Wat maakt de gemiddelde Brit het meest trots? Uit een peiling van het Britse opiniebureau Opinion blijkt dat niet het Engelse voetbal of het koningshuis te zijn, maar wel de National Health Service (NHS). Voor 36% van de Britten is de openbare gezondheidzorg dé trots van de natie. Toch kampt die NHS vandaag met een tekort van maar liefst 40.000 verpleeg- en 3.500 verloskundigen. Om dit te verhelpen kijkt men in het Verenigd Koninkrijk al jarenlang naar het buitenland voor verplegend personeel. In 2017 echter daalde het aantal buitenlandse zorgprofessionals die een aanvraag indienden om in de Britse gezondheidzorg aan de slag kunnen met maar liefst 89%! Eén jaar na Brexit – de eerste politieke aardverschuiving die surfte op de golven van een antimigratiediscours – krijgt het Verenigd Koninkrijk dus een fameuze rekening gepresenteerd. Buitenlandse kandidaten voor een job in de zorg haken gewoonweg af.

Terug op het vasteland zien we dat heel Europa vandaag worstelt met een dalende en verouderende bevolking. De gevolgen zijn gekend: als het aandeel ouderen toeneemt, stijgt ook de druk op de actieve bevolking om de sociale uitgaven te dragen. Sommige analisten spreken ondertussen van een 'bevolkingsramp'. Ze verwijzen naar Italië waar het aandeel 65-plussers in de bevolking in 2050 tot bijna 20% zal stijgen, of Duitsland dat het laagste geboortecijfer in de wereld heeft.

De druk op de samenleving kan je op verschillende manieren van de ketel laten. Je kan kiezen om een nieuwe babyboom in gang te zetten. Zo roept het Vlaams Belang op om zelf 'nieuwkomers te maken' terwijl de rechts-nationalistische Poolse regering besliste om gezinnen vanaf het tweede kind een extraatje van 130 euro per maand te geven. Met andere woorden, diezelfde krachten die pleiten voor een nieuwe babyboom teren op de electorale epo van gesloten grenzen, met als belangrijk argument dat ze zo de welvaart willen bewaren. Het verhaal klinkt misschien logisch en het levert stemmen op, maar vormt geenszins een antwoord op de uitdaging van de toekomst. Noch wat betreft de krimpende bevolking in Europa die zelfs met een babyboom niet tijdig kan worden vervangen, noch wat betreft de migratiedruk die blijft bestaan. Want of we dat nu leuk vinden of niet, mensen op de rafelrand van de wereld zullen hun weg zoeken naar een betere toekomst zolang er geen perspectieven zijn in eigen land.

Het is me dan ook een raadsel waarom het migratiedebat niet compleet omgekeerd wordt? Terwijl de discussie nu draait om de vraag of migranten al dan niet een bedreiging vormen voor onze 'welvaartsstaat', moeten we het gesprek voeren over de manier waarop migranten die welvaartsstaat mee overeind kunnen houden. Politici lijken dit discours vandaag te vrezen omdat ze tegen de stroom van de 'maatschappelijke onderbuik' ingaat. Maar is dat wel zo?

De laatste Eurobarometer laat een hoopvol resultaat zien. Zo vindt 73% van de ondervraagden het de taak van België om vluchtelingen te helpen. Een resultaat dat in lijn ligt met een onderzoek dat 11.11.11 vorig jaar zelf liet uitvoeren. Daaruit bleek dat maar liefst 81% van de bevraagden het belangrijk vindt om solidariteit te tonen met vluchtelingen. Voor wie een draagvlak zoekt, is dit een bemoedigend begin.

Tegelijk moeten we ook niet flauw doen. Heel wat mensen maken zich zorgen. Diezelfde Eurobarometer toont dat migratie helemaal bovenaan het lijstje staat van de grootste bekommernissen van de Belgen. Voor die bezorgdheid zijn ook redenen. Zo roept de lage tewerkstellingsgraad van mensen met een migratieachtergrond grote vraagtekens op. Ook op het vlak van onderwijsresultaten is de kloof groot. De kosten van deze achterstelling zijn hoog. Er is vrijwel geen enkel land waar zoveel armoede is bij migranten in verhouding tot de rest van de bevolking. Dertig procent van de leefloners zijn mensen met een andere nationaliteit. Het overheidsbudget zou met maar liefst 0,9 procent groeien wanneer migranten in België dezelfde werkzaamheidsgraad kennen als de autochtone bevolking. Een operatie die op zichzelf het gat in de begroting bijna helemaal dichtrijdt. Is dat geen boodschap waarmee je politiek scoort, verpak ze dan nog wat concreter. Confronteer de brexiteers met de keuze: ofwel op hun oude kwetsbare dag verzorgd worden door iemand met een buitenlandse afkomst ofwel helemaal niet verzorgd worden? Want in tal van sectoren zullen we migranten nodig hebben, alleen al om de zaken gewoon te laten draaien zoals voordien.

Bij het middenveld en bij internationale instellingen groeit een consensus dat migratie een positief verhaal kan zijn. Volgens The Economist, niet meteen een links blad, is het feit dat migratie een enorme bijdrage levert 'quasi-universeel' aanvaard onder economen. Ook om die redenen vonden we op enkele weken meer dan 80 partnerorganisaties bereid dat positieve migratieverhaal van 11.11.11 mee te ondersteunen. Ook werkgevers (van Unizo, het VBO tot Agoria en Boerenbond) zijn vandaag eensgezind voor meer arbeidsmigratie.

Als al die maatschappelijke spelers – middenveld en bedrijfswereld – in dat positief verhaal kunnen meestappen, wat houdt politici dan tegen om af te kicken van de electorale epo van het populisme en werk te maken van een correct, positief debat over migratie?

(Voor de volledigheid, dit is natuurlijk ongeloofwaardig als het niet gecombineerd wordt met een gul en stevig internationaal solidariteitsverhaal. Zodat we niet alleen onze sociale bescherming redden, maar andere landen ook mogelijkheden geven er zelf een op te bouwen.)

Samenleving & Politiek, Jaargang 25, 2018, nr. 3 (maart), pagina 34 tot 35

• vluchtelingencrisis
• asielzoekers
• migranten