Meer vragen zijn er over de partijkoers die de nieuwe voorzitter zal uitstippelen. Daar is minder beheer en bestuur nodig dan inhoudelijke bezieling en visionair leiderschap. Het is een rol die we Vande Lanotte niet vaak zagen spelen. Er zijn geen redenen om te twijfelen aan zijn kunde terzake, maar alertheid is in deze geboden. Kameraad Johan verklaarde zich in het verleden voorstander van pragmatisme en grote openheid. Daar valt niet eens veel tegen in te brengen. Maar de VLD illustreerde alvast in het vorige politieke jaar dat daar heel wat gevaren aan verbonden zijn. De VLD-miserie heeft inderdaad vele oorzaken, maar de blauwe ambitie om in alle hoeken van ons politiek landschap kiezers te rekruteren heeft de VLD alvast geen goed gedaan. Een les om te onthouden.
Hoe opener een partij, hoe belangrijker het wordt om de inhoudelijke, ja zeg maar ideologische lijnen uit te tekenen. Als de sp.a de deuren open wil gooien voor iedereen die zichzelf sociaal, progressief, positief of whatever voelt en een thuis zoekt, dan moet het inhoudelijk-ideologisch profiel van de partij zonneklaar en duidelijk socialistisch zijn. En moet het door alle - ook de nieuwe - sp.a’ers volledig aanvaard en uitgedragen worden. Kijk uit voor de Florisering van de partij. Anders dreigt die een mediatiek duivenkot te worden, een wijdbeens samenzijn van, misschien zelfs nobele, uiteenlopende visies en meninkjes, een amorfe stoet enthousiastelingen die enkel onder vage vlaggen - sociaal, progressief of links - samen willen marcheren. Daar komen snel barstjes en vodden van. Hoe meer de partij naar openheid streeft, des te belangrijker wordt de socialistische identiteit. Tenminste, we gaan ervan uit dat het socialisme de inspiratiebron en het streefdoel blijft. Het komt er niet enkel op aan om het socialisme aan de wijzigende wereld aan te passen, maar ook om de wereld in socialistische zin te wijzigen. Modernisering kan en is noodzakelijk, maar het socialisme bezit een onveranderlijke kern die zich niet in alle richtingen laat actualiseren. Het strategisch en inhoudelijk cruciale ideologische congres van maart 2006 zal hopelijk alle onzekerheid wegnemen en een modern, duidelijk socialistisch project opleveren. Allen welkom om het te ondertekenen. Want er is nog veel werk te doen en dus veel volk nodig. Oude en nieuwe vormen van armoede, uitsluiting en ongelijkheid smeken om ferm optreden.
Niet enkel de Grasmarkt maar de hele Wetstraat staat voor fundamentele uitdagingen. Dat het bijzonder spannend dreigt te worden is ondertussen een platitude. Maar vervroegde verkiezingen komen er wellicht niet. Omdat diegenen die daartoe de knopjes bedienen daar niet het minste belang bij hebben. Niemand gelooft dat de stevige paarse score van 18 mei 2003 vandaag of morgen benaderd kan worden. Nogal vaak wordt goedkoop naar de PS gekeken, alsof de regeringssleutels enkel daar aan de haak hangen. Niemand, ook de sp.a niet, wordt beter van verkiezingen in het najaar. Zelfs de kiezer niet. Want dan blijven de talrijke dossiers die tot de val hebben geleid onopgelost achter, volgt een zure, zwaar communautaire en wellicht antipolitieke campagne die vermoedelijk zal uitmonden in een moeilijke regeringsvorming. Want de volgende federale regering komt er niet zonder een stevig potje staatshervorming. Na DHL en BHV wachten velen ongeduldig op wat als ‘een der meest definitieve staatshervormingen’ moet worden. Die staatshervorming zal veel tijd en energie in beslag nemen. Ondertussen blijven de sociaaleconomische problemen onbehandeld achter.
Die algemene verwachting helpt wellicht ook het Marshallplan van de Waalse regering verklaren. Het plan met een bijzonder slecht gekozen naam is inderdaad te lezen als een openlijke schuldbekentenis, het is vooral meer dan nodig en een voor de Waalse regio hoogst verstandige beslissing. Het plan wijst op een wijzigende ingesteldheid en bewustwording. Het is ook een wijze zet in het licht van de komende federale regeringsvorming. De boodschap is krachtig: ‘wij kunnen het alleen, vragen geen geld noch bevoegdheden.’ Hopelijk lukt het deze keer wel.
Voor het ooit zover komt wacht ons federaal model nog een ultieme test: de nachtvluchten boven Zaventem. Deze keer is er een uitweg minder: een non-beslissing is onmogelijk. DHL en BHV werden niet ‘opgelost’, er werd beslist om niets te beslissen. Dus vertrok DHL en bleef BHV ongesplitst achter. Geen overeenkomst in het nachtvluchtendossier betekent wellicht de stille dood van Zaventem. Deze klap kan geen enkele regering overleven. Ons uniek federaal model, zonder federale partijen en hiërarchie tussen beleidsniveaus, zal in het najaar de kwalificatie ‘coöperatief’ een beetje verdienen of voor altijd verliezen.
Ook in andere dossiers (eindeloopbaan, energie, werkloosheid, financiering sociale zekerheid) is samenwerking en onderling vertrouwen een minimale vereiste. Hoewel de belangen en visies daar bijzonder uiteenlopen is een oplossing - afgezien van enige zekerheid over wat nu precies het probleem is - goed mogelijk. De onderhandelingspot is immers eindeloos diep. Grote, revolutionaire doorbraken of forse koerswijzigingen zijn niet te verwachten. De vraag is vooral of die wel zo nodig zijn. Helaas hebben velen de problemen zo opgeschroefd dat velen niet minder dan stevige ingrepen verwachten. Dus zal het pakket kleinigheden indrukwekkend moeten ogen. En moet de sp.a erover waken dat de bijsturingen zoveel mogelijk in socialistische zin gebeuren.
De Grasmarkt staat een rustigere herfst te wachten dan de Wetstraat. Maar als de moeilijke kaap van eind 2005 bereikt is, moet de sp.a zich meer dan ooit concentreren op een nog belangrijkere missie: zonder Stevaert en zonder vrees naar de federale verkiezingen van 2007 kunnen stappen.

Carl Devos
Hoofdredacteur

edito - sp.a

Samenleving & Politiek, Jaargang 12, 2005, nr. 7 (september), pagina 1 tot 2

• edito
• sp.a
• redactioneel