HOE IK IN EEN WOKESTORM TERECHTKWAM

In augustus 2018 deelde ik twee teksten van Jordan Peterson op de platforms van de P2P Foundation die ik cureer; teksten die ik interessant vond, zonder dat ik er daarmee akkoord ging. Voor wie de man niet kent: Jordan Peterson is Canadees psycholoog, schrijver en cultuurcriticus; en een invloedrijk figuur onder conservatieven. Hij uit scherpe kritiek op de politieke correctheid rond onderwerpen als postmodernisme, feminisme, 'wit privilege', transgenderrechten, 'culturele toe-eigening' en ecologisme. Hij waarschuwt voor identiteitspolitiek, zoals gebruikt door zowel de linker- als rechtervleugel van het politieke spectrum, als één van de gevaarlijkste trends in het hedendaagse debat.

Met het delen van deze twee teksten van Jordan Peterson kwam ik in een wokestorm terecht.¹ Sommige van de mensen die deze aanval tegen mij leidden, waren professoren, P2P-bijdragers en zelfs vrienden. Er was geen verdediging mogelijk. Elke poging om de beschuldigingen van de identiteitspolitiek-strijders die mij aanvielen tegen te gaan, werd afgedaan als een reactie van iemand met 'wit privilege', van een 'oude witte man', en dus een bevestiging van mijn inherente racisme en seksisme. Ik had dus geen spreekrecht 'wegens mijn [witte] huidskleur'. Er werd geëist dat er binnen onze gemeenschap 'censuur kwam qua onderwerpen en bronnen'; een eis die voor mij uiteraard onaanvaardbaar was.

Ik had geen spreekrecht 'wegens mijn [witte] huidskleur'.

Sindsdien word ik gecanceld door de wokebeweging en is de internationale P2P-gemeenschap waar ik al decennia aan timmer voor een groot stuk vernield.² Zo circuleert een open brief tegen mij die door veel mensen uit het wokespectrum wordt ondertekend, die mij ervan beschuldigen 'alt-right' te zijn. Die absurde brief heeft nu ook Vlaanderen bereikt en circuleert in cultuurhuizen. Daar krijgen mensen die met het werk van de P2P Foundation verbonden zijn te horen dat samenwerking 'moeilijk' wordt. Sinds het begin van dit conflict is het aantal uitnodigingen in de cultuursector met tweederde achteruit gegaan. Ikzelf verloor door deze boycot en beschuldiging van racisme een groot stuk van mijn beroepsinkomen.

WIT ZIJN, BETEKENT RACIST ZIJN

Maar wat stelt die wokebeweging nu voor als ideologie? De eerste these van de wokebeweging wordt verdedigd in de bestseller van Robin Diangelo, White Fragility (2018). De these is dat gekleurde mensen, en andere minderheden, lijden onder een regime van systemisch racisme. Deze these is voor progressieven natuurlijk niet nieuw. Maar het concept krijgt nu een heel andere invulling, via de 'subjectivering' van dit structurele racisme. De oorzaak ligt immers bij de blanke mensen, of liever de witte mensen, die 'per definitie' racistisch zijn. Niet omdat hij of zij zich schuldig maken aan specifieke acties, maar omdat zij allemaal profiteren van het dominante systeem. Wit zijn, betekent racist zijn.

De oplossing is dus niet langer structurele verandering, maar het veranderen van de psyche van de witte mens. Dit gebeurt onder andere door ateliers die al door miljoenen Amerikanen, in de overheid, privébedrijven en de filantropische sector, werden gevolgd. In deze workshops wordt verwacht dat witte mensen hun zonden erkennen. Er wordt hen gevraagd om voortaan 'bondgenoten' te zijn. Dit 'bondgenootschap' betekent niet een gelijke partner zijn in een gezamenlijke strijd voor rechtvaardigheid – het soort allianties tussen bijvoorbeeld werknemers en de zwarte bevrijdingsbewegingen, die we al langer kennen zoals de 'Rainbow Coalitions' van Jesse Jackson of de allianties van de Black Panthers met de Ierse arbeidersklasse in Chicago. Neen, het betekent dat het witte individu zich ten dienste stelt van de slachtoffers van hun racisme.

Uiteindelijk gaat de woke-ideologie niet alleen om racisme, maar om alle vormen van onderdrukking. Vandaar ook de intersectionele berekeningsmethoden, zoals de 'progressive stack'. Daarbij krijgen mensen in een groep punten toebedeeld. Die punten bepalen hun toegang tot het spreekrecht, afhankelijk van het aantal dominanties waarvan ze het slachtoffer zijn. Deze vorm van 'bewust-zijn' wordt nu geïntroduceerd in het Amerikaanse schoolsysteem, waar kinderen vanaf 8 jaar 'kleur moeten bekennen'.

ABSOLUTE UITKOMSTENGELIJKHEID

Dit brengt ons tot de tweede these. Deze wordt het best vertolkt door Ibrahim X. Kendi, een Amerikaanse antiracistische activist. In zijn boek, How to Be an Antiracist (2019), stelt hij zich de vraag: Hoe gaan we het probleem van raciale ongelijkheid nu verder oplossen?

Volgens hem kan dit best gebeuren door het erkennen van de groepsidentiteit. Op pagina 19 van zijn boek legt Kendi dit goed uit: de huidige generatie moet betalen voor de vorige en de toekomstige generaties zullen moeten werken voor de zonden van de huidige generatie. Bedrijfsgoederen en overheidsdiensten moeten voortaan via die groepsidentiteit verdeeld worden. Met als doel: het bereiken van een volledige 'equality of outcome', absolute uitkomstengelijkheid. Dus niet de liberale 'kansengelijkheid' die iedereen een gelijke kans wil geven, noch de socialistische visie om die kansen concreet te maken door gelijke toegang tot de infrastructuur voor materiële en intellectuele ontwikkeling, maar een verdeling in een nieuw soort kastesysteem, beheerd door speciale commissies in elke instelling en ondernemingen, die zware sancties kunnen nemen.

Zonder omwegen is de wokebeweging een voorstander van nieuwe vormen van segregatie. De thesis van Kendi is radicaal: er is geen enkel verschil aanvaardbaar in de resultaten die behaald worden door verschillende groepen mensen. Als Aziatische studenten meer succes hebben in wetenschap en wiskunde, is de enig mogelijk uitleg dat zij profiteren van privileges, als leden van een 'white adjacent' groep.

HET PROBLEEM VAN DE CANCELCULTUUR

Er zit nog een epistemologisch addertje onder het gras: het is onmogelijk om het niet eens te zijn met die thesis. Meningen die hierover verschillen, of die verwijzen naar een meer complexe causaliteit, zijn voor de wokebeweging een voorbeeld van racisme. Daar zijn Diangelo en Kendi het dus over eens.

Een andere mening hebben, is voor de wokebeweging een voorbeeld van racisme.

Enter: het probleem van de cancelcultuur. De diversiteit en gelijkheid die gewenst worden, mogen niet in gevaar gebracht worden door meningsverschillen of door onderzoek dat op andere conclusies komt. Er anders over denken – voor Diangelo is zelfs zwijgen of weggaan een 'zonde' – is niet zomaar een andere mening verdedigen, maar zelf schuldig zijn als uitbuiter. Elke uitdrukking van taal creëert of de gewenste werkelijkheid of draagt bij aan uitbuiting. Er is geen derde mogelijkheid. Er anders over denken wordt gelijkgesteld aan agressief gedrag, dat mensen in gevaar brengt. Zo'n 'haatdragende' meningen moeten uit het debat worden verdreven. Vandaar dus de permanente campagne voor censuur. Vandaar ook de alliantie tussen de identitaire beweging en Big Tech.

Vanuit een klassiek emancipatoir denken stelt dit enorm veel problemen. Het universalisme en het gelijkheidsdenken zijn uit den boze, want het komt erop aan om de uitbuiters uit te schakelen door hen ten dienste te stellen van diegenen die uitgebuit worden. Een witte uitbuiter, hoe arm en precair die ook is, staat ten diensten van de niet-witte, hoe rijk die ook is. 'White privilege' is één ding, maar over 'wealth privilege' wordt in de wokebeweging nooit vragen gesteld. Elke taaluitdrukking is voor de beweging een uitdrukking van macht. Taal moet dus worden gecontroleerd, want taal 'creëert de realiteit'. Vandaar de totalitaire inslag van de wokebeweging.

Vanuit het commonsdenken, dat precies gebaseerd is op de vrije associatie van personen die gelijke rechten en plichten hebben, is het een catastrofe. Woke werkt wel in instellingen die door de staat gefinancierd worden. Ook voor succesvolle bedrijven kan het werken, want het gaat om een nieuwe verdeling van inkomen en macht gebaseerd op groepskenmerken. Maar voor contributieve projecten zoals de P2P Foundation, waar iedereen welkom is en wordt erkend naargelang zijn contributies, werkt die dynamiek niet. Verwacht dan ook geen woke mensen in de commonsprojecten, maar wel in de dominante structuren van markt en staat.

HET NIEUWE ANTI-ARBEIDERSRADICALISME

Woke is een uiting van studenten uit de duurste universiteiten. Geef aan de afgestudeerde elite vanuit de minderheden een groter deel van de koek, stellen ze. Maar de twee derde meerderheid van de bevolking, wit of niet wit, wordt uitgesloten uit de nieuwe hegemonie. In Chicago ging de wokebeweging akkoord met het sluiten van tientallen publieke scholen in de arme zwarte wijken, in ruil voor het vak 'ethnic math' in het humaniora.

Woke is een uiting van studenten uit de duurste universiteiten.

Het gevolg voor links, vooral als het zelf in die richting gaat denken en ageren, is al grondig bestudeerd, onder andere in de Angelsaksische landen en in Frankrijk: het zorgt bij de meerderheid van de bevolking voor een ruk naar het rechtse populisme. Woke lijkt links, maar zoals Matt Taibbi, Chris Hedges, Glenn Greenwald en andere progressieve journalisten al analyseerden: het is een rechtse, autoritaire en totalitaire ideologie waarmee geen compromissen mogelijk zijn. Jacobin, het succesvolle anti-identaire magazine van de Amerikaanse neo-marxisten, spreekt over 'new anti-labor radicalism'.

Conclusie? Wat we nodig hebben, is een update van het goede oude anti-racisme en gelijkheidsdenken, in een universalistisch kader. Diversiteit en inclusie zijn zeer positieve waarden, zolang ze compatibel zijn met de diversiteit aan opinie en vrije meningsuiting die in een democratie broodnodig zijn.

Ook het commons-denken is potentieel een deel van de oplossing: commons-samenwerking vereist de vrije verbinding van complexe personen, die niet beoordeeld worden op basis van biologische criteria en die als gelijken met elkaar willen samenwerken. Zij beoordelen elkaar aan de hand van de bijdragen van eenieder tot gezamenlijke en constructieve projecten die de samenleving beter maken. Zij helpen elkaar met het verhogen van de samenwerkingscapaciteit.³

Net daarom is het natuurlijk ook weer geen verrassing dat precies mijn P2P Foundation in een wokestorm terechtkwam.

VOETNOTEN

1. De lange versie met mijn verhaal leest u hier: https://docs.google.com/document/d/1lvUEWizyKTlZoqfRb11lUg9Wst2XenCsXzAcAuLgWpU/edit. Ook Dyab Abou Jahjah schreef al over deze woke-aanval: https://www.aboujahjah.org/articles--columns/woke-aanval-tegen-michel-bauwens-bereikt-vlaanderen-tot-hier-en-niet-verder.↑
2. Ik vertel over dit conflict in: How Jordan Peterson has destroyed my life and possibly, a community, https://docs.google.com/document/d/1lvUEWizyKTlZoqfRb11lUg9Wst2XenCsXzAcAuLgWpU/edit↑
3. Een update van onze aanpak rond de commons vind u via: The Seeds of The Commons: Peer-to-Peer Alternatives for Planetary Survival and Justice. Michel Bauwens & Petar Jandrić. Postdigital Science and Education , No. 3, p. 575–591 (2021).↑

• column
• woke
• racisme
• links