INHOUD

Oef. Verkiezingen. Sinds 15 oktober 2012 al, de dag na de gemeenteraadsverkiezingen, spreken we over deze driedubbele stembusgang. Eerst voorzichtig, later meer uitgesproken, en in de laatste rechte lijn van de campagne, zo sinds de paastijd, een stuk bitsiger. Bart De Wever startte pas laat met het offensief, maar was sindsdien niet meer uit de media weg te branden. Doelbewust zorgde hij met zijn giftige pijlen voor een nog sterkere polarisering. Met zijn fel discours inzake justitie en asiel mikt hij op de Open Vld-kiezer; rond immigratie op de Vlaams Belang-kiezer en op socio-economisch vlak is hij de baarlijke duivel voor de linkerzijde. Een campagne rond één (boe)man dus.

Veel unfriendly fire in deze campagne, ook wel wat geblaat over blote ruggen, kabouters en (op de luchthaven aankomende en van het podium vallende) panda’s, maar helaas o zo weinig wol. Hoe we de toekomst moeten voorbereiden rond vergrijzing, rond duurzame economie, rond energie en mobiliteit, rond superdiversiteit en stedelijkheid,... hebben we van te weinig politici gehoord. Welke partij is deze campagne in godsnaam bezig geweest met de toekomst van mijn pasgeboren zoon, die rond 2035 op de arbeidsmarkt komt en rond 2080 op pensioen gaat? Of is dat te ver weg en dus niet belangrijk?

Met een extra dik verkiezingsnummer probeert Samenleving en politiek de zaken op scherp te zetten. Van een aantal eminenten leest u waar voor hen deze verkiezingen over moeten gaan. In brede borstelstreken zijn de onderwerpen van de stukken duidelijk: armoede, ongelijkheid, herverdeling, vermarkting, ... Ons welvaartsmodel, met andere woorden, is de echte inzet van deze verkiezingen. Ook vroegen we aan een aantal auteurs om de verschillende verkiezingsprogramma’s rond een ‘vergeten’ onderwerp onder de loep te nemen: cultuur, armoede, ontwikkelingshulp, sociaal Europa, duurzaamheid. Deze bijdragen tonen niet alleen aan dat deze thema’s helemaal achteraan de verschillende verkiezingsprogramma’s te vinden zijn, maar ook dat ze - algemeen gesproken - ontoereikend zijn. Zeker rond duurzaamheid, armoede en ontwikkelingshulp, onderwerpen die velen van ons wel degelijk belangrijk vinden. Want er speelt maatschappelijk meer dan een campagne rond wat minder vreemdelingen, wat extra concurrentiekracht en wat meer Vlaamse straatnaamborden.

ONS SOCIAAL MODEL ONDER VUUR

Dit zijn geen gewone verkiezingen. Meer dan ooit gaat het over de keuze tussen maatschappijmodellen, niet de keuze tussen een N-VA-model en een PS-model. Neen, op het spel staat niets minder dan onze sociale welvaartsstaat zoals we die jarenlang hebben opgebouwd: met een sterke overheid; een sociaal overleg op nationaal niveau; een herverdelingsagenda; solidariteit met al wie minder fortuinlijk is, niet in het minst via een robuuste sociale zekerheid; een middenveld dat mee beleid voert. Dat maatschappijmodel moet blijkbaar kapot, en daar zijn alle middelen goed voor. Hoe het ACW via Arco in deze campagne doelbewust en keihard wordt aangevallen, is ongezien. De vleugels van de vakbonden worden geknipt, via sectoriële all-in akkoorden in plaats van IPA’s. En ook de mutualiteiten als uitbetalingsinstellingen komen, zeker als een algemene derdebetalersregeling wordt ingevoerd, in het vizier.

Het confederalisme en de neoliberale route die de N-VA nu bewandelt, gaan daarbij hand in hand. Ondanks de retoriek van het confederalisme, zitten aan de top van de partij nog steeds fervente Vlaams-nationalisten. Ze willen een onafhankelijk Vlaanderen. De manier om dat te verwerven, is van ondergeschikt belang en gaat nu blijkbaar over rechts. Dat stelde ook politiek filosoof Thomas Decreus eerder in dit blad (Sampol, februari 2014): "Men is bewust de neoliberale richting ingeslagen omdat een van de laatste hinderpalen naar een Vlaamse onafhankelijkheid net ons sociaal stelsel is. De vakbeweging, de sociale zekerheid worden nog altijd federaal georganiseerd. Je hebt de neoliberale krachten in onze samenleving nodig die zich tegen dat stelsel verzetten. Ook vanuit een puur separatistische agenda heb je er alle belang bij om een aanval in te zetten op ons sociaal systeem".

STRATEGIE

Het zijn dus cruciale verkiezingen voor het voortbestaan van ons sociaal model. Op strategisch vlak zorgt deze vaststelling voor twee grote vragen. Eén. Hoe groot wordt N-VA en hoe klein CD&V? Hoe groot is met andere woorden de kloof tussen de uitdager en het establishment? Gaan alle drie de traditionele partijen achteruit, met winst voor N-VA en bijvoorbeeld ook Groen en PVDA+, dan zijn we nog niet thuis. En, twee. Wie kan aan de linkerzijde stemmen lokken bij de Vlaming die zich niet kan vinden in dat harde N-VA-samenlevingsmodel? De sociaaldemocraten of de progressieve vleugel van de christendemocraten? Of zoekt de kiezer eerder zijn heil in oppositiepartijen Groen of PVDA+?

Net doordat de discussie zo op scherp is gesteld door de slopers van onze sociale welvaartsstaat, staan de zenuwen bij de verdedigers ervan strak gespannen. Veel strategisch gefriemel in deze campagne. Bruno Tobback ‘verkiest een linkse regering boven een linkse oppositie’, Wouter Van Besien ‘betreurt dat ACW’ers hun stem in de zak van iemand als Pieter De Crem steken’ en Peter Mertens liet 250 prominenten de stem­oproep 'Ik versterk links' ondertekenen. Het was niet altijd even gezellig onder links. Sp.a moet duidelijk wennen aan nieuwe concurrentie op de linkerflank. PVDA+ maakt dankbaar gebruik van de positieve pers die ze krijgt om op de ‘verraders van de linkse zaak’ in te hakken. En ook voor Groen mag het sinds kort, niet langer alleen op ecologisch maar nu ook op sociaaleconomisch vlak, een stukje scherper. De partij is ‘klaar voor beleidsdeelname’.

Dat een progressieve samenwerking niet voor deze campagne zou zijn, laat staan voor de volgende, is al lang duidelijk. Maar dat gelijkgestemden zo fel op elkaar schieten, is toch ietwat verrassend. En nefast. Het zou Bart De Wever alleszins goed uitkomen, mocht PVDA+ zoveel mogelijk stemmen van de sp.a afpakken. Een gedecimeerde sp.a zet de deur open voor N-VA, zeker in Vlaanderen. Dat heeft de meesterstrateeg alvast goed gezien vanop het Schoon Verdiep. Met welgemikte quotes poogde hij links Vlaanderen deze campagne doelbewust uiteen te spelen. Dan is het extra jammer dat Peter Mertens, Bruno Tobback en Wouter Van Besien, met ezelsstampen over en weer, het hooi verder in de fik steken. Gebekvecht op de linkerflank is nergens voor nodig. De vijand zit aan de overkant. Als links versnipperd geraakt, kan dat het pad effenen voor rechts, dat klopt. Maar als links gaat samenwerken, hoeft dat niet per se zo te zijn. Vooral voor Groen en sp.a moet, na 25 mei, toch meer convergentie mogelijk zijn, al was het maar door op geregelde tijdstippen eens (informeel) samen te zitten?

VOORBIJ 25 MEI

Ook na de stembus zelf zal de polarisering niet direct verdwijnen. De vermoedelijke winnaar van de verkiezingen heeft aan deze campagne, noch in Vlaanderen, noch in Wallonië, weinig vrienden overgehouden. Niet alleen wordt het moeilijk coalities smeden met mensen die je de voorbije maanden stelselmatig doelbewust hebt verzwakt, ook op inhoudelijk vlak wordt het lastig. Er bestaat grote onenigheid over een brede of smalle invulling van het sociale takenpakket van de overheid, over hoe de loonlastenverlaging er moet gaan uitzien en van waar de centen dan moeten komen, over de (herverdelende) keuzes die moeten worden gemaakt met de nieuwe Vlaamse bevoegdheden die na de 6^de staatshervorming overkomen,... over het Vlaanderen van morgen met andere woorden.

Na een slopende pre-verkiezingsperiode, volgt hoogst waarschijnlijk een slopende post-verkiezingsperiode. Hopelijk heeft u er zin in, want de sequel komt er snel aan.

Wim Vermeersch
Hoofdredacteur Samenleving en politiek

edito - verkiezingen - ideologie - sociale zekerheid

Samenleving & Politiek, Jaargang 21, 2014, nr. 5 (mei), pagina 1 tot 3

• edito
• redactioneel
• verkiezingen
• sociale zekerheid
• ideologie