Groeten uit Kenia, waar de coronacrisis ook heeft toegeslagen, maar veel minder hard dan in België. Meerdere factoren spelen een rol, onder andere de leeftijdspiramide met een erg jonge bevolking, mogelijk genetische factoren, maar vooral het beleid van de overheid van bij het begin van de epidemie. Vanaf maart 2020 werden hier zeer strenge maatregelen genomen, waardoor het impact van de pandemie vrij beperkt is gebleven. De regering liet en laat zich leiden door volksgezondheidsexperten. Ze voerde de avondklok in tussen 9 u 's avonds en 5 u 's morgens, ze verplichtte mondmaskers, ze sloot hotspots, scholen, horeca, enzovoort. Bovenal communiceerde ze duidelijk.

Op een bevolking van bijna 55 miljoen mensen tellen we tot nu toe minder dan 2.000 Covid-19 overlijdens. Als we de situatie van België naar hier zouden extrapoleren, zouden we er zo'n 100.000 moeten hebben. Europa, en zeker België, mag een voorbeeld nemen aan de aanpak van dit ontwikkelingsland. De gevolgen van het strikte beleid zijn echter wel niet gering voor de man en vrouw in de straat, vooral op economisch gebied dan. De armoede neemt toe. En als je hier je baan verliest, komt er geen brood meer op tafel. De meeste Kenianen hebben geen sociale opvangsystemen, zoals een leefloon. Maar de mensen passen zich snel aan en de solidariteit is groot.

TERUGSLAG OP HET VLAK VAN VROUWENRECHTEN

Covid-19 is misschien niet het grootste gezondheidsprobleem in Kenia, het heeft wel een impact op ons werk. We verwachten bijvoorbeeld een babyboom omdat de mensen meer thuis zijn en het moeilijker is voor vrouwen om aan geboorteregeling te geraken. Vrouwen hebben schrik om besmet te worden en komen niet naar het ziekenhuis voor prenatale zorg of om te bevallen. Ik werk ook in een grote materniteit in een armere wijk van de stad. Daar hebben we normaal gezien zo'n 80 à 100 bevallingen per dag, dat is vandaag ongeveer de helft. De gezondheidssector past zich aan waar mogelijk en we doen nu meer aan zorg op afstand. Ook communicatie en voorlichting is belangrijk, en om de vrouwen naar het ziekenhuis te krijgen, verspreiden we via de radio en de televisie de boodschap dat het risico op corona niet groter is in een ziekenhuis dan op de markt. We doen aan teleconsultatie, we leveren medicatie aan huis, enzovoort. Initiatieven die voor een deel zullen blijven bestaan na de pandemie. Want met corona moeten we leren leven, want na deze komen er andere epidemieën die deels door onze levenswijze veroorzaakt worden.

Door Covid-19 hebben vrouwen minder toegang tot prenatale zorg.

Als gevolg van de coronapandemie zien we ook een terugslag op het broze verworvenheden van de strijd voor vrouwenrechten, meer bepaalde de seksuele en reproductieve rechten. Pas in 1994 haalden vrouwenrechten voor het eerst de agenda van een belangrijke internationale conferentie, de VN-conferentie in Caïro. In de 25 jaar die volgden, werd veel vooruitgang geboekt op het vlak van seksuele en reproductieve rechten. Maar de coronacrisis is er in een paar maanden in geslaagd om die vooruitgang serieuze klappen toe te dienen. Vandaag hebben vrouwen door Covid-19 minder toegang tot prenatale zorg en zien we meer thuisbevallingen omdat de vrouwen niet meer in de ziekenhuizen raken. Dat betekent opnieuw een stijging in moedersterfte, meer prematuurkes en doodgeboortes, meer tienerzwangerschappen. Ook geweld en seksueel geweld tegen vrouwen zien we overal in de wereld toenemen.

'NO ONE IS SAFE UNTIL EVERYONE IS SAFE'

Omdat we op zoveel terreinen met lede ogen een achteruitgang moeten vaststellen, is het moeilijk om te bepalen hoe we het tij kunnen keren. Het is duidelijk dat we overal ter wereld de gezondheidssystemen moeten versterken. België heeft één van de beste ter wereld, met als gevolg dat het beleid te weinig ingezet heeft op preventie. In Kenia is het gezondheidssysteem veel minder ontwikkeld. Dus volgt de overheid alles van zeer nabij op met soms draconische maatregelen.

Het goede nieuws is dat er ondertussen meerdere vaccins zijn, in sneltempo ontwikkeld, en de pandemie volgend jaar misschien onder controle is … Of toch niet, als de rijke landen 3 tot 4 keer de vaccins aankopen die nodig zijn voor hun eigen bevolking maar – eigen volk eerst – geen oog hebben voor lage-inkomenslanden. Om de pandemie zo snel mogelijk onder controle te krijgen en ons sociaal en economisch leven opnieuw op te nemen, moeten twee voorwaarden vervuld worden: namelijk voldoende vaccins, beschikbaar voor iedereen, en een effectieve globale vaccinatiestrategie. Dit is niet enkel een kwestie van rechtvaardigheid of solidariteit, maar ook van gezond verstand en in zekere mate van eigenbelang; om het met de woorden van WGO-Directeur-Generaal Dr Tedros, te zeggen: 'No one is safe until everyone is safe'.

Kenia, en vele landen in dit deel van de wereld, zal waarschijnlijk tot 2022 moeten wachten op toegang tot levensreddende vaccins. Tenzij we voor structurele oplossingen kiezen voor Covid-19 en volgende pandemieën, die toelaten dat landen en regio's ook voor zichzelf kunnen opkomen. De race voor een vaccin heeft, dankzij jarenlang onderzoek aan universiteiten en publieke onderzoeksinstellingen en met massale overheidssubsidiëring, in sneltempo werkzame vaccins geleverd. Hun exploitatie is echter exclusief in handen van enkele commerciële bedrijven die op basis van massale vooraankoopcontracten het berekend risico namen om er hun productiecapaciteit voor in te zetten.

Een globale pandemie vergt een globaal antwoord.

Vaccins die grotendeels met publieke middelen werden ontwikkeld, moeten als een gemeenschappelijk goed worden beschouwd. Dit is niet alleen het juiste om te doen uit solidariteit maar ook uit puur belang van iedereen. Want een globale pandemie vergt een globaal antwoord, alleen zo kunnen we het virus effectief indammen.

Dr. Jonas Salk, de uitvinder van het poliovaccin, verzette zich tegen het patenteren ervan. Toen hij gevraagd werd wie dan het vaccin bezit, was zijn antwoord: 'The people, I would say'.

• Kenia
• Corona
• column