Met haar hoofdstuk over Buitenlands Beleid zet De Croo I een lijn door die België al decennia volgt. Voor het overige is het niet erg vernieuwend. Deze continuïteit verklaart bijvoorbeeld waarom België, ondanks een regering in lopende zaken, weinig moeite had om zijn zesde lidmaatschap van de VN-Veiligheidsraad in 2019-20 zinvol in te vullen. Een sterke diplomatieke traditie, de expertise inzake Centraal-Afrika en de inzet voor kinderen in gewapende conflicten zijn constanten, waarmee de Belgische diplomaten in New York hoe dan ook aan de slag konden. In februari leidde België nog een delicate diplomatieke inspanning om de humanitaire crisis in het Syrische Idlib het hoofd te bieden. Als tijdelijk voorzitter van de VN-Veiligheidsraad toonde minister van Ontwikkelingssamenwerking, Alexander De Croo (Open VLD), andermaal een oprechte interesse en talent voor de internationale politiek.

MULTILATERALISME EN MENSENRECHTEN

'Als één van de meest geglobaliseerde landen ter wereld' wil ook de regering-De Croo de internationale uitdagingen zoveel mogelijk multilateraal aanpakken. Daarom herbevestigt België zijn sterke loyauteit aan de EU en de VN. Zo geeft Vivaldi ook tegengas aan het oprukkende euroscepticisme in eigen land. Belangrijk wordt het Belgische EU-voorzitterschap in de eerste helft van 2024. Ook de VN wordt 'een bevoorrecht kader' genoemd. Deze gehechtheid aan de VN blijft lovenswaardig. De VN bestaat uit 193 lidstaten en overkoepelt alle continenten, politieke systemen en culturen. Moeilijk, maar dit is de enige plek waar de hele wereld kan dialogeren en samenwerken.

Daarnaast plaatst de federale regering mensenrechten centraal in haar buitenlandse beleid, met bijzondere aandacht voor kinderrechten en gendergelijkheid, alsook een paar nieuwe accenten, namelijk LGBTQIA+ en de bescherming van onderdrukte minderheden. Voorts wil België op het internationale forum onderzoeken hoe ecocide, het doelbewust vernietigen van ecologische systemen, kan worden bestraft.

AFRIKA

Zoals verwacht blijft België zich engageren voor zijn gewezen Afrikaanse kolonies, zij het in tergend vage bewoordingen. Vivaldi lijkt zich terecht ook meer op de complexe crisissen in de Sahel te willen toeleggen. Interessant is alvast het Belgische voornemen 'om actief bij te dragen aan de uitvoering van een strategisch en omvattend partnerschap tussen Europa en Afrika', waar ook de nieuwe Europese Commissie aan denkt. Het is een kans om tegenover spelers als China mensenrechten en duurzaamheid in het continent te verdedigen. Op voorwaarde dat de EU zelf eerlijker en genereuzer wordt, en niet louter naar Afrika kijkt door de lens van migratie en terrorisme. De progressieve Belgische regering kan dit in een goede richting helpen sturen.

De nieuwe federale regering zegt haar steun toe aan de parlementaire werkzaamheden over ons koloniale verleden. Terwijl premier De Croo en minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) internationaal de gezichten van dit dossier zullen zijn, is het pro-koloniale Belgische establishment net in de liberale familie nog een beetje vertegenwoordigd, met zelfs vaders van federale excellenties die het kolonialisme wel eens vergoelijken. Aan de jongeren om zich daar niks van aan te trekken. Wie weet vinden ze een bondgenoot in koning Filip, die in de kwestie-Delphine al het juiste deed. Met ruggenspraak van de toenmalige regering-Wilmès betuigde hij in juni al zijn 'diepste spijt' over het Belgische koloniale verleden. De conclusies van dit proces moeten een mijlpaal worden in onze relatie met Afrika en strijd tegen het racisme.

OORLOG EN VREDE

Belgische militaire operaties behoeven 'een sluitend internationaalrechtelijk mandaat', zegt het regeerakkoord. Maar waarom niet gewoon 'een mandaat van de VN-Veiligheidsraad'? Wil men de deur op een kier houden voor EU- of NAVO-operaties zonder VN-mandaat? Dan is ook dit continuïteit, want de Belgische F16-bombardementen tegen Daesh in Syrië waren niet juridisch gedekt door de VN.

België zal samen met zijn bondgenoten nagaan 'hoe het VN Verdrag op het Verbod op Nucleaire Wapens een nieuwe impuls kan geven aan multilaterale nucleaire ontwapening.' Tja, dat kan enkel als meer landen tot dat nieuwe verdrag toetreden. Maar in plaats van ratificatie kondigt de nieuwe regering vooral blijvende trouw aan de NAVO aan. Dit verklaart ook waarom de kernwapens op Kleine Brogel van de Vivaldicoalitie weinig te vrezen hebben.

In de trant van eerder Belgisch engagement in de strijd tegen landmijnen en clusterbommen, zal de nieuwe coalitie een initiatief nemen voor een internationaal verbod op volledig autonome wapensystemen of killer robots. Dit werd al door de uittredende regering aangekondigd. Dit is het soort niche-diplomatie waar een klein land als België goed in is.

De nieuwe regering wil verder gaan in het ontzeggen van handelsvoordelen aan producten uit de illegale Israëlische nederzettingen. Als Israël de bezette gebieden annexeert, dan zal België 'proportionele tegenmaatregelen' nemen en de Palestijnse staat erkennen. Maar een gebrek aan moed houdt ook de nieuwe regering tegen producten uit de nederzettingen nu al te boycotten, en de Israëlische regering nu al te sanctioneren voor 53 jaar illegale, brutale bezetting en feitelijke annexatie.

Waarover het regeerakkoord helemaal stil blijft, is de wapenhandel. Belgische en Europese bedrijven blijven wapens leveren aan het Midden-Oosten. De regeringen maken zichzelf wijs dat de deals aan de nationale en Europese ethische toetsingskaders voldoen. België zou een evaluatie van het EU-kader moeten vragen en zelf leveringen aan bijvoorbeeld Saoedi-Arabië stoppen.

TIJD VOOR EEN NIEUWE DIPLOMATIE

Het regeerakkoord hangt te veel vast aan de gekende routines en vaste frasen, maar bevat weinig visie over de nieuwe internationale toestand. De assertiviteit van Rusland en China bezorgt Europa een identiteitscrisis. In het Midden-Oosten, de Oost-Middellandse Zee en Kaukasus zagen we de laatste tijd nieuwe spanningen en uitbarstingen van geweld. De problematiek reduceren tot de ultieme slechtheid van bepaalde regimes en de braafheid van het 'moreel superieure' Europa gaat iets te kort door de bocht. Wat bijvoorbeeld te denken van Frankrijk dat gretig agressieve Arabische staten als Egypte en de Emiraten bewapent en in Libië aan de zijde van de erg gewelddadige krijgsheer Haftar staat? We beleven vooral een gebrek aan diplomatieke cultuur, waarbij mogendheden niet meer luisteren naar elkaars grieven, geen oog hebben voor andermans legitieme belangen, en dan maar zelf een ordinaire partij in conflicten worden.

Maar ook hier reikt het federaal regeerakkoord een bruikbaar aanknopingspunt: 'Met opkomende machten [lees: China, Rusland, Turkije] zal naar een relatie gestreefd worden die oog heeft voor gedeelde belangen, in lijn met onze strategische belangen. De regering stelt hierbij principes van het internationaal recht en universele mensenrechten centraal.' Naar hoofdsteden met andere belangen en opvattingen moeten we een goede lijn behouden. Anders is een gesprek over mensenrechten en andere knelpunten niet eens mogelijk. Mondiale en regionale machten moeten weer met elkaar leren praten. Of een nieuwe Amerikaanse president zo'n nieuw klimaat kan bewerkstelligen, is onzeker. Hier moet de EU de gangmaker zijn. Met haar traditie is het aan het immer compromis zoekende België om de EU in deze zin te inspireren. Het alternatief is nog meer conflict en wapenwedlopen.

Samenleving & Politiek, Jaargang 27, 2020, nr. 9 (november), pagina 13 tot 14

• De Croo I
• regeerakkoord
• buitenlands beleid