Ik kwam toen net terug uit Zuid-Afrika, ons tweede vaderland, met het vliegtuig wel te verstaan. ’s Avonds vertrekken en ’s morgens ontbijten aan de andere kant van de wereld, de post gaat via e-mail, het VRT-journaal via de satelliet, de krant via het web. Er bestaan geen afstanden meer, voor wie het kan betalen, toch.
De wereld als een dorp beschouwen is een prettige gedachte en werd mogelijk gemaakt door groeiende internationale handel en mobiliteit. Internationaal beperkt de handel zich niet meer tot goederen, maar breidt zich steeds meer uit tot het verplaatsen van geld, diensten en mensen. Bel vandaag met een American Express call-center en de kans is groot dat iemand je in keurig Nederlands te woord staat vanuit Belville, een voorstad van Kaapstad.
Het afgelopen jaar werd er al aangenomen dat er in Groot-Britannië meer werkgelegenheid geschapen is voor Poolse arbeiders dan dat jaar in Polen zelf. Migratie wordt niet alleen aangemoedigd door arbeidsmogelijkheden, ze ontstaat ook uit bittere noodzaak. Elk jaar verdwijnt 20 miljard ton vruchtbare grond. Zeventig procent daarvan, nu nog gebruikt voor landbouw, dreigt in woestijn te veranderen. Tegen 2020 verwacht men een landverhuizing van 60 miljoen inwoners van de Sahellanden naar Noord-Afrika en Europa. Economische en ecologische ontwikkelingen als deze staan op auto-piloot.

De VN-klimaatconferentie in Montreal dit jaar duurde verrassend geen 12 maar 13 dagen. Gedurende die dertien dagen werd 1,2 miljard ton olie opgepompt, 280.000 hectare woud vernietigd en 907 miljoen ton broeigassen uitgestoten. Het bereikte resultaat na 13 dagen was dat men verder zou praten.
’s Werelds vijf grootste bedrijven verdienen samen meer geld dan het totale inkomen van de inwoners van de 46 armste landen. Een beetje socialist ziet een parallel met de schrijnende toestanden van de arbeiders in de 19e eeuw. Het socialisme, ontstaan uit protest tegen onrechtvaardigheid, ‘Arbeiders aller landen, verenigt U’ scanderend, de ‘Intenationale’ zingende, ... Hallo, Peter Vanvelthoven, federaal sp.a-Minister van Werk, waar zit toch die link tussen ‘Ontwaakt, verworpenen der aarde’ en het terugsturen van een handvol straatarme Nigeriaanse asielzoekers, het oogluikend gedogen van illegale poetsvrouwen en het verwelkomen van universitairen die meer dan 42.000 euro verdienen?
Dé vraag in een globaliserende 21e eeuw is hoe we de ongelijkheid in de wereld gaan oplossen. Er zijn twee opties. Ofwel zorgen we voor eerlijke ontwikkelingsmogelijkheden ter plekke. Ofwel kan, wie wil, hier komen wonen en werken. En néé, er is geen tussenweg. Zeggen dat het hun verantwoordelijkheid is, en dat ze het zelf maar moeten oplossen, is vergelijkbaar met een uitspraak van een Gentse textielbaron uit de 19e eeuw over de sociale ellende van de arbeiders. Extreemrechts zal zeggen dat er een derde mogelijkheid is; het onmogelijk maken dat ‘ongewensten’ binnenkomen en het deporteren van die illegalen die wel binnendringen. Hun staat een wereldwijde apartheidsstaat voor ogen, met inbegrip van de verfoeide pasjeswetten, misbruik van goedkope arbeid en hang naar culturele afscherming en etnische zuiverheid. Praat met Vlaams Blok-kiezers en hun baseline is ;’ze komen onze welvaart afpakken en bedreigen onze eigenheid’. Voor een kwart van de Belgen is het zelfs de hoofdbekommernis geworden. Angst beheerst de politieke agenda. Politiek incorrecte opiniemakers hebben het hier tegenwoordig over het multiculturele drama, een term die het destijds goed zou hebben gedaan in Afrikaner kringen.
Politiek beschaafd België beroept zich op de norm van 0,7% van het bnp voor ontwikkelingshulp. Maar niet alleen is die mininorm onvoldoende, ze wordt zelden gehaald, en ook de manier waarop is discutabel. Toen het VN-rapport Global Commission on International Migration onlangs in Kaapstad werd voorgesteld, ergerde de co-auteur Jan Karlsson zich aan het feit dat veel Europese staten het bedrag van 300 miljard dollar, verdiend en teruggestuurd door gastarbeiders naar hun thuislanden, wilden bijtellen bij het bedrag van hun, binnenlandse, ontwikkelingshulp.
Goedbedoelde initiatieven blijven inmiddels stranden. De doelstellingen van de United Nations Millennium Development Goals, de armoede tegen 2015 te halveren, zullen in Afrika niet worden gehaald zonder belangrijke nieuwe beleidsmaatregelen van het rijke Westen. Ze vereisen minstens een verdubbeling van de ontwikkelingshulp voor Afrika. Maar de belangrijkste aanbeveling is dat de westerse handelsbarrières worden verlaagd en dat de westerse landbouwsubsidies niet gekoppeld mogen worden aan een verlaging van de Afrikaanse handelsbarrières. De Afrikaanse landen zouden hun markt dus mogen blijven beschermen en kunnen profiteren van het meer openen van de Europese markt.
De directeur van de Wereldbank James Wolfensohn zei het onlangs ‘we besteden jaarlijks 350 miljard dollar aan landbouwsubsidies en slechts 68 miljard dollar aan ontwikkelingshulp.’ Gezond verstand zou dicteren die bedragen minstens om te draaien. Belangrijke transfers van rijk naar arm hebben in het vrleden al hun nut bewezen. Het Marshall-plan, de hulp aan nieuwe EU-landen (zoals Portugal, Spanje en Ierland), ze tonen aan dat het ook voor de verstrekker van hulp op lange termijn rendeert. Het is een win-winoperatie.
Een politiek gebaseerd op inkomensherverdeling, mét oog voor de economische realiteiten, het zou de corebusiness moeten zijn van de sociaaldemocraten. Ik mis het internationale luik bij de sp.a.
Het politieke triumviraat van ANC, SACP en Cosatu (zeg maar de partij, de communisten en de vakbond) heeft de afgelopen 10 jaar Zuid-Afrika uit het moeras getrokken dat Apartheid had veroorzaakt. Mede dankzij positieve discriminatie, sociale projecten, en ‘black empowerment’-maatregelen begint een zwarte middenklasse te groeien. En economisch gaat het goed met Zuid-Afrika. Enkele cijfers: de inflatie stabiliseert rond de 4%, de werkgelegenheidsgroei van 5,6% overtreft zelfs de economische groei van 4,5%, de Zuid-Afrikaanse Rand is sterker geworden, de rentevoeten dalen gestadig. De laatste vijf jaar zijn het aantal zwarte huiseigenaars in de rijke voorsteden van Johannesburg met 700% gestegen. Zo’n 31% van de auto-eigenaars zijn zwarten, in 1990 was dat nog amper 11%. Een studie van de Human Sciences Research Council kwam tot de conclusie dat de middenklasse gegroeid was van 3,5 miljoen mensen in 1994 tot 5,3 miljoen in 2000. In 1994 was 29% van de middenklasse zwart, in 2000 was dat 50%. Ze zijn er nog lang niet maar de spiraal van angst en onderdrukking is omgebogen.
Mondiaal bekeken hebben wij nog een veel langere weg af te leggen.

René Los
Voormalig partijvoorzitter Agalev-Antwerpen

nieuwjaarsbrief - Noord-Zuidverhouding - globalisering

Samenleving & Politiek, Jaargang 13, 2006, nr. 1 (januari), pagina 17 tot 18

• nieuwjaarsbrief
• Noord-Zuidverhouding
• globalisering