Daarvoor is er gelukkig een uitstekende bemanning aan boord. Samen met de dynamische redactieraad, het bijzonder waardevolle netwerk van losse medewerkers en sympathisanten en vooral de kritische lezers, moeten we Sampol scherp en relevant houden. Dit intellectueel en sociaal kapitaal zal ook in het volgende decennium vaak aangesproken en vernieuwd moeten worden. Daarmee verwijs ik niet naar de groeiende schaarste aan oprecht engagement of de verstikking van het intellectueel debat in de paarse politiek. Wel naar de reeks boeiende uitdagingen die, nog steeds, in het verschiet liggen.

Niet het minst gaat het om de bestrijding van oude en nieuwe armoede en uitsluiting, van eenzaamheid en van de aanhoudende en groteske verschillen in kansen en uitkomsten op tal van domeinen die de onuitwisbaarheid van bepaalde ‘klassegrenzen’ bewijzen. Het gaat o.a. om de combinatie economie en leven - een oude socialistische bekommernis - en om de betaalbaarheid van onze westerse, in casu, Belgische verzorgingsstaat. De vergrijzing, de lage activiteitsgraad in een opgezweepte en globaliserende economie, de eindeloopbaanproblematiek en de grote overheidsschuld brengen de fundamenten van ons sociaal model in het middelpunt van een cruciale discussie. Zonder het daarom eens te zijn met alle punten uit hun ‘scharniernota’¹ moeten we de ‘professoren’ Vandenbroucke en Vande Lanotte dankbaar zijn voor hun expliciete voorzet - eindelijk - tot een fundamenteel en vooral levensnoodzakelijk debat over onze welvaartsstaat. Fundamenteel omdat deze discussie raakt aan het weefsel van onze samenleving, levensnoodzakelijk omdat de houdbaarheid van dit model in het gedrang komt. Al moeten we ook niet vervallen in een pessimistische of fatalistische terminologie. Evenmin is het verstandig nog zes maanden te studeren en beslissingen pas na verkiezingen aan te kondigen.

Het is alvast een dossier waarin dit tijdschrift niet afzijdig kan blijven. Want in deze discussie moet vooral gewaakt worden over het lot van de armsten, van de zwaksten, van de uitgeslotenen. Volgens sommigen is dat laatste in het moderne, andere socialisme met oriëntatie op de middenklasse niet meer evident. In deze discussies is een ouderwetse socialistische reflex volgens critici dan ook geen overbodige luxe. Sampol moet een forum voor deze discussies zijn, want het is een ‘Tijdschrift voor een democratisch socialisme’ dat ‘een kritische blik werpt op maatschappelijke en politieke problemen. Het is een geëngageerd, maar onpartijdig blad dat zich inschrijft in de brede beweging van het democratisch socialisme’. Het wordt uitgegeven door een onafhankelijke stichting, de Stichting Gerrit Kreveld, die door het leven gaat als een ‘bezinnings- en initiatiefcentrum voor een sociale democratie’. Deze wat oubollig aandoende omschrijving is evenwel niet zonder betekenis. Het centrum wil kritisch nadenken over en initiatieven nemen voor een - niet dé - sociale democratie. Dat doet het dus o.a. via een onafhankelijk, onpartijdig en kritisch blad, dat zich inschrijft in een breed sociaal democratisch engagement. Onafhankelijkheid en onpartijdigheid impliceren echter geen neutraliteit of objectiviteit.

Het tijdschrift is niet neutraal, noch objectief, het schakelt zich in in een kritische, brede sociaaldemocratische visie. Daarom kan het geen partijblad zijn. Ik verwijs de geïnteresseerden daarvoor naar dóen en hoop dat heel wat dóen-lezers ook Sampol ter hand nemen. Want Sampol is en mag geen tijdschrift door en voor de politieke en academische crème worden, anders schiet het zijn doel voorbij. Sampol wil immers een breed publiek geïnteresseerden aanspreken, maar dan wel met degelijke, onderbouwde en gereviewde bijdragen. Behoudens uitzonderingen, zoals de bijdragen in dit nummer, worden de artikels in Sampol door een aantal interne en externe reviewers nagelezen en beoordeeld. Zij waken er o.a. over dat de analyses gesteund zijn op kennis van zaken, maatschappelijk relevant zijn, duidelijk en kritisch beargumenteerd en in een toegankelijke taal gegoten zijn. Dat leidt soms tot publicatieweigering en veelal tot het aanpassen van teksten. Daarmee is Sampol geen wetenschappelijk tijdschrift in strikte zin, maar maakt het in het licht van de kwaliteitsbewaking wel gebruik van de ‘wetenschappelijke methode’. Deze werkwijze verhindert, samen met het zelfrespect, de toewijding en de gedegenheid van de auteurs, een populistische koers en simplistische analyses.
Sociaaldemocratisch engagement betekent bovendien geen aanhorigheid, in casu tot de sp.a. Over de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van Sampol bestaan soms misverstanden. Als nieuwe hoofdredacteur wil ik dit punt even benadrukken. Dit tijdschrift wordt geenszins door de sp.a gefinancierd. De Stichting beschikt over eigen middelen en is daarvoor zelfvoorzienend en onafhankelijk van de partij. De personele overlapping tussen partij en tijdschrift - sommige auteurs of redactieleden staan (on)rechtstreeks op de loonlijst van sp.a-diensten - bleek in het verleden meer voordelen dan nadelen in te houden voor de kwaliteit en betekenis van Sampol en is ten andere onvermijdelijk. De open interne discussie en de diverse samenstelling van de redactie en medewerkers maakt een partijlijn bij Sampol onmogelijk. Die onafhankelijkheid was ook een van de belangrijkste aandachtspunten op de redactieraad van 4 juli 2003, toen de beslissing over de overdracht van het hoofdredacteurschap werd genomen. Dat was vele maanden voor dit n.a.v. het sp.a-congres in Kortrijk van 11 oktober 2003 in de media werd gebracht. Onafhankelijkheid staat samenwerking evenwel niet in de weg en de nieuwe lay-out laat dat misschien vermoeden. Daarmee accentueert de vorm de gemeenschappelijke doelstellingen. Maar binnenin moet een eigen, kritische inhoud bruisen.

Dat Sampol en de sp.a samenkomen is immers onvermijdelijk. Want dat is niet zomaar een partij: het is, blijkens de merknaam, een ‘socialistische’ partij. Niemand heeft een patent op het ‘socialisme’. Socialisme is geen inhoudsloos begrip, het is een veelzeggende claim. Een partij die zich daarop beroept heeft daardoor een bijzondere verhouding met Sampol, en omgekeerd. Vooral indien, zoals vandaag, die partij een eigen(‘tijdse’) invulling aan het socialisme wil geven. Als een partij onder die naam allerlei ‘goeds voor de mensen’ wil groeperen en zelfs gelooft in ‘het belang van dé mensen’, dan is het evident dat vanuit een kritisch tijdschrift zoals Sampol daar een bijzondere aandacht en waakzaamheid voor bestaat. Alvast over één aspect van die zeer flexibele begripsverruiming kan instemming bestaan: als socialisme is ‘wat goed is voor de mensen’, dan zit het niet enkel bij de sp.a.
Sampol zal daarmee misschien wel eens op gespannen voet komen met de sp.a, zoals ook sommige sp.a-beslissingen op kritiek vanuit Sampol kunnen rekenen. Een verlammende vrees voor ‘incidenten’ is in elk geval onverstandig. Vooral omdat het de discussie hypothekeert: telkens het een deelnemer past wordt een ‘incident’ gecreëerd en de discussie gesloten. Evenmin is antagonisme hier van doen. Elk vanuit een eigen invalshoek, referentiekader of achtergrond, vanuit eigen doelstellingen, met eigen criteria en middelen sleutelen sp.a en Sampol aan een sociale democratie. Een streven dat we ook in andere partijen terugvinden. Vanuit die eigenheid kunnen beide partners in onafhankelijkheid hun rol spelen, en elkaar daarbij vaak ontmoeten. Hopelijk als objectieve bondgenoten.

Dat Sampol ook de agenda wil meebepalen mag blijken uit dit nieuwjaarsnummer. Een aantal opinion leaders of alvast opinion makers uit politieke, sociaaleconomische, culturele, academische of sociale kringen brengen hun nieuwjaarsbrief. Ze antwoorden op de vraag van de redactie wat in 2004 moet gebeuren, waar de politiek zich moet mee bezig houden. Hun bijdragen schilderen alvast een ruim palet van discussiepunten voor 2004 en de daaropvolgende jaren. Zoals uit deze bijdragen blijkt is een aanhoudende en grondige discussie over het wezen van ons politiek, sociaal-cultureel en economisch model een levensnoodzakelijke voorwaarde voor het gezond voortbestaan ervan.

Ongetwijfeld zal 13 juni 2004 daarvoor een van de kristallisatiepunten zijn. De regionale en Europese verkiezingen zijn om velerlei redenen essentieel maar anderzijds ook veel minder belangrijk dan ze zouden moeten zijn. Sampol wil een bijdrage leveren tot deze politieke discussies. Dat betekent dat vanaf het februarinummer tot aan de verkiezingen van juni elke maand bijdragen zullen verschijnen over de Vlaamse en Europese bevoegdheden en uitdagingen. Daarmee hopen we niet enkel kennis over te brengen maar ook via kritische duiding en het uittekenen van een beleidsagenda lezers van informatie en argumenten te voorzien zodat ze hun rol in onze democratie zo goed als mogelijk en naar eigen inzichten kunnen spelen. Sampol wil daartoe ook in het volgende decennium een bijdrage leveren.
Maar eerst, voor u en uw geliefden: al het goede in 2004!

Carl Devos
Hoofdredacteur

Noot
1/ Frank Vandenbroucke en Johan Vande Lanotte, ‘Het Scharnierjaar 2004’. In: De Standaard, 3 januari 2004.

edito - nieuwjaarsbrief - Samenleving en politiek

Samenleving & Politiek, Jaargang 11, 2004, nr. 1 (januari), pagina 1 tot 3

• Stichting Gerrit Kreveld
• edito
• Samenleving en politiek
• nieuwjaarsbrief
• redactioneel