In 1975 riepen de Verenigde Naties 8 maart uit tot Internationale Vrouwendag. Het is de dag waarop verworven sociale, politieke, economische en culturele verworvenheden gevierd worden, maar ook ongelijkheden en schendingen van vrouwenrechten aandacht krijgen. Internationale Vrouwendag is het resultaat van een lange strijd. Meer dan 100 jaar geleden al, in 1908, gingen duizenden vrouwelijke kledingarbeiders in New York in staking. Ze marcheerden door de stad om te protesteren tegen de slechte arbeidsomstandigheden. Sindsdien is er vooruitgang geboekt, maar ook nog veel werk aan de winkel.

Een andere mijlpaal is het jaar 1994, toen de VN Conferentie over Bevolking en Ontwikkeling plaatsvond en vrouwenrechten voor het eerst de agenda haalden. Sindsdien is er een en ander verbeterd, afhankelijk van waar je bent in de wereld. Globaal is de moeder en kindersterfte gehalveerd, maar elke dag overlijden toch nog altijd 800 vrouwen wereldwijd aan zwangerschap en bevalling. Family planning wordt steeds meer gebruikt en het aantal abortussen neemt af, tenminste in de westerse wereld. Maar het gaat te traag en het is nog steeds te weinig.

De keuzes van de nieuwe generatie politieke leiders voorspelt niet veel goeds voor de vrouwenrechten.

De oplossingen zijn nochtans bekend. Het kost zelfs niet veel om de door alle landen ondertekende resolutie over reproductieve rechten (recht van vrouwen om te beslissen hoeveel kinderen ze wil, wanneer en met wie – zoals bepaald op de VN conferentie van 1994) in praktijk om te zetten, maar de politieke wil ontbreekt. Reproductieve gezondheid heeft namelijk te maken met vrouwenrechten en daar wringt het schoentje: het recht van meisjes en vrouwen op scholing, partnerkeuze, contraceptie, gezondheidszorg, enzovoort. Kortom, het recht op gelijkwaardigheid is nog ver zoek in veel delen van de wereld. De keuzes van de nieuwe generatie politieke leiders voorspelt niet veel goeds voor de vrouwenrechten: conservatisme, machisme, eigen volk eerst, elk voor zich, … Het terugschroeven van internationale samenwerking en investeren in meer gelijkheid lijkt wel iets van het verleden, terwijl solidariteit meer dan ooit broodnodig is.

TWEEDE FEMINISTISCHE GOLF IN DE JAREN 1960-70

Als kind van de jaren 1960-70 maakte ik de tweede feministische golf actief en met volle overgave mee. Onze moeders en grootmoeders streden voor stemrecht en toegang tot onderwijs voor meisjes. Wij streden voor recht op betaald werk, toegang tot voorbehoedsmiddelen en baas in eigen buik. Er was schoolplicht, ook voor meisjes, wat een enorme stap in de goede richting was, maar daarom niet onmiddellijk de deur openzette voor hoger onderwijs of universiteit, laat staan gelijke kansen op de arbeidsmarkt.

De pil kwam op de markt in de jaren 1950. Ze droeg bij tot autonomie en zelfstandigheid van vrouwen. Mei '68 drukte zijn stempel op onze generatie. We streden voor seksuele en reproductieve rechten, toegang tot voorbehoedsmiddelen, ook voor ongehuwde en alleenstaande meisjes en vrouwen. Maar het was hard tegen onzacht, want een verloedering van de maatschappelijke waarden loerde om de hoek. Toegang tot voorbehoedsmiddelen zou immers aanzetten tot onveilige seks en promiscuïteit. Legalisering van abortus zou de deur openzetten voor overspel en onze waarden in het gedrang brengen.

Seksuele opvoeding, vrijheid, keuze en rechten voor iedereen, dat was het motto voor ons in het westen, en voor de wereld. Maar mijn jaren praktijk in andere culturen in Europa, Afrika, China en Latijns-Amerika, en bij de Verenigde Naties, maakten algauw duidelijk dat ons discours niet door iedereen gevolgd werd, en dat er nog veel werk aan de winkel was. In eigen land, maar veel meer nog in het buitenland.

De tweede feministische golf is geschiedenis en de derde feministische golf laat op zich wachten.

De tweede feministische golf is geschiedenis. De derde feministische golf laat op zich wachten en moet globaal worden gestreden. Gelukkig zijn er steeds meer rolmodellen: Afrikaanse vrouwen die de strijd aangaan tegen vrouwenverminking, Indische vrouwen die in opstand komen tegen kindhuwelijken en seksueel misbruik, meisjes en vrouwen die toch naar school gaan ondanks de Taliban en Boko Haram,… Deze vrouwen verdienen onze steun en solidariteit.

MENTALITEITSVERANDERING

Bij ons is er de laatste 20 jaar veel vooruitgang geboekt op vlak van gelijke kansen voor vrouwen en mannen, maar dat betekent niet dat we in slaap mogen vallen. Ook bij ons worden dagelijks 8 vrouwen verkracht en de dader komt er meestal mee weg. Seksisme wordt hoe langer hoe meer genormaliseerd en ingeburgerd, ook in de media en in populaire tv-reeksen. En wee als je er iets over durft te zeggen; als man ben je een watje, als vrouw een bitch zonder gevoel voor humor.

Er is ook nog werk aan de winkel op andere terreinen, denken maar aan de loonkloof en ongelijke carrièremogelijkheden. Dat laatste voornamelijk als gevolg van combinatie werk en gezin, waarbij de zwaarste last nog steeds op de schouders van de vrouw rust en waar we als samenleving beter kunnen doen om jonge gezinnen te ondersteunen. Maar laat ons ook samenwerken met onze moslimazusters waarvan er sommigen het risico lopen op 'eer-gerelateerd geweld' als ze niet als maagd in een al dan niet gedwongen huwelijk stappen.

Feminisme heeft niets te maken met mannenhaat of stoere meiden, maar alles met gelijke rechten op alle vlak.

Feminisme heeft niets te maken met mannenhaat of stoere meiden, maar alles met gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen, en gelijke rechten op alle vlak. Gelijk zijn we niet, dat anders zijn is ook tof – meestal toch – en er mogen best grappen gemaakt worden over mannen en vrouwen, al dan niet stereotype gedragingen enzovoort, zolang het geen seksisme inhoudt, geen denigrerende ondertoon, geen superioriteit van mannen ten opzichte van vrouwen en vooral geen verschil in rechten en macht. En dat is helaas nog heel dikwijls het geval. Daar moeten we met zijn alles iets aan doen; meisjes en jongens gelijkwaardig opvoeden, hen dezelfde kansen geven, ondersteuning – ook van overheidswege – in die perioden in het leven waar vrouwen soms afhaken of in lagere versnelling gaan op de werkvloer omwille van combinatie werk en gezin, enzovoort.

Er moet een 'paradigmashift' komen, een mentaliteitsverandering waarbij men het niet normaal vindt dat meisjes en vrouwen nagefloten worden, seksueel lastig gevallen of misbruikt worden, verkrachting binnen het huwelijk een evidentie is, en kindhuwelijken nog bestaan. Maar ook dat vrouwen geen auto mogen besturen, niet zonder toestemming van manlief buiten mogen, geen recht op bezit of erfenis hebben ... of media als vanzelfsprekend seksisme 'mainstreamen'.

Samengevat: feministen zijn vrouwen én mannen die opkomen voor gelijke rechten voor vrouwen en mannen, overal ter wereld.

Marleen Temmerman, Tine Maenhout, Milady! Waar vrouwenrechten echt over gaan, Lannoo, 2014, 216p.

• feminisme
• vrouwendag
• column