In 1955 werd de Amerikaanse vakbondsactivist en protestzanger Pete Seeger veroordeeld voor ‘on-Amerikaanse activiteiten’, na verdachtmakingen door zogenaamde patriotten. Een halve eeuw later, op 18 januari 2009, zong hij het beroemde folklied This Land Is Your Land voor een half miljoen Amerikanen tijdens de inauguratie van de nieuwe president, Barack Obama. Tijden veranderen.

Maar veranderen de tijden wel echt? Dit soort patriottisme - toen een periode van verhoogde angst voor communistische invloeden in Amerikaanse instellingen - steekt elke generatie onder een nieuwe gedaante de kop op. Toen werden vele burgers ervan beschuldigd communist te zijn en werden ze slachtoffer van agressieve onderzoekstechnieken. Vandaag keert de argwaan zich tegen moslims.

DE PRODUCTIE VAN ANGST

Onlangs stuurde een kleuterlerares dit bericht aan Pieter: ‘Enkele kinderen van mijn klas zijn onder de indruk van de gebeurtenissen in Parijs en Brussel. Eén van de kindjes heeft schrik voor wat er met haar papa, een agent in Brussel, zou kunnen gebeuren. Haar angst gaat zo ver dat ze het Warandepark niet in durfde omdat er allochtonen waren.’ Wie heeft de angst van dit meisje het meest veroorzaakt? De terroristen? Of onze reactie erop? Dezelfde vraag kan je opwerpen als de regering Brusselse scholen sluit en daarmee de angst laat doordringen in de harten van Brusselse families. IS was in dat opzicht succesvol.

Bij elke aanslag voelen politici zich geroepen om te verklaren dat terroristen uit zijn op de vernietiging van ‘onze westerse waarden’. Dat is misleidend. Terroristen zaaien angst, en die angst activeert een dynamiek waarin wij onze waarden uiteindelijk zélf vernietigen. Want alleen kunnen terroristen een machtig Europa met een eeuwenlange geschiedenis van democratisering niet onderuit halen. Dat kunnen alleen wijzelf doen. Wat we moeten vrezen, is de angst zelf. Niet de terroristen.

IS exporteert zijn sektarisch conflictmodel naar Europa: verdeeldheid zaaien. In Irak was het tussen soennieten en sjiieten, in Europa tussen moslims en niet-moslims. Het geweld is gebaseerd op een kille berekening: ze willen dat we allemaal moslims gaan haten en vrezen, zodat zij die moslims kunnen rekruteren. Ze weten dat ze ons het sterkst kunnen verzwakken als ze ons in onze fundamentele waarden raken. Op termijn zal Europa zijn grondslagen zo zwaar ondergraven en zo intern verdeeld raken, dat het verzwakt zal staan tegenover het kalifaat van IS.

Ons antwoord moet net zo berekend zijn, maar dan het spiegelbeeld van wat zij doen: verenigen in plaats van verdelen, verzoening en liefde in plaats van angst en haat, behouden wat ons van hen onderscheidt. En ten allen tijde vermijden om de angst aan te wakkeren - bijvoorbeeld door achter de schermen te opereren in plaats van lopende terreuronderzoeken breed uit te smeren in de media.

De situatie is zo veelzijdig geworden dat we maatregelen op verschillende fronten op elkaar moeten afstemmen. Op het thuisfront in Europa moeten we, in de geest van het spiegelbeeld, fanatiek discriminatie bestrijden en gelijkheid bevorderen, vluchtelingen helpen integreren in Europa of elders, niet al te veel afwijken van de bewegingsvrijheid binnen de Schengenzone, en onze rechtsstaat respecteren. Aan het front in het Midden-Oosten moeten we vooral een politiek proces opstarten.

HET VERRE FRONT

De levensduur en de intensiteit van een terreurgolf hangen af van de mate waarin terroristen in staat zijn nieuwe rekruten te genereren, en dat hangt dan weer af van de manier waarop de getroffen samenleving erop reageert. Aan de vooravond van de Amerikaanse invasie in Afghanistan in 2001 zei president George W. Bush: ‘Onze oorlog tegen terreur zal niet eindigen totdat elke terreurgroep met wereldwijd bereik is gelokaliseerd en verslagen.’ Sindsdien is een nieuw soort terreur van werkelijk wereldwijk bereik ontstaan: de veroveringsoorlog voor het herstel van het kalifaat. De invasies in Afghanistan en Irak en de overvloedige fouten van de War on terror hebben de levensduur en de intensiteit van de jihadistische terreurgolf verlengd en versterkt.

We zitten gevangen in een geopolitiek model dat zich zal wreken op onze burgers. Want de Syrische oorlog was de zoveelste impuls voor de jihadbeweging. En ook daar dragen we verantwoordelijkheid: het waren westerse bondgenoten in het Midden-Oosten die de opmars van IS indirect hebben gefaciliteerd. We stonden erbij en keken ernaar toen NAVO-lidstaat Turkije Europeanen naar Syrië liet gaan en bijdroeg tot het gevaar voor onze nationale veiligheid. We stonden erbij en keken ernaar toen de Golfstaten - onze regionale bondgenoten - een proliferatie aan jihadistische groepen financierden. Om het monster in te dammen, moest het Westen tussenkomen. De interventie maakte ons van de ene dag op de andere tot doelwit van IS.

Sindsdien worden we opnieuw gegijzeld door de militaire interventielogica alsof die zaligmakend is. Met z’n allen noemden we de IS-aanslagen van 13 november in Parijs ‘het Europese 9/11’. Het hoeft dat niet te zijn als we het er niet zelf van maken. IS wilde Europa een eigen 9/11 bezorgen, omdat ervaren jihadisten weten dat ze na 9/11 - dankzij invasies en mensenrechtenschendingen tegen moslims in Irak, Abu Ghraib en Guantánamo Bay - groter konden worden dan ooit tevoren.

Daarom was het militaire antwoord van de Franse president François Hollande erg overtrokken. Hoeveel presidenten hebben al beloofd dat ze al-Qaeda zouden vernietigen, om daarna al-Qaeda in het kwadraat te zien verschijnen? Na de uitschakeling van Osama Bin Laden kwam de nog meedogenlozere generatie van Abu Musab al-Zarqawi. Dan kwam de generatie van Abu Bakr al-Baghdadi wiens gruwel ongekende hoogtes bereikt. En toch horen we nog stemmen opgaan dat het doden van al-Baghdadi of het wegvagen van duizenden IS-strijders een overwinning zal zijn. Als onze strategie beperkt blijft tot doden en vernietigen, zullen jihadisten de volgende generatie klaarstomen in de chaos die wij mee creëren.

Hollande koos het kasteel van Versailles voor zijn toespraak voor het Franse parlement. Zo maakte hij de aanslag zelf nog historischer en de terroristen nog belangrijker. Amper twee dagen later lanceerde hij luchtaanvallen op IS in Raqqa, Syrië. Pure wraakzucht. Maar in een militair conflict dreigen jihadisten altijd de strijd om het beeld te winnen. IS heeft een hele propaganda-afdeling om bij elke luchtaanval de ‘onschuldige moslims’ te tonen die onder de bommen van ‘ongelovige legers’ zijn gestorven. Syriërs stierven onder de bommen van vele legers, en nu sterven ze ook met een overweldigende goedkeuring van de Europese publieke opinie. Dat is alleen maar ideologische munitie voor de volgende golf van jihadistische rekrutering.

We winnen er weinig mee. Zonder de jarenlange inzet van duizenden grondtroepen zijn luchtbombardementen amper effectief. Twee groepen kunnen vandaag op het terrein fungeren als boots on the ground: de Syrische rebellen en de Koerden. De Syrische rebellen zullen enkel bereid zijn te helpen om IS te verdrijven uit Raqqa en Mosul als ze ook garanties krijgen dat Bashar Assad verwijderd wordt, maar dat wil Rusland niet. En de Koerden als ze kunnen uitzien op onafhankelijkheid of autonomie, maar dat wil Turkije niet. Toch moet zo snel mogelijk een nieuwe politieke orde worden gecreëerd waarin IS minder goed kan gedijen. Maak van Syrië en Irak federale staten waarin soennieten, sjiieten, alawieten en Koerden autonomie genieten en burgers in elke entiteit fatsoenlijk vertegenwoordigd worden door hun regeringen.

HET THUISFRONT

Fanatiek gelijkheid bevorderen

Als liefde één keer in onze geschiedenis als ideologisch verzet kan dienen, dan is het nu wel. Het doel van IS - samenlevingen verdelen volgens religieuze lijnen - kan enkel voorkomen worden als burgers deze verdeling afwijzen en zich verenigen rond gelijkwaardig burgerschap, ongeacht religie of etniciteit. IS heeft sterke propaganda ontwikkeld om Europeanen aan te trekken. Ze richten zich vooral op verwaarloosde wijken van Europese grootsteden met een groot aantal mosliminwoners. Hoe slechter de integratie van moslims in Europa, hoe makkelijker IS kan rekruteren. Hun slogan is: ‘voortduren en uitbreiden’. Dat kunnen ze enkel als ze nieuwe rekruten kunnen blijven aantrekken. Met de aanslagen in Parijs wakkert IS discriminatie tegen moslims aan en stelt het zijn rekruteringsbasis voor de komende jaren veilig. De strijd tegen discriminatie, racisme, xenofobie en haat tegen moslims is daarom een cruciaal onderdeel van de strijd tegen IS.

Een angstige reactie van onze instituten kan leiden tot verdere radicalisering. Zo wisten leerkrachten niet hoe ze 9/11 in de les aan bod moesten brengen. Sommigen begonnen de 12-jarige Montasser te viseren. Ze zagen zijn Palestijnse sjaal als een symbool van geweld en terrorisme. Dat een jongen de sjaal droeg als een vrije expressie van zijn identiteit en via die sjaal zijn verdriet kanaliseerde, kwam niet in hen op. Algauw deed ook Montasser geen moeite meer om uit te leggen wat zijn volk doorstond in Palestina. Toch is niet veel nodig om een gevoel van vertrouwen te scheppen: het zien van een Palestijnse vlag in de geschiedenisles gaf Montasser al een thuisgevoel. ‘De kloof werd gedicht en in de samengegroeide grond begon een trotse olijfboom te groeien’, schreven we in ons boek De Jihadkaravaan.

Jongeren die naar Syrië vertrekken, bevrijden zichzelf van de angst die ontstaat door voortdurend te schipperen tussen integratie en confrontatie. Ze willen definitief kiezen voor één nieuw leven, in plaats van te dwalen van leven tot leven, in de hoop dat er ooit wel eens één zou komen waarin iedereen hen voor de volle honderd procent zou begrijpen. Ze kiezen voor confrontatie en voelen zich daarna bevrijd. Ze klimmen naar boven aan de andere kant van de kloof. In die zin zijn het kleine, angstige jongens die anderen angst inboezemen om macht te voelen. En die angst wordt kracht bijgezet door massamedia. Toen Sharia4Belgium-leider Fouad Belkacem een eerste keer werd gearresteerd en de jongens zagen hoe hun leider berucht werd, bedankten ze alle media. Net zoals IS vandaag de ontelbare mediakanalen dankbaar is omdat die hun propaganda telkens opnieuw oppikken.

Vluchtelingen verwelkomen en helpen integreren\*

De planners van de aanslagen in Parijs wisten dat vele Europeanen tot dan toe angstig hadden gereageerd op de vluchtelingenstroom. Europese politieke partijen en media hadden de angst gretig mee aangewakkerd door, zonder enig bewijs, geruchten te verspreiden dat duizenden IS-strijders onder de vluchtelingen zouden zitten. Het kwam er op aan om die angst werkelijkheid te doen worden en de vluchtelingencrisis te verbinden met de terreurcrisis. Als magiërs die een drankje brouwen, bereidden zij een explosieve cocktail.

Eén van de aanslagplegers reisde via de vluchtelingenstroom langs de Balkanroute en liet zich op 7 oktober 2015 als vluchteling registreren in Servië. Een maand later passeerde Pieter datzelfde registratiekamp met een Syrische familie onderweg naar België. Op 13 november werd de familie vrijgelaten uit het laatste vluchtelingenkamp in Duitsland en zagen we op de televisie de beelden van de IS-aanslagen in Parijs. Het IS-geweld dat deze familie was ontvlucht, had hen tot in Europa achtervolgd. Begrijpen we dat de levens van deze vluchtelingen deels kapot zijn gemaakt door jongeren die een product zijn van Europese samenlevingen? Dat het pervers is om ons daarom tegen de vluchtelingen te keren? Maar een paar terroristen die zich tussen duizenden vluchtelingen konden verbergen, boden wel een krachtig argument aan diegenen die de vluchtelingen als een bedreiging voor de Europese identiteit zien.

Extreemrechts fungeerde als megafoon voor de haat en de angst, en later werd die in al dan niet afgezwakte gedaante overgenomen door mainstream media en politici die de druk van het lezerspubliek en het electoraat voelden. In de geesten van vele burgers ontstond een associatie tussen islamistisch terrorisme en grootschalige immigratie. Iedereen die een tegengif wil ontwikkelen, wordt beschuldigd van ‘politieke correctheid’, ‘naïviteit’, ‘angst om de problemen van het multiculturalisme te benoemen’ en ‘collaborator met moslims’.

Vele politici van centrumpartijen zijn verlamd door angst om stemmen te verliezen aan populistische partijen en durven de stem van de rede niet meer te laten horen: er bestaat geen aangetoond verband tussen vluchtelingen en terroristen. De vluchtelingenstroom stoppen zal geen impact hebben op de terreurdreiging, IS heeft voldoende Europese aanhangers in Europa zelf.

De scènes van solidariteit in Duitsland toonden dat vele Europeanen minder angstig zijn dan nerveuze politici veronderstellen. En dat een politiek van waardigheid het zou kunnen halen van de politiek van angst. De Duitse Bondskanselier Angela Merkel boezemde in haar nieuwjaarstoespraak van 31 december 2015 geen angst, maar vertrouwen in. Ze versterkte de openhartige Duitser. Vele andere Europese leiders versterken de angstige burger. Willkommenscultur tegen veiligheidscultuur. Als het klopt dat ieder volk de leiders krijgt die het verdient, dan is Duitsland sterk en vol zelfvertrouwen.

Maar tegen het derde ingrediënt in de cocktail was zelfs Duitsland niet opgewassen: seksueel geweld. Vluchtelingen zijn sinds de aanrandingen in Keulen niet enkel potentiële terroristen, maar ook potentiële aanranders van ‘onze vrouwen’. Sindsdien is het deksel van de beerput. Alle schroom om de haat - die tot voor Parijs en Keulen gekooid sliep - volledig vrij te laten, viel weg. Vele mensen laten zich gaan zonder nog ingetoomd te worden door hun omgeving, door de media, door de politiek. Hun discours sijpelt door in media en politiek, en via die weg naar steeds bredere lagen van de bevolking.

Als de politie, een politicus of een journalist wil wachten op duidelijkheid van het gerechtelijk onderzoek, volgt het verwijt dat ze ‘het probleem niet durven benoemen’. Aangestuwd door deze verbale intimidatie werd er in de berichtgeving wat afbenoemd: één Irakese asielzoeker raakt één Vlaams meisje aan in een zwembad - in onze verbeelding staat aanraking door een asielzoeker gelijk aan aanranding - en de dag nadien lijkt Koksijde wel het Vlaamse Keulen. Het ging over aanrandingen ‘op verschillende plaatsen tegelijk’ in Keulen. Het leek wel een gecoördineerde terreuraanslag zoals IS in Parijs.

Natuurlijk zitten er in zo’n grote stroom vluchtelingen mensen die overtredingen begaan. Natuurlijk heeft dat ook te maken met culturele verschillen. Maar het gevaar is dat we in al onze benoemingsdrang de zaken groter maken dan ze in werkelijkheid zijn, en dat we hele bevolkingsgroepen en culturen, met al hun interne diversiteit, verantwoordelijk gaan stellen voor de wandaden van enkelen.

Heel 2015 was het Europese 9/11. Terreur, vluchtelingen en seksueel geweld; allemaal gemixt tot één explosieve cocktail. Deze angstcocktail stelt het Europese project - de eenmaking, de rechtsstaat, de Schengenzone - zwaar op de proef. Onze daden vanaf 2016 zullen uitmaken of de Europese eenmaking de vervolmaking van de Verlichting was, of dat we op elk moment kunnen terugvallen in onze eigen donkere geschiedenis.

Niet te veel afwijken van de bewegingsvrijheid binnen de Schengenzone\*

Toen het extreemrechtse Front National begin december de eerste ronde van de regionale verkiezingen in Frankrijk won, impliceerde Bart De Wever dat we hun standpunten moeten overnemen om hen van de macht te houden. Een stuitend gebrek aan politieke creativiteit om met een alternatief verhaal te komen. We kunnen niet een deel van onze identiteit en waarden opgeven (Vluchtelingenverdrag: vluchtelingen beschermen) om het andere te redden (Schengenverdrag: buitengrenzen beschermen om binnengrenzen open te houden). Als ze met elkaar in tegenspraak lijken, zijn we het aan onze fundamentele waarden verplicht om een manier te zoeken om ze met elkaar te verzoenen. Die verbeeldingskracht is het levensbloed van een democratie.

Het feit dat we geen middenweg bewandelen, heeft een paradox doen ontstaan. Wir schaffen das van Angela Merkel doet tegelijk een warme golf van solidariteit én het kille spook van xenofobie ontwaken. Spijtig genoeg is veel schade al aangericht omdat we te lang hebben gewacht om de middenweg te bewandelen: méér vluchtelingen legaal laten komen (omdat een grote illegale stroom erg zichtbaar is en dus xenofobie voedt) én simultaan meer vluchtelingen helpen om in Turkije te kunnen blijven. Wir schaffen das 2.0. Dan kan Schengen behouden blijven en hoeven we onze eigen vrijheden niet terug te schroeven omdat andere mensen vrijheid zoeken.

Het zal niet lukken door Turkije enkel meer geld te geven. De Turkse politie sluit vluchtelingen op in centra die volgens Amnesty International gefinancierd worden met het Europees geld. Vluchtelingen zullen enkel in Turkije blijven als ze daar beter behandeld worden, niet slechter. Turkije dreigde er zelfs mee om Syriërs terug naar Syrië te sturen. Een schending van het Vluchtelingenverdrag, in opdracht van Europa. Europa organiseert niet de toegang tot, maar de schending van mensenrechten en verdragen die Europa ooit zelf hebben gered.

Onze rechtsstaat respecteren\*

Als de eurosceptische en xenofobe anti-immigratiepartijen zoals de Nederlandse PVV van Geert Wilders, het Franse FN van Marine Le Pen en het Vlaams Belang van Filip Dewinter het goed zullen doen in de volgende nationale en Europese verkiezingen, dan zal IS goede verkiezingsresultaten geboekt hebben. Ook een aantal christendemocraten van de Europese Volkspartij (bijvoorbeeld het Hongaarse Fidesz van Viktor Orban) en de ‘Conservatieven en Hervormers’ (bijvoorbeeld N-VA, het Duitse Alternative für Deutschland en het Poolse PiS) moeten we in het oog houden.

PiS (‘Recht en Rechtvaardigheid’) is, samen met Fidesz, het beste bewijs dat deze politieke strekking in Europa de rechtsstaat ondergraaft. Zij gebruiken de angst voor IS, voor moslims en voor vluchtelingen om zich op te werpen als een nieuwe voorhoede. Het centrum valt weg. Zij vormen een ernstige bedreiging voor de sociale cohesie. Als zij over integratie spreken, bedoelen ze assimilatie. Iets minder dan assimilatie zien zij als een poging om de eigenheid van ‘de Europeaan’ af te nemen. IS bespeelt deze partijen om de Europese rechtsstaat te ondergraven en de integratie van moslims in Europa te doen mislukken. Want ook radicale moslims zijn tegen integratie, omdat ze vrezen dat dit een poging is om de eigenheid van ‘de moslims’ af te nemen en hen te assimileren. Beiden denken op een gelijkaardige manier en zien in elkaar de bevestiging van hun angsten. Dat leidt tot haat voor de andere.

Een bange mens gaat al snel lijken op zijn tegenstander. Al zovele generaties hebben we te maken met terrorisme, maar nog hebben we deze les niet geleerd. Europese burgers moeten hun lot in eigen handen nemen en weigeren de marionetten van extremisten te zijn, die hen als pionnen tegen elkaar uitspelen in plaats van hen als kritische burgers in een pluralistische democratie te laten samenleven. Politiek geweld test het vermogen van de democratie om zichzelf te mobiliseren en in stand te houden. De opmars van het eurosceptisch autoritarisme zal de efficiëntie van de Unie als samenwerkingsblok bemoeilijken, zoals al bleek uit de aanpak van de vluchtelingencrisis. Deze crisis versterkt de nationale soevereiniteitstendens én vereist Europese samenwerking. Een paradoxale ontwikkeling.

Ook binnen de Belgische regering zien we zorgwekkende tendensen. ‘Justitie moet asielaanranders vasthouden, zo niet doe ik het’, zei staatssecretaris voor asiel en migratie Theo Francken (N-VA) op Twitter. Hij verklaarde de verdachte schuldig aan aanranding, voordat er een onderzoek werd gevoerd. Voor asielzoekers geldt blijkbaar: schuldig tot onschuld bewezen. Aangestuwd door de angst bij de publieke opinie wil N-VA ook de rechterlijke macht versnellen als het om asielzoekers gaat: snelrecht. Gelukkig zit de stem van de rede vandaag nog binnen de regering. ‘Ik zie niet in waarom er anders zou moeten worden vervolgd op basis van het statuut van de betrokkene. Dergelijke discriminatie zou strijdig zijn met het gelijkheidsbeginsel’, zei minister van Justitie Koen Geens (CD&V), een ervaren jurist. Zijn nuchtere blik zal meer dan ooit nodig zijn.

Montasser AlDe’emeh werd zelf al slachtoffer van een schending van het vermoeden van onschuld in strafzaken, in naam van de veiligheid. De Mechelse onderzoeksrechter verdenkt Montasser ervan een attest te hebben opgesteld om in de rechtbank een zogenaamde ‘terreurverdachte’ vrij te krijgen. Na een paar gerichte lekken vanuit de politie naar de pers stonden de kranten vol met verdachtmakingen. Vooral Het Laatste Nieuws schreef erover alsof Montasser al schuldig was. Volgens rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens schenden media, die het publiek ertoe aanzetten geloof te hechten aan de schuld van de verdachte, het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

Zeker in dossiers rond radicalisering en terrorisme worden verdachten vaak met veel bravoure opgepakt en is de pers sneller op de hoogte dan de advocaat van de verdachte. En van zodra de politie iemand van een misdrijf verdenkt, is die persoon meteen schuldig. De rechtsstaat moet burgers nochtans beschermen tegen machtsmisbruik door de overheid. Dit is de meest fundamentele waarde die ten grondslag ligt aan de samenleving waarin wij sinds het ontstaan van België leven.

Hopelijk zullen de centrumpartijen zich handhaven bij de volgende verkiezingen. Zij zullen de voet van het gaspedaal moeten halen en de rechtsstaat beschermen door een evenwicht te zoeken tussen veiligheid en rechten. We hebben geen politici nodig die terroristen en vluchtelingen gebruiken om Europeanen als een kritiekloze massa te verenigen achter een politiek die op termijn de eigen burgerrechten inperkt. Word je in Europa binnenkort ook verbaal of fysiek geëxcommuniceerd als je je niet conformeert aan de zogenaamde veiligheidscultuur? Het is niet omdat jongeren in IS-gebied elkaar excommuniceren als ze hun loyaliteit niet genoeg demonstreren, of omdat ze slaafs alle verhalen reproduceren die religieuze en politieke leiders ontwikkelen om angst en legitimiteit in hun harten te injecteren, dat wij dat ook moeten doen.

Uitgebreide bevoegdheden voor veiligheidsdiensten zijn kort na terreuraanslagen zeker verantwoord. Maar wanneer deze bevoegdheden lang daarna blijven bestaan, zoals de Patriot Act in de Verenigde Staten jarenlang bleef gelden, dan worden huiszoekingen zonder rechterlijk bevel routine en raken we gewoon aan mensenrechtenschendingen ook wanneer ze niet meer verantwoord kunnen worden door een acute noodtoestand. De meeste aanslagen worden trouwens verijdeld door informatie die lokale agenten of wijkwerkers ter ore is gekomen.

Daarom is het spijtig dat minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) volgens een groep bezorgde moslimvrouwen uit Molenbeek niet inging op hun uitnodiging om over preventie van radicalisering te komen spreken. En daarom is het niet logisch dat politieagenten in Molenbeek geen band hebben met de gemeenschap. Er bestaan nochtans officiële Europese trainingsprogramma’s voor gemeenschapsgericht politiewerk. Het is ook niet duidelijk hoe patrouillerende soldaten op straat een aanslag kunnen voorkomen: soldaten patrouilleerden al maandenlang de straten van Parijs en toch kon IS een paar maanden na de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo een nog grotere aanval plannen en uitvoeren.

ANGST VERNIETIGT SAMENLEVINGEN

Een samenleving gebouwd op angst, achterdocht en argwaan is gedoemd in te storten. Angst maakt het nog moeilijker om mentale grenzen tussen mensen van eenzelfde samenleving te doorbreken. Ons boek De Jihadkaravaan is een uitnodiging om in tijden van spierballengerol net kwetsbaarheid te tonen, om nuance en twijfel toe te laten, om de innerlijke jihad te voeren tegen jezelf en je vooroordelen, om je denkbeelden te laten uitdagen door nieuwe kennis, inzichten en ontmoetingen. Toegegeven, we vragen misschien te veel van een verwarde samenleving. Maar willen we dan marionetten zijn in een indringende regie van de ‘botsing der beschavingen’, meegesleurd door extremisten van allerlei slag? ‘Verzoeningsradicalisten’ die hun eigenheid harmonieus laten samenklinken zonder ze op te geven, zullen meer dan ooit een breed forum moeten krijgen.

‘Dit land is gemaakt voor jou en mij’, zong Pete Seeger. Hij leende het lied van Woody Guthrie, één van de zogenaamde Dust Bowl Refugees in de Verenigde Staten. De vergelijking tussen 2016 en de Amerikaanse jaren 1930 gaat beter op dan die met de Jodenvervolging door de nazi’s in hetzelfde decennium. In De Druiven der Gramschap beschrijft John Steinbeck de gedwongen migratie van honderdduizenden Amerikanen uit Oklahoma naar de Gouden Staat Californië. Akelig gelijklopend aan wat vandaag gebeurt. Ja, ook zij werden ‘seksmaniakken’ genoemd. Angst voor grote groepen vreemdelingen is van alle tijden. Maar ook ons verstand is dat, en we kunnen het maar beter gebruiken. Pete Seeger, die was opgekomen voor alle verdrukten zonder onderscheid, had altijd aan de juiste kant van de geschiedenis gestaan. In 2016 claimen Europese angstzaaiers opnieuw het patriottisme. Maar de patriotten die nu hun stem verheffen voor verdraagzaamheid, rechtsstaat, pluralisme, gelijkheid en mensenrechten, zullen ook aan de juiste kant van de geschiedenis belanden.

Pieter Stockmans en Montasser AlDe’emeh
Auteurs van _De Jihadkaravaan. Reis naar de Wortels van de Haat _ (Uitgeverij Lannoo, Tielt, 2015)

\* Deze stukken zijn enkel door Pieter Stockmans geschreven

Samenleving & Politiek, Jaargang 23, 2016, nr. 2 (februari), pagina 64 tot 73

• Europa
• terrorisme
• radicalisering