De coronacrisis heeft niet alleen onze samenleving dooreengeschud, ze heeft ons ook wakker geschud. Naar aanleiding van de dood van George Floyd woedde er begin juni wereldwijd hevige debatten rond racisme en dekolonisering. Hoewel we nog in een pandemie zaten en de lockdown die nog in mindere mate aanwezig was, kwamen er op 7 juni op het Brusselse Poelaertplein tienduizenden mensen bijeen. Het waren vooral de jongeren uit verschillende gemeenschappen die massaal de straat opgingen. Deze jongeren kwamen tot de vaststelling dat niet enkel corona, maar ook racisme schaadt!

De coronacrisis roept bij veel mensen angst, onmacht en spanning op. We ervaren een vorm van collectieve machteloosheid. Dit zijn de gevoelens waarmee jongeren met Afrikaanse afkomst, zelfs buiten de coronaperiode, dikwijls mee geconfronteerd worden. Bij veel jongeren met Afrikaanse afkomst zit er terecht veel frustratie over ongelijke behandeling: in het onderwijssysteem, over minder kansen op de woon- en arbeidsmarkt, over hoe je wordt aangekeken en behandeld – alleen maar omdat je een andere huidskleur hebt. Jongeren met een Afrikaanse afkomst worden hier zo moe van: keer op keer racisme te moeten aankaarten. Ze hebben het gevoel dat wanneer ze dit doen, ze tegen een muur botsen. Unia-directeur Els Keytsman bevestigt (De Morgen, 22/6) dat 'in vijf jaar tijd het aantal dossiers rond raciale criteria bij Unia met 44% toenam'. Er is dus wel degelijk sprake van structureel racisme. Het is hoogdringend dat politici maatregelen nemen die gelijke opportuniteiten garanderen voor mensen die uitgesloten worden wegens afkomst of huidskleur.

GEMISTE KANS

Op 10 juni werd de spoedbehandeling van het voorstel van resolutie over praktijktesten, die ingediend werd door de oppositie, weggestemd door de meerderheid. Dit terwijl praktijktesten bij uitstek de kans waren om discriminatie op de woon- en arbeidsmarkt in Vlaanderen tegen te gaan. Jongeren met een Afrikaanse afkomst, die zelf vaak discriminatie ondervinden bij hun zoektocht naar werk of woning, begrijpen niet waarom sommige politici zo huiverig zijn om praktijktesten in te voeren. Praktijktesten laten nochtans toe om achteraf racisme te bestraffen en de antiracismewet na te leven. Het is alsof Vlaanderen racisme niet wil aanpakken.

Uit de studie van de Koning Boudewijnstichting in 2017 over Congolese, Rwandese en Burundese Belgen blijkt dat het werkloosheidscijfer bij mensen van Afrikaanse afkomst die in België wonen, vier keer hoger ligt dan het Belgisch gemiddelde. Dit ondanks het feit dat 60% van de geïnterviewde personen met Afrikaanse roots in ons land een hoger diploma heeft. Diezelfde studie geeft ook aan dat 80% van de geïnterviewde personen met Afrikaanse roots slachtoffer zegt te zijn van discriminatie. Racisme en discriminatiezijn nog te fel ingebed in onze samenleving. De boodschap aan de politiek de voorbije maanden was dan ook om eindelijk eens in te grijpen, met maatregelen die werken. 'Dat is wat nu van politiek verwacht wordt', vindt Hannelore Goeman, fractieleidster voor sp.a in het Vlaams parlement. Goeman verklaarde terecht dat 'waar praktijktesten zijn ingevoerd – zoals in Gent – is bewezen dat discriminatie en racisme zijn gehalveerd en dat wat de Vlaamse regering nu voorstelt – zelfregulering en monitoring in de sectoren zelf –werkelijk niks zal veranderen'.

WAT HEBBEN WE UIT DE CORONACRISIS GELEERD?

Omdat wij tijdens de crisis 'in onze kot' moesten blijven, was dit bij uitstek de tijd om te bezinnen. Die bezinning bracht vele jongeren van etnische culturele achtergrond tot de volgende bevraging: in welke type maatschappij willen wij samen-leven na de coronacrisis?

Het antwoord is simpel: wij willen na deze pandemie beschouwd worden als volwaardige Belgen. Wij willen deel uitmaken van de samenleving in al haar aspecten. Wij willen mee participeren, mee aan tafel zitten als het gaat over het dekolonisatiedebat en meedenken over mogelijke maatschappelijke oplossingen. Grote crisissen zijn immers vaak de voorbode van grote maatschappelijke veranderingen. Er is nood aan structurele en langetermijnveranderingen. Het is niet wenselijk om na de crisis terug te keren naar oude gewoonten. We moeten eveneens nadenken over onze samenleving: hoe we die kunnen verbeteren in het belang van alle mensen. Deze pandemie heeft een aantal problemen op scherp gezet. Het debat rond racisme en dekolonisering heeft ons geleerd dat het belangrijk is om in de toekomst meer in te zetten op evenredige participatie van jongeren met Afrikaanse afkomst. Dekolonisatie gaat namelijk over de strijd om verandering en over de ongelijke machtsverhoudingen die tot vandaag de dag nog steeds leiden tot structureel racisme. We leven in een superdiverse samenleving en die heeft anno 2020 nood aan een antidiscriminatiebeleid dat komaf maakt met alle vormen van structurele discriminatie.

DE TOEKOMST IS INCLUSIEF

De beeldvorming rond de Afrikaanse geschiedenis in het onderwijscurriculum is bevooroordeeld. Het continent wordt gereduceerd tot symbool van burgeroorlogen en armoede. De geschiedenis die wij op de schoolbanken meekrijgen wordt uiteraard verteld vanuit een westers, Europees en wit perspectief. Ondertussen weten de jongeren met Afrikaanse afkomst veel beter (opgepast, het geldt niet voor hen allemaal en ze hebben het zeker niet via de schoolbanken geleerd). Deze jongeren leren over de Afrikaanse beschavingen pre-slavernij en pre-kolonisatie. Ze weten dat de geschiedenis van het Afrikaanse continent niet is begonnen met slavernij of kolonisatie. Integendeel, ze weten dat deze twee systemen slechts het lot van het continent hebben onderbroken en vertraagd. We stellen vast dat de impact van slavernij, kolonialisme en imperialisme tot vandaag voelbaar is over heel het continent. Jongeren met Afrikaanse afkomst die hier geboren en getogen zijn, leren niets over de rijke bijdrage van de Afrikanen aan de menselijkheid. Net door deze steeds groeiende collectief zwarte bewustzijn laten steeds meer jongeren met Afrikaanse roots hun stem horen over thema's zoals kolonialisme, racisme en diversiteit. Het is onder andere uit deze bewustzijn dat ze inspiratie putten in hun strijd voor een maakbare samenleving, hier in België en in hun landen van herkomst.

Sinds enkele jaren brengen deze jongeren het Belgische koloniale verleden in het maatschappelijke debat. Het dekolonisatiedebat die zij aankaarten gaat niet alleen over symbooldossiers (standbeelden van Leopold II en straatnamen) zoals de media het vaak laten uitschijnen. Het gaat vooral over wat de jongeren van Afrikaanse afkomst dagelijks tegen opbotsen. Discriminatie op de woon- en arbeidsmarkt, het systematisch doorverwijzen van leerlingen met migratieachtergrond naar beroepsopleidingen, enzovoort.

Deze pandemie heeft ons geleerd dat samenwerking tussen eenieder cruciaal is om deze crisis te overwinnen. Zo ook moet het dekolonisatiedebat een inclusiever debat worden dat rekening houdt met alle stemmen: zowel van de diaspora als van de Congolezen, Rwandezen en Burundezen op het Afrikaanse continent.

Een inclusieve samenleving begint dan ook in de opvoeding en op de schoolbanken. Het is net daarom belangrijk om deze thema's in het lessenpakket van alle leerlingen in het secundair te incorporeren en de referentiekaders aan te wenden die bijdragen aan de totstandkoming van een diverse maatschappij.

Deze bijdrage verscheen in de Zomerreeks 2020: #BeterNaCorona van Samenleving & Politiek.

• #beternacorona