Laat ons even teruggaan in de tijd. Naar 10 juni? Neen, laat ons verder teruggaan. Meer bepaald naar de verkiezingscampagne. Grote beloftes werden gedaan. Dure eden gezworen. De staatshervorming was een feit. Enkel de uitvoering nog. Dat bleek een pak lastiger, want eerst moest nog een regering gevormd worden. Een half jaar heeft het geduurd. En nu? We hebben een ersatzregering.
Hoe komt dat toch? Misschien omdat er van bij het begin helemaal geen plan was. Toch niet bij de winnaars van de verkiezingen. Zeker met een staatshervorming op til verwacht elk redelijk denkend mens dat er een visie achter zit en dat er contacten over de taalgrens geweest zijn. Zoals bijvoorbeeld sp.a met haar zusterpartij gedaan heeft.
Dat was verkeerd gedacht. Er was geen plan. Het resultaat daarvan zien we vandaag. Het dossier, de staatshervorming is in de ijskast gestoken. Dat is, laat ons eerlijk zijn, niet ongewoon in de Wetstraat. Maar het is wel ongezien - een primeur zou ik zelfs durven zeggen - dat we van start gaan met een regering zonder visie, zonder project. Ja, we hebben een regeerverklaring gehoord. Met 10 punten.

Valt de premier iets te verwijten? Neen. Hij heeft gezwegen. Een half jaar lang. Ongetwijfeld heeft hij zich geërgerd aan de vaudeville van de formatie en is het hem te machtig geworden. Een oplossing moest worden gevonden: als het dan geen regering mét een programma kon worden, laat ons dan één vormen zonder programma. De koning dacht blijkbaar hetzelfde. Overgaan tot de orde van de dag.
Vandaag hebben we dus een regering. Een mooi kerstcadeau voor haar inwoners. Alleen, de nieuwjaarsbrief van de nieuwe regering leest anders. Want, waar gaan we eigenlijk heen? Gaan we überhaupt ergens heen? Worden de problemen die zich stellen opgelost? Is er een langetermijnvisie? Is er eigenlijk wel sprake van een visie? Of van een project? Neen dus. Er is maar één gevoel dat overheerst: een fin de siècle-gevoel, acht jaar na datum weliswaar. Verloren dromen, vergeefse hoop. Enige conclusie: het land wacht. Nog steeds.

Want hoe boeiend politique politicienne ook kan zijn, het mag de aandacht niet afleiden van de echte problemen.

Eén, het leven wordt duurder. Dat voelen we allemaal. Een Vlerick-studie toont aan dat het echter niet zo hoeft te zijn: producenten rekenen de stijgende grondstofprijzen sterk overdreven door aan de klanten. De vrije markt, concurrentie: moest dat net niet in het voordeel van de consument spelen? Hoe grip krijgen op de economie is dan ook de pertinente vraag.

Twee, mensen leven langer. Dat is goed. Maar dan moeten we wel kunnen rekenen op een oude dag zonder financiële zorgen. Vandaag is ons pensioenstelsel niet voorzien op de toegenomen levensduur. Onze pensioenen zijn te laag en de verschillen tussen de pensioenen zijn groter geworden. Bovendien heeft ook niet iedereen het geluk om te kunnen genieten van een aanvullend pensioen. Vooral zij die dat het meest nodig hebben, missen het. Twee zaken dringen zich dan ook op: het wettelijke pensioen moet worden verhoogd én een aanvullend pensioen moet een recht zijn van iedereen. Uiteraard kost dat veel geld. Een gelukkige samenleving daarentegen is onbetaalbaar.

Drie, de gezondheidskosten lopen op. Hoe beter de gezondheidszorg wordt, hoe duurder ze wordt. Hoe ouder we worden, hoe meer we beroep moeten doen op de gezondheidszorg. Resultaat is dat de factuur stijgt. Ook voor die broodnodige zaken die niet voorzien waren. Vandaag worden medicijnen terugbetaald. Voor pacemakers, stents, brillen en bijvoorbeeld heupprothesen is dat een pak minder het geval.

Vier, België wordt geroemd voor haar socialezekerheidssysteem. Laat ons dat zo houden. Voorwaarde is dan wel dat het systeem aangepast wordt aan de huidige samenleving. Niet langer gebaseerd op gezinnen met één kostwinner, maar een systeem met oog voor de gewijzigde samenleving anno 2008. Eén met langer levende mensen en met anders samengestelde gezinnen. Een samenleving waar een gezin bestaande uit tweeverdieners eerder regel dan uitzondering is en waarin de behoefte aan een goede combinatie van gezin en werk bovenaan de wenslijst staat.

Vijf, wat goed geregeld is, moet zo blijven. Wat beter kan, moet anders. Dat geldt zeker ook voor onze bevoegdheden. Nadenken over de structuur van onze instellingen en de verdeling van de bevoegdheden over de verschillende niveaus is een must. Maar, en laat dat duidelijk wezen: het is een middel, een instrument, nooit een doel op zich. Zo is het bijvoorbeeld duidelijk dat de sociale zekerheid een zaak van de federale staat is. Het is dan ook duidelijk dat er voldoende middelen moeten zijn op dat niveau.

Zes, energie. Het verhaal is gekend: onze energieproductie is niet duurzaam. De natuurlijke rijkdommen van de aarde zijn niet oneindig. Ons hoofd in het zand steken en blijven energie consumeren zoals we vandaag doen, is onbehoorlijk en onverantwoord. We kunnen onze kinderen en kleinkinderen niet opzadelen met de rekening. Een factuur die niet meer te betalen zal zijn. Handelen is dus de boodschap, bijvoorbeeld door onze huizen afdoende te isoleren.

Zeven, aan de vooravond van een nieuw jaar weten we nog altijd niet hoe we moeten samenleven. Kleur, ras, afkomst: het blijven heikele punten. Twistpunten, zelfs. Nochtans is migratie noodzakelijk. Minstens 40.000 mensen per jaar zijn nodig om een antwoord te bieden op de vergrijzing en dalende geboortegraad. Cijfers op papier zetten is eenvoudig. Ze omzetten in de praktijk is een stuk moeilijker. Nog steeds is er een onzichtbare, maar duidelijk voelbare scheiding in de samenleving. Tussen wij en zij. Dat is bijvoorbeeld duidelijk op de arbeidsmarkt. Maar het is ook voelbaar in het onbehagen om met elkaar om te gaan. Kijk maar naar de discussie over het recente besluit van de Gentse gemeenteraad om hoofddoeken te verbieden voor stadspersoneel dat in contact komt met Gentenaren.

De toestand is ernstig maar, mits onmiddellijk handelen, niet dramatisch. We kennen de problemen. Er zijn uitvoerige analyses. En de antwoorden zijn, al dan niet gedeeltelijk, gekend. We kennen bijvoorbeeld vrij precies de problemen van de sociale zekerheid. We hebben ervaring met diversiteit en migratie. We weten hoe te besparen op energie en hoe ze duurzaam te produceren.
Waarop wachten we dan nog? Op een project. Een duidelijk, aantrekkelijk en geïntegreerd project dat alle progressieven weet te bezielen. Een project van en voor de socialisten. Of sociaaldemocraten. Een onmogelijke opdracht? Neen, want die projecten zijn er.

Kijk naar Australië. De nieuwe premier, Kevin Rudd, wist de harten van zijn landgenoten op een jaar te veroveren: a new style of Labor leader with an agenda that connected with people. Een van de verkiezingsthema’s was overigens de stijgende levensduurte. In de Verenigde Staten is er ook behoorlijk wat aan het bewegen. De strijd om de Democratische nominatie werkt inspirerend. En geeft hoop op een andere toekomst voor de VS en de wereldpolitiek. Met Hillary Clinton als een sterke, gevestigde kandidate, mogelijk de eerste vrouwelijke president(skandidaat). En vooral Barack Obama die de klassieke politieke paden wil verlaten en een indrukwekkende grassroots beweging opgestart heeft die al leidde tot een recordaantal individuele schenkingen voor zijn campagne. En dichter bij huis, in Spanje, bracht José Luis Rodríguez Zapatero een hele maatschappelijke discussie op gang met zijn gelijkekansendiscours. De Spaanse macho-man wordt zo quasi naar de geschiedenisboeken verwezen.
Al deze progressieve leiders hebben bovendien gemeen dat ze een helder antwoord trachten te formuleren op het veiligheidsvraagstuk. Op een consequente manier. Zowel Rudd als Zapatero maakten meteen hun verkiezingsbelofte waar door de aanwezige troepen uit Irak terug te trekken. De oorlog in Irak was voor hen een verkeerde keuze. Tegelijkertijd kiezen ze voor een kordate aanpak tegenover terrorisme en onveiligheid. Want een rechtmatige aanpak daarvan is evenzeer een progressief project.

Het zijn alvast projecten die enkel kunnen slagen als ze samen - nationaal en internationaal - gesteund, onderbouwd en uitgewerkt worden. Zo heeft het weinig zin een milieupolitiek te voeren die mensen arm maakt. Migratie biedt dan misschien wel een oplossing voor het vergrijzingsprobleem in deze contreien, ginds wordt het gezien als een diefstal van talent. Het zijn essentiële elementen voor een vernieuwde progressieve politiek.

Is er anno 2008 nog een toekomst? Volmondig ja. De toekomst is aan ons. Een toekomst die we samen maken. sp.a wil die toekomst voorbereiden. Dag na dag. Stap voor stap. En daarvoor moeten we niet wachten tot we op 24 maart wakker worden.

Caroline Gennez
Voorzitter sp.a

politiek - sp.a

Samenleving & Politiek, Jaargang 15, 2008, nr. 1 (januari), pagina 5 tot 7

• nieuwjaarsbrief
• politiek
• sp.a