Vivaldi windt er geen doekjes om, we kunnen niet langer wegkijken van de klimaatcrisis. Ze verhoogt de ambitie en wil het beleid ermee in lijn brengen. Maar kan deze regering haar beloftes waarmaken? En zal het klimaatbeleid rekening houden met mensenrechten en de internationale ambities van deze regering?

De Vivalditrein vertrekt alvast met de juiste bestemming: steun voor de Europese Green Deal en het engagement om ook de eigen uitstoot te verminderen met 55% in 2030 (ten opzichte van 1990). De regering wil daarom het Nationaal Energie- en Klimaatplan (NEKP) aanpassen en dat is ook echt nodig. Dat zeggen niet alleen wij, maar toont ook een recente analyse van de Europese Commissie. De regering plant enkele hefbomen om de nieuwe ambitie in te vullen. Zo zal de geplande fiscale hervorming onder meer ondersteuning geven aan de klimaatambities. Het principe van de-vervuiler-betaalt is belangrijk, maar het moet sociaal rechtvaardig. Het engagement om een nationale conferentie te organiseren over de rechtvaardige transitie, een jarenlange vraag van onder meer de vakbonden, zet de regering-De Croo alvast op dat pad; maar het verdere gebrek aan expliciete koppeling van de sociale en klimaatuitdagingen is te betreuren.

Klimaatbeleid is niet één bevoegdheid van één minister. Het gebrek aan degelijke intra-Belgische samenwerking zet een rem op klimaatactie in ons land. Vivaldi wil het samenspel verbeteren door meer samen te werken met de regio's – bijvoorbeeld aan de hand van klimaattafels – en die samenwerking ook te verbeteren. Concreet wil ze Artikel 7bis van de Grondwet herzien. Dit artikel legt de samenwerking in België inzake duurzame ontwikkeling vast. Een herziening ervan is nodig om een bijzondere klimaatwet mogelijk te maken.Academici zijn groot voorstander van zo'n wet. De federale regering wil dit artikel doen uitgroeien tot 'een basis voor een samenwerkingsakkoord en/of interfederale klimaatwet'. In de komende maanden zullen deze beloftes moeten worden omgezet naar de praktijk.

Vivaldi erkent het belang van beleidscoherentie ten gunste van ontwikkeling en verwijst daarbij expliciet naar het klimaatbeleid. Dit is essentieel. De vraag is echter hoe de regering dit engagement zal waarmaken. Opvallend is dat het regeerakkoord geen woord rept over biobrandstoffen. De vorige federale regering verhoogde de inzet op biobrandstoffen. Biobrandstoffen op basis van landbouwgewassen hebben een negatieve impact op mensenrechten, biodiversiteit en het klimaat. Wil Vivaldi écht coherent zijn, echt een klimaatregering én internationaal solidair en duurzaam zijn, zal ze snel het roer moeten keren en niet langer inzetten op biobrandstoffen. Dit moet ze verankeren in de aangekondigde herziening van de federale bijdrage aan het NEKP.

Opvallend inzake coherentie is dat deze regering niet alleen bevestigt dat de Europese handelsakkoorden bepalingen moeten bevatten over de naleving van internationale sociale, milieu- en mensenrechtennormen, maar ze ook handels- én investeringsakkoorden enkel wil goedkeuren als deze bepalingen ook echt bindend en afdwingbaar zijn. Dat is de sterkste formulering die we tot nu toe hebben gezien. Dit kan meteen worden toegepast op een belangrijk dossier op tafel: het Europese handelsakkoord met de Mercosur-landen, dat zoals het nu voorligt onder meer voor een stijging van de uitstoot zal zorgen.

België is een historische vervuiler en een rijk land, en ging daarom op internationaal niveau het engagement aan om financieel bij te dragen aan de klimaatuitdagingen van ontwikkelingslanden. Een serieuze inhaalbeweging is nodig. Het is daarom goed dat de regering expliciteert een stijgende bijdrage aan de internationale klimaatfinanciering te willen doen, bovenop het ontwikkelingsbudget. Concrete uitwerking blijft vooralsnog echter uit. 11.11.11 berekende dat een eerlijk aandeel van ons land neerkomt op 500 miljoen euro. Het huidig concreet engagement loopt eind dit jaar af. Er moet dus snel duidelijkheid komen. De virtuele klimaattop van 12 december 2020, ofwel de vijfde verjaardag van het Akkoord van Parijs, is daarvoor het uitgelezen moment.

Hoewel de federale regering zich profileert als een voortrekker van multilaterale samenwerking en bescherming van mensenrechten, spreekt het regeerakkoord niet expliciet over de groeiende problematiek van klimaatontheemding. Wel wordt het belang van het VN Global Compact for Safe, Orderly and Regular Migration vermeld, dat gewag maakt van de problematiek en landen aanmaant tot actie, als kader. Het is belangrijk dat de federale regering proactief bijdraagt aan de totstandkoming van een breed internationaal kader inzake klimaatmigratie. Daarnaast is er nood aan meer veilige en legale toegangswegen naar ons land, zodat meer mensen in kwetsbare gebieden er op termijn bij wijze van aanpassing voor kunnen kiezen om (al dan niet tijdelijk) te migreren.

Conclusie? Vivaldi wil de rechtvaardige transitie naar een koolstofarme samenleving inzetten. De toon is gezet, maar het lied nog niet gespeeld. Veel engagementen in het regeerakkoord moeten nu concreet vorm krijgen. De regering-De Croo kan echt een verschil maken, maar moet daarvoor de internationale bril ophouden en vanaf dag één aan de slag.

Samenleving & Politiek, Jaargang 27, 2020, nr. 9 (november), pagina 62 tot 63

• De Croo I
• regeerakkoord
• klimaat

DE PARTITUUR VAN VIVALDI