Veranderingen die zich geruisloos voltrekken, zijn vaak fundamenteler dan deze die zich met een knal aankondigen.
Zo is het ook met politiek fatsoen. En het schaamteloos ontwijken van verantwoordelijkheid. Het lijkt een ander tijdperk dat ministers ontslag namen wanneer procedures rot bleken en onschuldige slachtoffers vielen. De dood van Samira Adamu in 1998 was gruwelijk en tragisch, maar Tobback had de guts om een stap opzij te zetten.
Gaandeweg lijkt er iets veranderd. Soedanese vluchtelingen werden teruggestuurd om gemarteld te worden door het regime van Omar Bashir, maar de staatssecretaris van Opkuisen gaf geen krimp. Hij klopte zichzelf op de borst en was zelfs verbouwereerd dat kritische stemmen het aandurfden om zijn ontslag te vragen.
Maar beste Jan. Jouw bochtenwerk slaat werkelijk alles. Politici die, zonder een krimp, staalhard liegen en geheugenverlies veinzen, vind ik akelig. Politici die de IS-aanslagen in Luik erbij sleuren om de empathie van de bevolking te winnen, vind ik al helemaal griezelig. Ik zou het zo graag geloven, dat jouw hoofd bij die slachtoffers zat. Maar als het met hen is vergaan zoals met de slachtoffers van de terreuraanslagen in Brussel in 2016, dan betekent die empathie niks nada noppes op vlak van nazorg.
Je noemt jezelf graag Sterke Jan. Maar een sterk mens, die wringt zich niet in honderd bochten om onder zijn verantwoordelijkheid uit te komen. Een sterk mens probeert uit te pluizen hoe het zo gruwelijk fout kon gaan. Een sterk mens probeert daaruit te leren. Een sterk mens durft zijn verantwoordelijkheid te nemen. Een sterk mens durft te zeggen: 'ik schaam mij kapot'. Een sterke beleidsmaker houdt niet krampachtig vast aan zijn ministerpost. Geweld in naam van de staat neemt hij niet als vanzelfsprekend. Die doet beter dan 'Ik liegen? Nee hoor, liegen is alleen als je bewust de waarheid verdraait'.
Wanneer zijn ministers gaan denken dat het hen meer stemmen oplevert, als ze koppig blijven vasthouden aan hun postje? Ik ben niet de enige burger die snakt naar een politicus die verbijsterd is wanneer een mensenleven 'geen groot verlies' wordt genoemd. Naar een politicus die moed toont, excuses aanbiedt en het hoofd nederig buigt. Naar een politicus die slachtoffers bij naam noemt, en niet naar hen verwijst als naar 'De Zaak Chovanec' of 'De Zaak Mawda'. Beste Jan, Jozef was zijn voornaam, Shawri was haar familienaam.
Ze zijn geen uitzonderingen. Ze zijn de slachtoffers van een structureel systeem, die bijna toevallig in beeld kwamen en een gezicht kregen.
Ik kan het bijna niet geloven, mijnheer Jambon. Dat er niemand is die jou bij valavond even op je groteske Pinokkio-neus tikt en je erop wijst dat die arrogantie gênant wordt? Dat jouw spiegelbeeld je niet verkrampt aankijkt en je zacht toefluistert: wees nu eens echt sterk, Jan. Want als je hiermee wil wegkomen, wens ik jou en ons nog heel veel sterkte.

Samenleving & Politiek, Jaargang 27, 2020, nr. 7 (september), pagina 80

• Chovanec
• Jan Jambon
• tot slot