TRANSITIES

De huidige manier waarop we met materialen omgaan, resulteert in een toenemende druk op natuurlijke hulpbronnen, een afhankelijkheid van de eindige hulpbronnen, afvalstromen en groeiende emissies en energiebehoeftes. Om een hoog welzijnsniveau te blijven garanderen voor ons en onze kinderen, hier en elders, en om de draagkracht van de aarde niet schromelijk te overvragen, zullen we op een andere manier moeten produceren en consumeren.
De oplossingen van vandaag voldoen echter niet meer. Het volstaat niet om slechts één aspect van het materiaalbeheer, bijvoorbeeld afvalbeheer, aan te pakken. Er is dringend nood aan een ingrijpend alternatief. Geen Plan B, dat alleen symptomen bestrijdt, maar een Plan C dat streeft naar radicale systeeminnovaties. Plan C wil daarom - als Vlaams transitienetwerk - de transitie naar een samenleving die duurzaam omgaat met haar materialen ondersteunen en versterken.
Transities zijn processen van radicale en structurele veranderingen van de maatschappij en haar diverse socio-technische deelsystemen. Het verleden heeft al aangetoond dat de interactie tussen innovatieve technologie, nieuwe kennis, veranderende waarden, vernieuwende businessmodellen en herdachte organisatiestructuren leidt tot een veranderde samenleving (zie bijvoorbeeld de Industriële Revolutie). Denk- en werkwijzen veranderen fundamenteel. Traditionele structuren brokkelen af en worden vervangen door nieuwe. Transities uit het verleden hebben ‘spontaan’ plaatsgevonden. Ze zijn niet georganiseerd met een specifiek doel voor ogen. De uitdaging van vandaag bestaat erin om die transitiedynamiek te begeleiden naar een gewenste uitkomst, zoals bijvoorbeeld een samenleving die duurzaam omgaat met haar materialen.

DUURZAAM MATERIALENBEHEER

Plan C brengt verschillende actoren uit het bedrijfsleven, de overheden, individuen, kennisinstellingen en het maatschappelijk middenveld samen die doorbraken in duurzaam materialenbeheer helpen versnellen. Onze drie kernactiviteiten hiervoor zijn visievorming, het activeren van een lerend netwerk, en het ondersteunen en versterken van transitie-experimenten.
Om richting te geven aan die doorbraken ontwikkelde het netwerk van Plan C een gemeenschappelijk toekomstbeeld over duurzaam materialenbeheer in Vlaanderen. Dit toekomstbeeld is gebaseerd op 5 pijlers: ‘Wakkere Samenleving’ (de rol van de consument), ‘Slim Sluiten’ (sluiten van materiaalkringlopen), ‘Materialen op Maat’ (effectiever en gerichter gebruik in plaats van verbruik van materialen), ‘Duurzame Kunststoffen’ (biogebaseerde economie) en ‘Tot uw Dienst’ (innovatieve duurzame businessmodellen). De acties die binnen het netwerk van Plan C worden uitgevoerd, bevatten steeds één of meer van deze pijlers. De visieteksten die deze toekomstbeelden beschrijven zijn vrij beschikbaar op onze website (www.plan-c.eu).

PRODUCT-DIENST SYSTEEM

In 2013 focust Plan C op de pijler ‘Tot uw Dienst’ en werkt dit netwerk een jaar lang rond product-dienst systemen. Met een mix van events die gaan van theoretische state-of-the-art over praktische cases tot experimenteren met het businessmodel, wil Plan C haar netwerk onderdompelen in elk facet van product-dienst systemen en hoe deze kunnen bijdragen tot een bedrijfsvoering die op een meer duurzame manier omgaat met materialen.
Bij een product-dienst systeem wordt het nut van een product en de toegankelijkheid ervan boven het bezit geplaatst. De focus ligt m.a.w. op de functionaliteit en niet de eigendom van een goed. Sinds een aantal jaren springen product-dienst systemen meer en meer in het oog als businessstrategie. Door een steeds sneller innoverende markt en de grote economische meerwaarde die extra diensten in het huidige economische klimaat bieden, wordt de roep om businessmodellen die hierop inspelen steeds luider.
Het opstarten van een product-dienst systeem kan in vele gevallen leiden tot een langetermijnrelatie met consumenten en een efficiënter gebruik van materialen. Deze rechtstreekse koppeling van duurzaamheid met economische haalbaarheid maakt van een product-dienst systeem een uitermate boeiende en inspirerende strategie.
Ben je geïnteresseerd in het thema duurzaam materialenbeheer in het algemeen en in product-dienst combinaties in het bijzonder, volg dan zeker onze blog waarop wekelijks nieuwe posts geplaatst worden over deze thema’s. Of beter nog, word lid van de Plan C community en neem deel aan de Plan C activiteiten, gebruik het Plan C netwerk om jouw idee verder uit te werken of discussieer mee op de Plan C LinkedIn groep.

Peter Stouthuysen
Programmamanager Plan C

Samenleving & Politiek, Jaargang 20, 2013, nr. 3 (maart), pagina 31 tot 32

• project in de kijker
• Plan C