Dertig jaar lang was Duitsland vooral de economische motor van de EU. Samen met Parijs leidde Berlijn (lees: Merkel) de EU onder meer doorheen de financieel-economische crisis en de coronacrisis. De politieke lijnen in Brussel werden reeds van bij het ontstaan van de Europese Gemeenschap door de Frans-Duitse as neergezet. Dat het Europees buitenlands en veiligheidsbeleid tot hier toe geen al te grote indruk maakte, heeft dan ook te maken met het trauma van het nazisme. Het maakte Duitsland uitermate voorzichtig. Diplomatie (denk maar aan de Ostpolitik van Willy Brandt) stond hoog in het vaandel. Het Duitse leger verkommerde.

Tot de Russische invasie in Oekraïne begin dit jaar. Na een schuchtere aanloop waarbij Berlijns aanbod van 2.000 helmen op algemeen hoongelach werd onthaald, schakelde kanselier Scholz van eerste naar vierde versnelling: Duitsland belooft om haar defensiebudget op te trekken naar 2% (komende van 1,4%) en belooft onmiddellijk 100 miljard euro in defensie te investeren; (zware) wapenleveringen aan Oekraïne worden goedgekeurd; Duitsland gaat ook op zoek om binnen het jaar veel minder afhankelijk te worden van gas uit Rusland; Nordstream 2 wordt niet aangesloten. Een 180 graden bocht. De Ostpolitik is een Westpolitik geworden, nog meer gedicteerd door de VS. Alle beginselen lijken overboord te worden gegooid.

Een nuchtere blik op de zaak doet de wenkbrauwen fronsen. Reeds voor de oorlog gaven de Europese bondgenoten van de NAVO 300 miljard dollar per jaar aan defensie uit. Tel daarbij de 700 miljard dollar per jaar van de VS, en het verschil met het Russisch defensiebudget – 60 miljard dollar per jaar – wordt bijna lachwekkend. De slagkracht van het Russische leger blijkt nu navenhand. Er is dus geen enkele objectieve reden om de westerse defensiebudgetten verder te verhogen, laat staan met de helft te vermeerderen zoals in Duitsland en ons land; en dit terwijl een behoorlijk percentage van de mensen in onze contreien door de gestegen energie-, en andere prijzen moeilijker de eindjes aan elkaar kan knopen. Die laatsten stemmen begrijpelijkerwijze dan ook niet (meer) voor Groenen, liberalen of socialisten, maar wel voor extreemlinks of extreemrechts.

Het meest opmerkelijk is de gretigheid waarmee de Duitse Groenen zich achter dit defensiebeleid scharen.

Het meest opmerkelijk is de gretigheid waarmee de (top van de) Groenen, zowel in Duitsland als ook bij ons, zich achter dit beleid scharen, als ze het al niet mee gepusht hebben. Eén mogelijke verklaring is dat de Groenen, nu ze eindelijk regeringsverantwoordelijkheid hebben, zich salonfähig willen gedragen. Een wellicht belangrijkere verklaring is dat dit beleid gestoeld is op idealistische principes, met name het centraal zetten van mensenrechten en democratie, ook in het buitenlands beleid. Vandaar de reeds eerdere afkeer van de Duitse Groenen voor autoritaire staten zoals Rusland en China, en hun bekommernis voor het lijden van de Oekraïense bevolking. Op zich nobele waarden, waar een groot deel van de achterban begrijpelijkerwijs achter staat.

Alleen werkt de internationale politiek niet op die manier. Eén van de basisregels in de internationale politiek is dat het spelletje draait om macht. Je kan dat niet fair vinden en willen veranderen. Good luck! Dat machtsingrediënt zit ingebakken in de anarchistische structuur van het internationaal systeem. Wouter De Vriendt en zijn Duitse collega's gaan daar geen jota aan kunnen veranderen. Erger, een beleid dat te weinig gestoeld is op Realistische overwegingen is ronduit gevaarlijk. Zo is trouwens deze crisis ontstaan. Oekraïne – een relatief klein land in vergelijking met grote buur Rusland – heeft Moskou uitgedaagd. Welnu, als een klein aapke met een stok in de ogen van een gorilla poken doe je beter niet. Dan krijg je een klap terug. Vanuit Russisch oogpunt mocht Oekraïne niet in de westerse invloedssfeer terecht komen, en al zeker niet bij de NAVO (tenzij Rusland op gelijke voet was opgenomen geweest in de Euro-Atlantische veiligheidsarchitectuur; quod non). Het Kremlin heeft daarvoor meerdere malen gewaarschuwd. Onze idealistische politici waren blind. De gevolgen dragen we nu met z'n allen.

Als we niet oppassen, lopen we binnenkort opnieuw met onze kop tegen de muur. Als we volop Oekraïne zouden steunen, wat we voor een stuk aan het doen zijn, bestaat de kans dat Rusland moet afdruipen. Je kan geloven dat dat een realistisch scenario is. Dat zou opnieuw behoorlijk naïef zijn, alleen al omwille van binnenlandse politieke redenen. Zelfs in autoritaire staten moeten leiders rekening houden met hun achterban. Poetin kan dat simpelweg niet maken, en zal met een trofee moeten terugkeren. Opnieuw, dat is niet fair, zeker niet ten aanzien van Oekraïne. Maar het is niet anders. Zo niet bestaat de kans dat Poetin – die extreem gemotiveerd is – dingen doet die Oekraïne en wij ook helemaal niet graag zien gebeuren. Experten (ook binnen de CIA) waarschuwen dat het gebruik van een tactisch kernwapen door Poetin niet mag worden uitgesloten. Zit de Theo Francken mythe dat kernwapens nooit kunnen en zullen worden gebruikt nu zelfs ingebakken in de mainframe van de Groenen, die net ontstaan zijn uit de anti-nucleaire beweging ? Niet te begrijpen.

Een scheutje Kissinger kan ons huidig buitenlands beleid wel degelijk gebruiken. Streven naar orde en stabiliteit in de internationale politiek zou vandaag de prioriteit moeten zijn (trouwens ook om het klimaatprobleem onder controle te krijgen). Mensenrechten en democratie ook, maar enkel als die minimale orde gegarandeerd is, wat vandaag overduidelijk niet het geval is. Laat ons hopen dat de Duitse en Belgische Groenen (en een deel van de socialisten) hun prioriteitenlijstje snel herzien. Of dat Rusland tenminste stand houdt.

Samenleving & Politiek, Jaargang 29, 2022, nr. 6 (juni), pagina 48 tot 49

• Duitsland
• Oekraïne
• defensie