Risico’s ombuigen tot nieuwe opportuniteiten

De ondertekening van het Verdrag van Lissabon op 13 december 2007 lijkt het einde van een lange periode van debatten over structuren en instellingen. Het belang hiervan kan moeilijk worden onderschat omdat het in essentie gaat over de spelregels die bepalen hoe de EU functioneert en wat haar bevoegdheden zijn. In de Europese Verdragen wordt namelijk vastgelegd waar de grenzen van Europa’s macht en invloed liggen. Maar, en dat mag niet verbazen, de Europese burgers werden er niet echt enthousiast van. Mensen vragen zich terecht af of Europa met die macht ook effectief bijdraagt tot het oplossen van de problemen waar de mensen zich in hun dagelijks leven mee geconfronteerd zien. De uitslagen van de referenda in Frankrijk en Nederland over de Europese grondwet hebben aangetoond dat nogal wat mensen van mening zijn dat Europa zelf een van de problemen is. De snelle en massale uitbreiding ging gepaard met een grootscheepse liberaliseringsoperatie om te komen tot een ééngemaakte Europese markt. De globalisering heeft de economische verhoudingen in de wereld op korte tijd drastisch veranderd en ons tot aanpassingen verplicht. Het gevolg is dat heel wat mensen zich onzeker voelen. Europa leek niet bij machte om dit goed te duiden en te begeleiden. Onnodig te vermelden dat dit een collectieve verantwoordelijkheid is van nationale en Europese politici, maar ook van de media en het ambtenarenapparaat bijvoorbeeld.
Nochtans is het precies dat Europese niveau dat in staat moet zijn om de grote uitdagingen van deze tijd aan te pakken. Er is de globalisering, waarbij Europa in staat zou moeten zijn om de wereldhandel en de massale internationale geldstromen aan regels te onderwerpen. Daarnaast staan we voor moeilijke debatten over migratie en vergrijzing, die ontegensprekelijk om een Europese aanpak vragen. Er zijn de klimaatuitdagingen waarin Europa een voortrekkersrol speelt. Inzake veiligheid en in internationale politieke kwesties moet Europa met één stem leren spreken, en zo meer invloed verwerven op vlak van oorlog en vrede in de wereld. Dit is belangrijk omdat conflicten altijd, rechtstreeks of onrechtstreeks, ook een impact hebben op ons, in de vorm van migratiestromen of hogere olieprijzen bijvoorbeeld. De allergrootste uitdaging is misschien wel om bij dit alles ons geroemd sociaal en democratisch model verder te laten ontwikkelen in al zijn verscheidenheid. Aan bovenvermelde fenomenen zijn namelijk risico’s verbonden voor ons Europees sociaal model, maar de uitdaging is net om deze om te buigen tot nieuwe opportuniteiten.

Andere invulling aan Europa

De rol van Europa zal bijgevolg de komende jaren enkel maar toenemen. Het is duidelijk dat Europa geen ver-van-mijn-bed-show is, aangezien ongeveer alle wezenlijke beslissingen door haar genomen of gestuurd zullen worden. Om en bij de 70% van alle wetgeving die bestaat in Vlaanderen is beslist op Europees niveau. We moeten beter ons best doen om aan de mensen uit te leggen dat Europese beslissingen of oriëntaties niet vrijblijvend genomen worden, maar dat het om beslissingen gaat van mensen van vlees en bloed en met een politieke overtuiging. In de Commissie, in de diverse regeringen en in het Europees Parlement. Zij stellen prioriteiten, maken keuzes en nemen uiteindelijk ook beslissingen voor 500 miljoen Europeanen. Samen met het toenemende belang van Europa, groeit bijgevolg ook de noodzaak voor de grote politieke families om zich beter te organiseren, meer onderling te overleggen en meer gezamenlijk als Europese partijen op te treden. De Europese burgers moet duidelijk worden gemaakt dat niet iedereen hetzelfde denkt over Europa, maar dat - net als op lokaal of nationaal vlak - de verschillende politieke stromingen andere prioriteiten hebben en een andere invulling willen geven aan Europa. In de perceptie van de mensen is deze evolutie haast niet zichtbaar, omdat we moeite blijven hebben om ons te identificeren met een Duitse fractieleider in het Europees Parlement (Martin Schulz, nvdr) of een Deense Partijvoorzitter (PES-voorzitter Poul Nyrup Rasmussen) bijvoorbeeld. Bij ons geen Barack of Hillary zoals in de VS. Nochtans zullen Europese politieke partijen bij de verkiezingen van juni 2009 voor de eerste keer campagnes mogen organiseren op Europese schaal. De mate waarin nationale partijen hiervan gebruik zullen maken, zal in grote mate afhangen van de lokale politieke context. Zo valt te verwachten dat Labour niet meteen zal uitpakken met PES-teksten, terwijl sommige andere partijen deze Europese dimensie net als een troef zullen beschouwen. Het feit dat de volgende voorzitter van de Commissie het vertrouwen moet krijgen van een meerderheid van het democratisch verkozen Europees Parlement zal ertoe leiden dat Europese partijen een eigen kandidaat naar voren zullen schuiven. Misschien is 2009 nog te vroeg om hier rond een wervende campagne te bouwen, maar het valt te verwachten dat dit voor de daaropvolgende campagnes een belangrijk element wordt.

Voorbereiding van de Europese verkiezingen op een totaal nieuwe leest geschoeid

Hoe willen de Europese socialisten zich voorbereiden op die toekomst? De Europese sociaaldemocratie maakt momenteel een moeilijke periode door. Als we een blik werpen op de politieke kaart van Europa, blijkt dat we slechts in 14 van de 27 EU-landen deel uitmaken van de regering. In slechts 9 landen zijn we de leidende regeringspartij. Volgens PES-voorzitter Poul Nyrup Rasmussen (speech Bureau PES-fractie EP, 23/1/2008) zijn de kiezers niet conservatiever geworden, maar hebben we in de meeste gevallen verloren in het centrum en aan de linkerzijde. Hij noemt dit een ‘sandwich’-effect, onder meer te wijten aan het feit dat we er niet in geslaagd zijn een goed antwoord te formuleren op problemen zoals migratie en integratie van minderheden. Ook zijn we blijkbaar verkeerd omgegaan met verandering en onzekerheid, en met de zogenaamde ‘nu’-generatie, een nieuwe vorm van individualisme. De mensen geloven nog wel dat socialisten de eersten zijn om sociale rechtvaardigheid te promoten, maar onze zwakte is dat mensen de indruk krijgen dat we niet in staat zijn om de gevolgen van veranderingen in onze samenleving te begrijpen, aldus nog Rasmussen.
Het komt er dus op aan een denkoefening te houden over hoe we onze waarden en principes vertalen naar de problemen van deze tijd. De kredietcrisis toont bijvoorbeeld goed aan dat de vrije markt niet vanzelf goed werkt, maar aan duidelijke spelregels moet worden onderworpen. Op initiatief van Rasmussen reflecteert momenteel een groep van vijf gewezen partijleiders (Göran Persson, Lionel Jospin, Neil Kinnock, Laszlo Kovacs en Piero Fassino) over de toekomst van de sociaaldemocratie in Europa. Hun bevindingen zullen worden besproken met de socialistische partijvoorzitters tijdens hun bijeenkomst van juni in Brussel. Vanaf deze zomer zal bovendien een gloednieuwe Europese socialistische Stichting operationeel worden, met als voorlopige naam Foundation for European Progressive Studies. Deze Stichting is een gezamenlijk initiatief van de PES, de fractie in het Europees Parlement en de nationale partijen en stichtingen. De Stichting zal als opdracht hebben om een gedetailleerde analyse te maken van de situatie van de linkerzijde in Europa. Ze zal studies uitvoeren over specifieke politieke thema’s, conferenties, seminaries en workshops organiseren, publicaties uitgeven en verspreiden en ook trainingen organiseren. De bedoeling is natuurlijk ook om progressieve ideeën te ontwikkelen en socialistische/sociaaldemocratische ideeën in de Unie en in heel Europa te versterken. De Stichting bevindt zich momenteel in een ‘opstartfase’, maar ondertussen werd de Duitser Ernst Stetter, sinds 1980 werkzaam bij de Friedrich Ebert Stiftung en sinds 2003 directeur van de Brusselse afdeling van deze SPD-stichting, aangeduid om de organisatie te leiden en verder uit te bouwen. De Franse socialist Jacques Delors werd gevraagd om voorzitter te worden van de stichting.

Ondertussen wordt ook de voorbereiding van de Europese verkiezingen van juni 2009 op een totaal nieuwe leest geschoeid. We hebben geleerd van de fouten uit het verleden. In 2004 was de PES als organisatie volledig irrelevant en marginaal in de campagne. Zes weken voor de Europese verkiezingen werd toen de campagne gelanceerd vanuit een Brussels hotel met een vaag programma, dat haastig werd bijeengeschreven door enkele beleidsmedewerkers. Nationale partijen voelden zich niet betrokken, verwezen nauwelijks naar het gezamenlijk programma en maakten dan ook maar zelden gebruik van PES-campagnemateriaal.
Onder impuls van Poul Nyrup Rasmussen is de PES de laatste jaren geëvolueerd tot een meer politiek relevante en meer campagnegerichte organisatie. De uitnodiging aan de leden van nationale partijen om PES-activist te worden, is succesvol gebleken. Maar liefst 10.000 Europese socialisten, waaronder 750 sp.a’ers, noemen zich PES-activist. Ze krijgen rechtstreeks van de PES informatie over acties en evenementen, en nemen deel aan discussiefora op het internet of debatten her en der in Europa.
Belangrijker wordt natuurlijk de boodschap die we aan het grote publiek willen vertellen over onze prioriteiten voor Europa de komende jaren. Als enige politieke familie organiseren we momenteel een groots opgezette consultatieoefening waarbij militanten, ngo’s en vakbonden uitgenodigd worden om bij te dragen aan de opmaak van het
PES-verkiezingsmanifesto dat dit jaar in oktober zal worden goedgekeurd tijdens de PES-Raad in Madrid.
Op de PES-Raad van november 2007 in Sofia werd ervoor geopteerd om te focussen op vier grote thema’s waarover telkens een discussietekst en hele reeks open vragen werden geformuleerd, met als doel de consultatieprocedure te vergemakkelijken. Het gaat om klimaat en milieu, de rol van Europa in de wereld, een nieuwe sociale agenda voor Europa en, ten slotte, democratie en diversiteit in Europa. Hoewel deze teksten in deze fase nog te vaag zijn, bevatten ze alleszins voldoende stof voor debat en discussie. Nog tot eind mei kunnen de nationale partijen hun bijdragen indienen. Intussen wordt gewerkt aan een eerste versie van het Manifesto, dat in de loop van september nog kan worden geamendeerd door de socialistische partijen. Ondertussen kunnen mensen ook rechtsreeks hun ideeën en commentaren kwijt op het internet. Meer dan 150.000 bezoekers bezochten sinds oktober 2007 de interactieve website van de PES.
Deze bottom-up benadering heeft natuurlijk als doel om zoveel mogelijk mensen te betrekken bij de opmaak van het programma en zo een mobiliserend effect te verkrijgen, maar ook om te komen tot een zo concreet mogelijke tekst die relevant is en tegemoet komt aan de actuele verwachtingen van de Europese burgers. Korter op de bal kunnen spelen, is de bedoeling. Weten waar de mensen in Europa van wakker liggen en wat ze verwachten van socialisme en sociaaldemocratie. Uit het consultatieproces moet een korte en krachtige tekst komen met de nadruk op onze topprioriteiten. Een tekst waarmee we het verschil kunnen maken met de andere politieke partijen.

sp.a-insteek in het Manifesto

Ook sp.a nodigt geïnteresseerde leden en ngo’s uit om over deze teksten te discussiëren en zo de bijdrage van sp.a aan het Manifesto mee te helpen voeden. In april wordt hiervoor rond elk van de vier teksten een discussieavond georganiseerd, telkens ingeleid door een onafhankelijke expert. De bedoeling is in deze fase niet om de teksten te amenderen, maar wel om te komen tot enkele krachtlijnen of ideeën die volgens onze partij zeker in het Manifesto aan bod moeten komen. Nadat het partijbureau de sp.a-insteek zal hebben goedgekeurd, organiseert sp.a op woensdag 7 mei (vanaf 19u) een speciale avond over de toekomst van Europa, opgebouwd rond de vier thema’s van het Manifesto. Onder meer Frank Vandenbroucke, ABVV-voorzitter Rudy De Leeuw en het Nederlandse Europarlementslid Ieke van den Burg (PvdA) zullen in de Brigittinenkapel (Korte Brigittinenstraat 1, 1000 Brussel) debatteren over het sociale Europa, terwijl Caroline Gennez en Poul Nyrup Rasmussen hun visie over de toekomst van Europa zullen geven. Onder meer Anne Van Lancker, Mia De Vits en Bart Martens zullen eveneens van de partij zijn om samen met vertegenwoordigers van ngo’s te discussiëren over het klimaatbeleid en de rol van Europa in de wereld.
Met deze aanpak willen de PES en sp.a de klemtoon leggen op de inhoud van het beleid en bijdragen tot een langetermijndenkoefening over de grote beleidsuitdagingen van deze tijd en hoe we daar een socialistisch antwoord op kunnen geven.

Saïd El Khadraoui
Europees Parlementslid en Internationaal Secretaris sp.a

Europa - PES - verkiezingen

Samenleving & Politiek, Jaargang 15, 2008, nr. 4 (april), pagina 8 tot 11

• Europa
• PES
• verkiezingen