Het valt haast niet aan te zien: de onkunde waarmee een hele generatie politici de nakende uitstap van Groot-Brittannië uit de Europese Unie tracht te regelen. Maandenlang al volgt er een inflatie van woorden zoals incompetentie, historische nederlaag, Mayhem en Brexodus. Ze doen helaas recht aan de uitzichtloze situatie. Weinigen onder de huidige politieke generatie lijken stil te staan bij het feit dat het resultaat van hun onkunde nog jarenlang gevoeld zal worden door miljoenen Britten die op het moment van het Brexit-referendum niet eens de mogelijkheid hadden om te stemmen, de jongeren.

Haast nog irreëler dan het politieke schouwspel is het feit dat sinds vorige maand de meerderheid van de Britten niet eens meer voor zo'n Brexit zou zijn. Hoe kan dat? Wel, puur door demografische veranderingen van het kiespubliek zou sinds midden januari 2019 het merendeel pro-Remain zijn. Voor alle duidelijkheid wordt daarbij niet eens uitgegaan van het feit dat veel voorstanders voor Leave al van gedacht veranderd zijn maar wordt er enkel rekening gehouden met demografische evoluties. Dit heeft te maken met de combinatie van twee zaken: het feit dat jongeren in grote mate voorstander zijn om bij de Europese Unie te blijven en een drastische verandering in het kiespubliek.

Hoe zat het alweer met het stemgedrag van die jongere generaties in het Brexit-referendum? Wel, bijna 3 op 4 jongeren (71% volgens YouGov, anderen schatten dat cijfer nog hoger) stemden Remain. Het blijft een onwezenlijke vaststelling: terwijl een groot deel van jongeren in 2016 niet eens kon gaan stemmen wegens minderjarig en een groot deel die wél kon stemmen lid van de Europese Unie wilden blijven, zal Groot-Brittannië net het omgekeerde doen. Nog straffer is dat wanneer vandaag gepeild wordt naar de kiesintenties van jongeren tussen 18 en 24 zo'n 87% bij de Europese Unie blijkt te willen blijven. Het is zelden gezien dat een regering zo regelrecht ingaat tegen wat een groot deel van haar jonge bevolking van haar verlangt.

Het stemgedrag van ouderen is zowat het omgekeerde van dat van jongeren: zo'n 64% van hen stemde om de Europese Unie te verlaten. Op het eerste zicht lijkt het erop dat een oudere generatie jonge Britten gegijzeld houdt in een wereld die zij binnenkort zullen verlaten, maar die voor de jongeren realiteit wordt. We mogen echter niet vervallen in een generatieconflict. Meerdere studies suggereren dat ook opleiding, klasse en regio's meespeelden in de Brexit. Maar het blijft interessant om het stemgedrag per leeftijd te bekijken. Zeker omdat er na verloop van tijd jongeren bijkomen en ouderen sterven.

Peter Kellner, de ex-directeur van YouGov, maakte onlangs de rekensom (opnieuw op basis van YouGov-data). Per jaar sterven zo'n 600.000 Britten ouder dan 50. We weten dat de opkomst bij ouderen een stuk hoger lag dan bij jongeren. Met een opkomst van 80% en een Leave-Remain ratio van 2 op 1, kan worden geschat dat jaarlijks zo'n 320.000 Brexiteers en zo'n 160.000 Remainers sterven. Bij de jongeren ligt het wat anders. Jaarlijks komen er zo'n 700.000 nieuwe potentiële kiezers bij. Hoewel slechts 36% van de jongeren in 2016 stemden, zouden in 2019 bij een tweede referendum zo'n twee derde van de jongeren absoluut zeker zijn om te gaan stemmen. Wanneer rekening gehouden wordt met deze cijfers en met een Leave-Remain ratio van 1 op 7 (!), komen er jaarlijks 60.000 Brexiteers en 395.000 Remainers bij. De totale som is verbluffend: ieder jaar komen er zo'n 235.000 Remainers bij en verdwijnen zo'n 260.000 Brexiteers. Kortom, sinds juni 2016 verminderde de meerderheid voor een Brexit ieder jaar met een half miljoen kiezers.

In juni 2016 stemden zo'n 1,27 miljoen meer kiezers voor dan tegen de Brexit. Tweeënhalf jaar later, in januari 2019, is die steun voor de Brexit puur door demografische factoren verdwenen. Op 29 maart 2019 zal Groot-Brittannië de Europese Unie verlaten zonder dat daar een meerderheid voor te vinden is. Het argument dat het Britse volk zich via een referendum heeft uitgedrukt voor de Brexit vervalt. Demografische veranderingen maken dat Groot-Brittannië in maart 2019 niet langer het pro-Brexit land zal zijn dat het in juni 2016 was.

Deze – puur demografische – verandering lijkt mij één van de belangrijkste argumenten om in het Verenigd Koninkrijk een nieuw referendum te organiseren. Daar zijn met name de jongeren zélf ook sterk voorstander zijn: 3 op 4 Britse jongeren willen een nieuw referendum. Wanneer jongeren die niet mee konden stemmen over Brexit maar er wel het langst mee moeten leven voorstander zijn van een nieuw referendum, wanneer ze in een 6 op 7 verhouding tegen de koers zijn van het land waar zíj nog het langst in zullen leven, en wanneer ze op straat komen om hun recht op democratie op te eisen, dan is het voor mij eenvoudig: het is tijd voor een nieuw Brexit-referendum.

Samenleving & Politiek, Jaargang 26, 2019, nr. 2 (februari), pagina 58 tot 59

• Brexit
• Europese Unie
• jongeren