HOE PROGRESSIEVEN HET PLEIT VERLOREN

Augustus '68. Chicago. 'Luister hier, jij flikker, als je mij nog één keer een nazi noemt, timmer ik op je gezicht en je zal er niet goed van zijn.' Met min of meer die woorden verliest de rechts-conservatieve schrijver en opiniemaker William F. Buckley Jr. zijn kalmte en meteen ook het debat van Gore Vidal, de posterboy van progressief Amerika. Het is het laatste van een reeks legendarische debatten tijdens de Conventies van 1968 richting de presidentsverkiezingen. Gore Vidal triomfeert. Hij heeft Buckley finaal ontmaskerd als een fysiek gewelddadige homofoob.¹ Het tijdperk van de progressieven is finaal aangebroken …

Niets bleek echter minder waar. Een paar maand later werd Nixon president en Buckley groeide – mede dankzij zijn tijdschrift National Review – uit tot de absolute intellectuele gangmaker van een hernieuwd conservatief Amerika met presidenten als Reagan, Bush en Trump tot gevolg. Buckley voedde het debat, verzamelde denkers rond zich, schurkte waar nodig aan tegen de macht en duwde het maatschappelijke discours op die manier steeds weer naar rechts. Progressief Amerika van zijn kant bleek naïef, versnipperd en onmachtig om een tegendiscours te ontwikkelen. Met alle gevolgen van dien.

Terwijl de conservatieven onder Reagan en Thatcher het maatschappelijk discours fundamenteel veranderden en bijgevolg de stem wisten te verwerven van de onderbuik, raakten de progressieven niet verder dan het eens om de vier jaar proberen zoveel mogelijk kiezersgroepen achter zich te verzamelen. Met succes bij Clinton (Bill) en Obama. Met desastreuze gevolgen bij die andere Clinton (Hillary). Mark Elchardus beschreef dit falen zeer helder in 2017 in één van zijn columns in De Morgen.² Een kralensnoeraanpak – zoveel mogelijk individuele groepjes kiezers achter je verzamelen om electoraal op te kunnen tegen rechts – faalde en Trump nestelde zich in het Witte Huis.

Erger nog dan een falende electorale strategie is echter wat er zich binnen de conservatieve en progressieve beweging afspeelde sinds '68. Het conservatieve kamp nam simpelweg de sterktes van links over: collectief denken, ideologische verdieping, investeren in vorming (met denktanks en studiebeurzen) en vooral het ontwikkelen van een mobilisatiekracht. De progressieven van hun kant internaliseerden één van de belangrijkste waarden van rechts: het hyperindividualisme. Waar de strijd van de progressieven decennia lang een collectieve strijd was geweest waarbij diverse groepen elkaar versterkten binnen de beweging, werd de eigen strijd het hoogste goed.

Het absolute hoogtepunt van dit 'hyperindividualistische progressief zijn', vind je vandaag onder jong progressief twitter: de grote meerderheid geraakt niet verder dan de hoogste persoonlijke uiting van de hoogstpersoonlijke verontwaardiging van wat hen hoogstpersoonlijk raakt. En wiens verontwaardiging niet dezelfde hoogte bereikt, is per definitie in hun ogen geen progressief. Laat staan dat men bereid is het debat aan te gaan men andere – minder verontwaardigde – progressieven of dat men zoekt naar een ideologisch kader om deze verontwaardiging in te plaatsen. En zo verloren de progressieven het pleit: de mobilisatiekracht zit op rechts, het individualisme op links.

HOE HET TIJ TE KEREN

Toch kan het tij gekeerd worden. Zie maar naar Georgia in 2020, waar mensen zoals Stacey Abrams een diep conservatieve staat Democratisch lieten stemmen. Maar, zo leert Georgia ons ook, dat vraagt een duidelijk strijdplan en volharding.

Progressieven moeten stoppen met elkaar proberen de loef af te steken in wie de meest progressieve is.

Daarom moeten progressieven stoppen met elkaar proberen de loef af te steken in wie de meest progressieve is. Wie niet voldoet aan hun definitie van progressief zijn, valt men vol aan. De ambitie voor progressieve partijen (of bewegingen) moet niet zijn om de grootste te zijn op links maar om het progressieve kamp groter te maken. Het maatschappelijk discours fundamenteel verleggen, dat is de ambitie. Niet het aantal vissen dat je vangt maar de grootte van de vijver, daar gaat het om.

Het verleggen van het maatschappelijk discours vraagt drie zaken: een actieve ideologische debatcultuur, hyperlokaal engagement en collectief denken.

Een. Dat partijen zoals N-VA en Vlaams Belang vandaag in Vlaanderen bijna 'samen een meerderheid' halen, is niet alleen hun eigen verdienste. Zij plukken de vruchten van een maatschappelijk discours dat de voorbije decennia actief in hun richting is geduwd. Door intern actief het debat over maatschappelijke thema's te voeren en conservatieve antwoorden te formuleren, door deze ideeën binnen rechtse denktanks vorm te geven en door deze antwoorden actief ten slotte te promoten als 'objectieve meningen' in de media. Dat is de eerste uitdaging voor progressieven: een actieve ideologische debatcultuur, het versterken van progressieve denkers en antwoorden maatschappelijk grond geven.

De eerste uitdaging: het versterken van progressieve denkers.

Twee. Progressieven moeten hun engagement hyperlokaal verankeren. Een maatschappijvisie die gelooft in de kracht van samenwerking om tot vooruitgang te komen, moet concreet en tastbaar gemaakt worden. Dat doe je niet vanuit politieke hoofdkwartieren maar met de voeten op de grond, in buurten, wijken en dorpen.

Drie. Progressieven moeten het collectief denken opnieuw centraal stellen. Weg van het individualistische gespui maar samen werken, samen denken en samen ageren. Vanuit een duidelijk ideologisch kader, geaard in lokaal engagement moeten progressieven opnieuw een sterke moderne mobilisatiekracht ontwikkelen die verder gaat dat de eenmalige verontwaardiging.

Let's keep Georgia on our mind.

VOETNOTEN

1. De debattenreeksen zijn te zien in de documentaire Best of Enemies.↑
2. https://www.demorgen.be/nieuws/ik-ben-ronduit-enthousiast-over-zo-n-denk-achtige-partij~be187d56/. Zijn enthousiasme over partijen à la DENK deel ik evenwel niet.↑

• progressieven
• mobilisatie
• column