Veel is nog niet geweten over de exacte werking van 'Vooruit – De socialistische beweging'. De leden behouden hun stemrecht, dat sowieso. Ook zullen ze 'ambassadeur' kunnen worden rond een bepaald thema. Bedoeling is natuurlijk ook dat nieuwe leden instromen. Zij moeten daarvoor geen 'gelofte van het socialisme afleggen' of 'de Internationale van buiten leren'.¹ Ook voor niet-leden zal de werking fysiek en digitaal worden opengesteld. Volgend jaar zullen over heel Vlaanderen inspraakrondes worden georganiseerd. Niet-leden zullen kunnen aansluiten op thematische avonden en vervolgens volgen wat met hun input is gebeurd. Dit alles moet in 2021 uitmonden in een congres Go Left XL en in 2024 in een plan 'waarin mensen kunnen geloven'.²

INSPIRATIEBRONNEN VAN CONNER ROUSSEAU

Er zijn niet veel succesvolle politieke bewegingen in Europa. De bekendste is misschien nog En Marche van Emmanuel Macron, een beweging waar vanuit links oogpunt dan nog heel wat vragen bij te stellen zijn.³ Het is ook niet meteen waar Conner Rousseau aan denkt voor zijn Vooruit, zo hoorden we op het Openingscollege van Carl Devos: "En Marche wist in haar beginperiode best wat volk te mobiliseren, maar was niet geënt op een bepaalde ideologie". Op datzelfde Openingscollege vernamen we wie dan wel de inspiratiebronnen van Conner Rousseau zijn: Alexandria Ocasio-Cortez in de VS, Jacinda Ardern in Nieuw-Zeeland, Labour in het VK, PvdA in Nederland en Operation Libero in Zwitserland.⁴ In deze bijdrage nemen we deze voorbeelden onder de loep, vooraleer met een aantal vragen over Vooruit te eindigen.

Alexandria Ocasio-Cortez in de VS

Alexandria Ocasio-Cortez maakte naam bij de Democratische primaries in 2018. In de documentaire Knock Down the House (2019) is te zien hoe ze met een grassroots campagne eerst de Democratische primaries en vervolgens de nationale verkiezingen won. Ocasio-Cortez maakte sindsdien indruk als jongste vrouwelijke lid ooit in het Congres en bouwde met The New York City Democratic Socialists of America (NYC DSA) aan een machtige electorale machine. In juni wonnen alle 5 door NYC DSA ondersteunde kandidaten bij de Democratische primaries in New York en ook kersvers Congres-lid voor New York, Jamaal Bowman, is lid van NYC DSA. De beweging steunt op vrijwilligers – in New York alleen al een leger van meer dan 7.000 m/v sterk. Ze hielden telefoonmarathons, bouwden websites, ontwierpen materialen en produceerden video's. Alexandria Ocasio-Cortez steunde deze presidentsverkiezingen ook actief de Movement for Black Lives. Die voerde met succes campagne voor Democratische kandidaten in de strijdstaten Michigan, Pennsylvania en Georgia. Het boegbeeld van jong en links Amerika dwingt daarmee recht van spreken af. Ze is hard voor verliezende Democraten in andere staten: 'Als je niet minstens 200.000 dollar uitgeeft aan campagnes op Facebook, als je geen leger vrijwilligers hebt en niet zelf van deur tot deur gaat om mensen aan te sporen te gaan stemmen, draai je niet op volle kracht'.⁵

Jacinda Ardern in Nieuw-Zeeland

Ook Jacinda Ardern won recent de verkiezingen. In oktober haalde haar Labourpartij het beste resultaat in vijf decennia. Daarmee kon Ardern voor haar tweede termijn verder zonder de rechts-conservatieve New Zealand First die ze in 2017 nog nodig had om een regering te vormen. Ook de 'Jacindamania' wordt gedragen door fundraising en vrijwilligers. Haar tweede termijn dankt Ardern onder meer aan haar doortastende aanpak van de coronacrisis en haar verbindend verhaal. Met empathie sloot ze de moslimgemeenschap in de armen – 'zij zijn wij' – na de aanslagen van een Australische terrorist op twee moskeeën in Christchurch. Ardern communiceert rechtstreeks met haar volgers en post elke dag video's op haar sociale mediakanalen. Niet zelden ligt er rommel van haar dochter op de achtergrond bij een onlineboodschap. Volgens haar aanhangers klinkt ze niet als een traditionele politicus en is ze authentiek. Volgens haar critici grossiert ze in marketing en progressieve retoriek zonder de echte problemen zoals de huizenprijzen en de kinderarmoede aan te pakken.

Labour in het VK

Labour heeft een traditie van 'community organising'. Zo was er begin de jaren 2000 al The Big Conversation onder Tony Blair, nog steeds de grootste consultatieronde ooit in het VK. De voorbije jaren lag de focus van Labour sterk op onlinecommunicatie. De digitale guerrilla kreeg met Momentum een extra dimensie. Oorspronkelijk begon Momentum als een grassroots vernieuwingsbeweging die allerlei acties opzette – zoals tegen uithuiszetting – en deur-aan-deur ging, maar recent was het toch vooral een krachtig campagneplatform was voor Jeremy Corbyn. Voor de verkiezingen van 2019 had Momentum 50 fulltime medewerkers en meer dan 40.000 leden die actief campagne voerden. Het slaagde er in om de eigen, meestal jonge kiezers te mobiliseren – zo wist het bijna 700.000 nieuwe kiezers te registreren – maar uiteindelijk bleken deze verkiezingen, integraal in het teken van Brexit, niet te winnen. Haar 'Unseat Boris' campagne, om in kiesdistricten waar de verschillen klein waren Conservatieve parlementsleden voetje te lichten, faalde. Vandaag hangt Momentum in de touwen. De door haar gesteunde kandidaat Rebecca Long-Bailey haalde het niet bij de voorzittersverkiezingen, de nieuwe voorzitter Keir Karmer is verre van een Corbynist en Jeremy Corbyn zelf is door Labour tijdelijk op non-actief gezet na een rapport over de aanpak van antisemitisme in de partij.

PvdA in Nederland

Op 21 maart 2021 vinden bij onze noorderburen Tweede Kamerverkiezingen plaats. Daarvoor startte PvdA een participatieproces op: de Ledenkamer. Leden kunnen daar online moties en amendementen indienen bij het partijbestuur en daarrond campagne voeren. Indien ze voldoende steun weten te verzamelen (100 likes in de Ledenkamer), wordt de motie of het amendement per mail ter bespreking voorgelegd aan alle leden in het zogenoemde 'Stemlokaal' en uiteindelijk ook ter stemming gebracht tijden het PvdA-verkiezingscongres in januari 2021. Ook niet-leden, belangstellenden en ervaringsdeskundigen worden betrokken. Meestemmen mogen ze niet, meepraten en -discussiëren in de zogenoemde 'Wandelgangen' wel. Opvallend is dat ook binnen PvdA een beweging actief is die de partij linksaf wil laten slaan en voorstander is van 'radicale verandering met grote stelselwijzigingen': Linksom!. Die beweging pleit voor een stembusakkoord met GroenLinks en SP, en voerde een hele reeks moties en amendementen in. Afwachten welke het zullen halen en in welke mate ze de partijlijn kan beïnvloeden.

Operation Libero in Zwitserland

Operation Libero neemt niet deel aan verkiezingen, maar wel aan referendumcampagnes. Het is een partijoverschrijdende politieke beweging, ontstaan in de nasleep van het immigratiereferendum in 2014. Operation Libero voert actie om wetsvoorstellen van de Zwitserse Volkspartij weggestemd te krijgen. Het slaagt daarin met verve. De afgelopen zes jaar verloren de Zwitserse populisten alle referenda waarvoor zij zich sterk maakten. Operation Libero weegt op de referenda met onderbouwde argumenten en feiten, maar evenzeer met mediastunts en sterke aanwezigheid op sociale media. Opvallend zijn haar 'online warriors' die in de commentarensecties van mediasites en kranten ten strijde trekken. Het echte oorlogsgebied is echter Facebook. Daar bevechten ze er de rechts-populistische trollenlegers met gifs, video's en fact check infographics. Ze proberen niet zozeer de luide trollen zelf te overtuigen, maar wel de stille meelezers. Het is digitaal activisme met een lage drempel maar een grote impact.

VOORUIT IN 5 VRAGEN

Deze voorbeelden zeggen natuurlijk niets over de koers die Vooruit zal varen; de politieke situatie, de partijstructuur en het kiessysteem zijn in elk land ook anders. Maar ze geven wel aan welk pad Vooruit op organisatorisch vlak wil bewandelen en welke dynamiek Conner Rousseau voor ogen heeft. Vooruit moet een electorale machine worden, gevoed door leden en niet-leden, gericht op sociale media en geënt op de voorzitter. We kunnen echter ook niet heen om een aantal inhoudelijke bedenkingen.

Vooruit moet een electorale machine worden, gevoed door leden en niet-leden, gericht op sociale media en geënt op de voorzitter.

Hoe links wordt de beweging?

Ook niet-leden zullen de mogelijkheid hebben 'om hun eieren in de socialistische mand te leggen', binnen het ideologisch kader uitgetekend door de partij. Dat kader is op dit moment de New Social Deal.⁶ Het is een sterk en onderbouwd manifest over hoe de Vlaamse socialisten de uitdagingen in een wereld post-corona willen aanpakken. Lezing van de New Social Deal leert dat er best wat sociaal-liberale accenten aanwezig blijven.⁷ Het maatschappijbeeld dat eruit voortvloeit blijft er vooral één van een samenleving noodzakelijkerwijze gedomineerd door de logica van de markt en ook een concreet voorstel voor coronataks vind je er niet in terug.⁸ Zo'n centrumlinks basisdocument is een legitieme keuze, trouw aan de sociaaldemocratische tradities zelfs, maar de vraag is in hoeverre deze ideologische koers niet-leden zal weten aan te trekken, toch een essentiële doelstelling van Vooruit. De inspiratiebronnen van hierboven, vooral dan NYC DSA en Momentum, enthousiasmeren jonge vrijwilligers met een uitgesproken links discours.

Hoe destructief wordt de beweging?

Voor Conner Rousseau is de politieke breuklijn 'niet langer tussen links en rechts, maar tussen constructief en destructief'.⁹ Vooruit behoort dan tot de constructieven, tegenover de destructieven die ophitsen en polariseren. De geschiedenis van het socialisme is echter voor een stuk ook 'destructief'. De socialistische beweging, en al zeker Vooruit in haar begindagen¹⁰, floreerde als het de politieke vertolking was van een tegenkracht. Wil Vooruit vandaag het leven verbeteren van diegenen die het moeilijk hebben, zal het voor een stuk de voorrechten moeten aantasten van diegenen die het zeer goed hebben, en zal het 'destructief' moeten zijn in de aanpak van multinationals of het grote kapitaal. Het kan een lastig spanningsveld zijn: op korte termijn met deelname in De Croo I het vertrouwen proberen te winnen door constructief beleid te voeren en op lange termijn kiezers weten te strikken door meer 'destructieve' stellingnames in te nemen en structurele veranderingen te bepleiten. Want zolang het voor zij die het moeilijk hebben niet beter wordt, gaat hun onbehagen niet weg en zal Vooruit geen grote electorale sprong maken.

Hoe jong wordt de beweging?

De les van de rise and fall van het Corbynisme, is het schisma tussen de instroom aan stedelijke, hoger geschoolde jongeren in de partij, aangetrokken door sociale media, en het vasthouden van een voornamelijk korter geschoold, ouder publiek dat minder op sociale media zit – een schisma waar in het VK bovendien nog eens de Remain-Leave discussie recht doorheen loopt.¹¹ Ook Vooruit lijkt vooral te mikken op die eerste groep. De Vlaamse socialisten scoren historisch slecht bij jongeren. Als Conner Rousseau erin slaagt het jonger kiespubliek aan te spreken én het ouder kiespubliek vast te houden, zal Vooruit verkiezingen winnen. Het gevaar bestaat echter ook dat je met een louter digitale oorlogsmachine, waarin je binnen de digitale bubbel het gevoel krijgt goed bezig te zijn, het ouder electoraat verliest. Ook opvallend: Conner Rousseau gaat het gevecht aan met Vlaams Belang bij jongeren. Het cordon sanitair 'mag verdwijnen' en is de 'domste uitvinding ooit', zei Kamerfractieleider Melissa Depraetere daarover.¹² Ook hier speelt een mogelijke generatiekloof. Voor een deel van de onlinegeneratie die niet bovenmatig in politiek is geïnteresseerd en op sociale media gebombardeerd wordt door afgeborstelde Vlaams Belang-filmpjes is het ongetwijfeld effectiever om uit te leggen waaróm je nooit met die partij in zee zal gaan, eerder dan er a priori een cordon rond te leggen. Voor andere generaties is het opgeven van het cordon wellicht een onbegrijpelijk standpunt.

Het gevaar bestaat dat je met een louter digitale oorlogsmachine het ouder electoraat verliest.

Hoe flinks wordt de beweging?

Migratie is voor socialisten altijd al een lastig thema geweest.¹³ Overal waar verkiezingen in het teken staan van migratie verliezen socialisten het pleit, en dat verkrampt de stellingnames. Het rechten-en-plichtenverhaal heeft altijd centraal gestaan bij sp.a en dat is met Conner Rousseau niet anders. Het is een verhaal dat goed aansluit bij de denkbeelden van het voornamelijk ouder, korter geschoold electoraat. Minder bij de partijmandatarissen, en al zeker niet bij middenveldorganisaties, sociaal-culturele bewegingen en etnisch-culturele zelforganisaties in het progressieve veld die Vooruit zal willen betrekken bij haar werking. De uitspraak van Conner Rousseau in Gert Late Night dat 'als je als nieuwkomer niet de taal wil leren, je hier weinig kan komen doen',¹⁴ hakte er bij die organisaties fel in. Hoewel een inspanningsverbintenis voor nieuwkomers om Nederlands te leren logisch is, pleiten zij ongetwijfeld ook voor meer 'destructieve' stellingnames: het weghalen van barrières zoals daar zijn de wachtlijsten voor taalverwerving en de besparingen op taalondersteuning, en het afbreken van financiële drempels die door de Vlaamse Regering worden opgeworpen. Zullen die bewegingen zich engageren in Vooruit en proberen de standpuntbepalingen te verschuiven? Of zullen ze wegblijven, afgeschrikt door een flinks discours?

Hoe democratisch wordt de beweging?

Uit onderzoek blijkt dat sp.a-leden het minst van alle Vlaamse partijleden tevreden zijn over hun lidmaatschap.¹⁵ Minder dan 40% onder hen geeft aan dat het lidmaatschap beantwoordt aan hun verwachtingen. De ledenpartij sp.a bevindt zich in een diepe crisis en dus is de beweging Vooruit meer dan welgekomen. De deuren en ramen worden nu opengezet. Tegelijk is de trend in het eerste jaar van Conner Rousseau als voorzitter net omgekeerd: de inhoudelijke en vormelijke communicatie wordt strak gestuurd vanuit Brussel en de provinciale secretariaten zijn opgedoekt. Conner Rousseau is er trots op dat alle neuzen in dezelfde richting staan en er geen dissidente geluiden zijn die afwijken van de partijlijn. Een goede zaak, gezien de krabbenmand die de partij de voorbije jaren bleek, maar zal dit ook te verzoenen zijn met een beweging die openstaat voor niet-leden, en waar inspraak en discussie van buitenaf is toegelaten? De vraag blijft dus wat de precieze inbreng zal zijn van niet- en nieuwe leden, en of hen de mogelijkheid wordt geboden de beweging naar links te trekken? En mocht dat gebeuren, in welke mate kan dat samengaan met het compromis van de Vivaldi-coalitie? Veel vragen dus. De eerste antwoorden volgen in 2021.

VOETNOTEN

1. Ik ben een millennialsocialist, Conner Rousseau in gesprek met Carl Devos, Schamper, 2/11/2020.↑
2. Ik ben een millennialsocialist, ibid.↑
3. Amandine Crespy, Hoe links is Emmanuel Macron?, Samenleving & Politiek, juni 2017, pp. 48-52.↑
4. Openingscollege Carl Devos (UGent), Quo Vadis, K3?, met Egbert Lachaert, Conner Rousseau en Joachim Coens, 6/10/2020.↑
5. Alexandria Ocasio-Cortez on Biden's Win, House Losses, and What's Next for the Left, The New York Times, 7/11/2020.↑
6. De New Social Deal is te lezen via: https://www.opnieuwvooruit.be/articles/new-social-deal.↑
7. Matthias Somers, Nothing left?, Samenleving & Politiek, december 2020, pp.17-21.↑
8. In punt 3.2.2 van de New Social Deal lezen we: "Voor financiële vermogens hoger dan 1 miljoen euro kan het tarief van 0,15% tijdelijk worden opgetrokken". Een concreet percentage wordt daar niet op geplakt.↑
9. Openingscollege Carl Devos (UGent), Ibid.↑
10. Geert Van Goethem, Vintage Vooruit, Samenleving & Politiek, december 2020, pp.22-26.↑
11. Owen Jones, This Land. The Story of a Movement, 2020, Allen Lane, 336p.↑
12. Veel jongeren vinden politici tamzakken. Leegaards. Interview met Melissa Depraetere en Filip Brusselmans, De Zondag, 30/8/2020.↑
13. Wim Vermeersch, Waarom is migratie zo'n lastig thema voor socialisten?, Samenleving & Politiek, oktober 2018, pp. 46-51.↑
14. Gert Late Night, 2/9/20.↑
15. Bram Wauters, Is een ledenpartij passé?, Samenleving & Politiek, december 2020, pp.6-10.↑

Samenleving & Politiek, Jaargang 27, 2020, nr. 10 (december), pagina 11 tot 16

• Vooruit
• sp.a
• beweging
• Conner Rousseau
• podcast

WAARHEEN GAAT VOORUIT?

Is een ledenpartij passé?

Bram Wauters

Welk pad kiest Vooruit?

Wim Vermeersch

Nothing Left?

Matthias Somers

Vintage Vooruit

Geert Van Goethem

De democratische delta

Marian Cramers

Vooruit met de wiskunde

Jean Paul Van Bendegem