zorgt. Nochtans proberen we als vakbonden te doen wat we al sinds de 19e eeuw deden: mensen collectief organiseren rond wervende ideeën waarin we elkaar terugvinden en die het leven voor ons allemaal samen beter maken. Dat is geen droomidee of gebrek aan realisme. Integendeel, daar hebben we vandaag net veel nood aan.

We proberen als vakbonden te doen wat we altijd al deden: mensen collectief organiseren rond wervende ideeën die het leven beter maken.

De logica van ons nieuw regeerakkoord scharniert op twee aannames: begrotingssoberheid en meer werken. Wie daar vragen bij stelt, zo klinkt het soms, wil profiteren en luiheid propageren. Hoezo?

Om bij het begrotingsdogma te beginnen: heel wat economen waarschuwen ons er net voor dat een overheid geen gezin is, en in het belang van maatschappelijke groei net moet investeren in onze toekomst. In tijden van crisis, zoals tijdens corona, is het begrotingsevenwicht plots bijzaak. Ook vandaag kunnen militaire uitgaven ineens netjes buiten de begroting om gebeuren. Het illustreert de relativiteit van begrotingsprincipes en dat geven wetenschappelijke experts ook toe. Maar het moet nu eenmaal van Europa, klinkt het dan. Hoewel daar geen democratische besluitvorming aan vooraf ging. Andere internationale bepalingen negeert ons beleid dan weer wel. Zoals de uitspraak van het Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), een organisatie van de Verenigde Naties, die oordeelde dat onze loonnormwet ‘onverenigbaar is met de vrijheid van collectieve onderhandelingen’.

En als pensioenspecialist Patrick Deboosere aangeeft dat de vergrijzing juist een teken van welvaart is, geen ‘probleem’, dat slechts een tijdelijke en betaalbare verhoging van uitgaven met zich meebrengt, dan verdwijnt die boodschap snel in politiek gekrakeel. Professor Deboosere vatte het nochtans eenvoudig samen (Knack, 28/2): als we de Europese aanbeveling zouden volgen en subsidies voor fossiele brandstoffen geleidelijk afbouwen dan volstaat dat om de jaarlijkse bijkomende uitgave voor de pensioenen op te vangen. Hoezo, we moeten allemaal langer en harder werken?

Als we subsidies voor fossiele brandstoffen geleidelijk afbouwen dan volstaat dat om de jaarlijkse bijkomende uitgave voor de pensioenen op te vangen.

Laten we eerder de ratrace doorbreken en inzetten op werkbaar werk. Eerder dan de scharrelbanen en het flexwerk op te drijven die de sociale zekerheid aan de inkomstzijde nog meer uithollen, waarna dan weer een sanering zou moeten volgen, kunnen we beter de norm van voltijds werk moderniseren. De balans tussen werk en leven weer in evenwicht brengen, zodat niet nog meer mensen uitvallen, ziek of opgebrand. Want dat weegt pas op de begroting. Geef onze economie zuurstof via vervullende loopbanen met ruimte voor ontplooiing, zorgtaken en voldoende rust. Dat maakt mensen productief, weerbaar en creatief. Het kostwinnersmodel is iets uit het verleden, dat erkent Arizona ook. Waarom moet een voltijdse werknemer dan evenveel uren blijven kloppen? Tweeverdieners en eenoudergezinnen kennen daardoor een slopende combinatiestress die moeilijk vol te houden is. We werken de laatste drie decennia op gezinsniveau 20 uur per week méér, betaalde en onbetaalde arbeid samengeteld, dan in het interbellum. Het zou net minder moeten zijn.

De Spaanse regering-Sánchez koos recent voor een vierdaagse werkweek met loonbehoud en voerde al meteen een wetsvoorstel in om in een eerste fase de werkweek van 40 uur naar 37,5 uur te verlagen. De positieve keuze voor een planmatige, geleidelijke verlaging van de gemiddelde arbeidsduur is een kwestie van ons aan te passen aan een 21^e eeuwse realiteit. Zo vinden we aansluiting bij de historische evolutie van technologische vooruitgang en productiviteitswinst van de afgelopen 150 jaar, die neoliberalen sinds de jaren 1980 op pauze proberen te zetten in het belang van de financiële meerwaarde voor beleggers. Het gaat dus om politieke keuzes.

Laten we het, tegen de hedendaagse teneur in, eens over arbeidsduurvermindering hebben. Dat is haalbaar.

Een neerbuigend beleid dat zwakkeren viseert en wie rijk is vrijwel vrijuit laat gaan? Laten we dat samen ombuigen, onze ruggen rechten en hoop geven. Door het, tegen de hedendaagse teneur in, eens over arbeidsduurvermindering te hebben. Dat is haalbaar. Zelfs een win-win, voor de economie en het algemeen belang. Hoop is jezelf wijden aan de toekomst, zou historica Rebecca Solnit zeggen, en die toewijding aan de toekomst is wat het heden leefbaar maakt. Sorry dus voor het ongemak bij vakbondsacties. Die treffen soms de verkeerde mensen. Het maakt wel tastbaar, tegen alle doorgeschoten individualisme in, hoezeer we elkaar nodig hebben om onze samenleving draaiende te houden.

Het doel blijft: we moeten een andere, optimistische richting uit.