Elke Sleurs (N-VA) krijgt de bevoegdheden armoedebestrijding, wetenschapsbeleid en fraudebestrijding in handen. Smalend noemen sommigen haar de staatssecretaris voor ‘afgeschafte zaken’. Bart Tommelein (Open VLD) krijgt, als staatssecretaris bevoegd voor o.a. de bestrijding van sociale fraude, wel de nodige middelen.

Met name in het hoofdstuk ‘uitkeringsfraude’ van het regeerakkoord staan een waslijst aan concrete plannen: de uitwisseling van de elektronische gegevens wordt uitgebreid; er komen initiatieven om misbruiken van tijdelijke werkloosheid tegen te gaan; de frauduleuze onderwerping aan de sociale zekerheid wordt verder aangepakt; de referteperiodes voor de berekening van de uitkeringen worden verlengd; er komen acties tegen identiteitsfraude; de huidige administratieve sancties ten lasten van arbeidsongeschikten en werklozen worden versterkt; en de domiciliefraude wordt tegengegaan.

Ook inzake ‘bijdragefraude’ wordt een versnelling hoger geschakeld: de terugvorderingen van ten onrechte betaalde bedragen worden verhoogd; men maakt verder werk van het onttrekken aan het betalen van sociale bijdragen; en de strijd tegen schijnzelfstandigheid wordt zo nodig versterkt.

In totaal lezen we meer dan twintig goed uitgewerkte paragrafen over sociale fraude. Het contrasteert fel met de vijf vage paragrafen over fiscale fraude. Daarin staan wat algemeenheden over het moderniseren van invorderingsprocedures, het inzetten op administratieve samenwerking, het verscherpen van het toezicht op de elektronische handel; en het verderzetten van de strijd tegen witwaspraktijken en tegen de financiering van terrorisme en - u leest het goed - de proliferatie van massavernietigingswapens. Hier geen sprake van ‘actieplannen’, ‘dataminen van gegevens’ of ‘investeren in inspectiediensten’ zoals we in het luik over sociale fraude wel lezen. Michel I verwacht uit de strijd tegen fiscale fraude zo’n 250 miljoen te halen. Een peulschil als we weten dat er tegen 2018 zo’n 8 miljard moet worden bespaard. Maar wel een duidelijke breuk met Di Rupo I, waar de strijd tegen fiscale fraude werd gezien als sluitstuk van een actieve fiscus.

We onderschrijven de strijd tegen sociale dumping en deloyale concurrentie als prioriteit van de nieuwe regering. De regering-Michel I heeft gelijk als het stelt dat ‘bijdragefraude, uitkeringsfraude en grensoverschrijdende sociale fraude de draagkracht van onze sociale zekerheid aantasten’. Toch knaagt het onevenwicht in het akkoord. Er is te weinig aandacht voor fiscale fraude en te veel voor sociale fraude. Want de miljarden euro’s verlies (met 9 nullen) die onze staat maakt door belastingontduiking valt in het niets met de miljoenen euro’s verlies (met 6 nullen) aan uitkeringsfraude. Toch is het vooral dat laatste dat veel aandacht krijgt in de pers. En waar de nieuwe regering zich nu rond profileert.

Daarmee evolueren we naar een meer Angelsaksische aanpak. In zijn nieuwe boek “The Establisment” schetst Owen Jones, die we kennen als auteur van “Chavs. De demonisering van de Britse arbeidersklasse”, een pijnlijk beeld hoe in zijn land de jacht op werklozen is opgeschroefd, hoe uitkeringsgerechtigden om de meest absurde redenen daguitkeringen worden geweigerd, maar hoe tegelijk de Britse ondernemers de dans ontspringen en de grote vermogens worden ontzien. De waslijst aan vereisten voor uitkeringen contrasteert er fel met de voorwaarde loze staatshulp voor bedrijven. De samenleving is er erg ongelijk.

Welke belangen de regering-Michel I dient, toont een andere word count van het akkoord: het woord ‘ondernemer’ komt 15 keer voor in de tekst; het woord ‘arbeider’ 1 keer. Ondernemers ‘verdienen respect en waardering’ en krijgen alle ruimte. Ook de rijken worden met rust gelaten: er is enkel de doorkijktaks waarmee men een schamele 120 miljoen euro hoopt op te halen. Het vizier staat immers op andere groepen gericht: op ambtenaren die op te grote voet leven, op langdurige werklozen die gemeenschapsdienst mogen doen, op sans-papiers die we moeten verwijderen en op uitkeringsgerechtigden die misbruik maken van de uitgestoken hand van de maatschappij.

Daarmee schrijft de federale regering zich in in de logica die ook op het Vlaams niveau speelt: steun is er - via sociale correcties - enkel nog voor ‘diegenen die het echt nodig hebben’; men is streng men voor diegenen die het ‘niet verdienen’. Voor hen is de boodschap duidelijk: op de gemeenschap hoef je niet te veel te rekenen. Onderaan de ladder voelt men de koude hand van de strenge controle; aan de top de warme vrijheid van de Nieuwe Vlaamse Logica.