Dé verrassing van de Franse presidentsverkiezingen van april 2022 was de hoge score van de linkse kandidaten in de eerste ronde. Terwijl doorgaans uitgebreide onderzoeken als dat van Ipsos maanden aan een stuk aangaven dat met moeite een vijfde van de ondervraagden zich als links identificeerden, bleek er zowaar weer een blok van rond de 30% in de uitgebrachte stemmen te zijn. De mislukte kandidatuur van Taubira slaagde er niet in de kiezers te federeren, een vote utile op Mélenchon wel.

Dit lijkt eerder banaal als uitgangspunt, maar veel lijkt aan te duiden dat het langetermijnperspectief primeert in de 'Nupes', de Nouvelle Alliance Populaire, Ecologique et Sociale, het nieuwe linkse aanbod voor de Franse kiezer bij de Législatives van 12 en 19 juni. Tussen de eerste en de tweede ronde kan de opkomst terugvallen met tot een vijfde van de ingeschreven kiezers. Mélenchon was zo tactisch verstandig om op de dag van het (in zijn ogen) 'non'-debat Le Pen/Macron de draad terug op te pikken, en dus een gepersonaliseerde campagne aan te kondigen. Wellicht is dat essentieel om een gelijkaardige opkomst te behouden, dan wel een forse terugval te vermijden en straks een aanzienlijke fractie te vormen in het Franse parlement.

De 22% van Mélenchon heeft impliciet een paar debatten ter linkerzijde beslecht.

De 22% van Mélenchon heeft impliciet een paar debatten ter linkerzijde beslecht. Het lijkt duidelijk dat de orthodoxe lijn inzake de laïciteit bij PS en PCF het onderspit heeft gedolven. De 'Nupes' wil de recente wet 'ter versterking van de republikeinse principes', ingevoerd na de affaire-Paty, opnieuw afschaffen. Deze wet wordt gezien als een lijst van pestmaatregelen ten aanzien van de moslimgemeenschap. Ondanks felle uithalen van Hidalgo en Roussel, heeft de linkse kiezer toch tactisch gestemd. De partijapparaten zijn gevolgd in de onderhandelingen, en hebben zich gerealiseerd dat de kiezer veel discussies als navelstaarderij zag.

Een tweede opvallend punt is dat PS en PCF zich inschrijven in het perspectief van een uiteindelijke kernuitstap en losser komen van de zeer invloedrijke nucleaire industrie. Misschien worden de Franse problemen – verouderd nucleair arsenaal, nucleaire alternatieven slechts op termijn, met grote kosten – binnen vijf jaar van die aard dat het politieke midden in deze discussie ook verandert.

Een derde, en veruit het meest verrassende punt, is dat de kiezer zich niets lijkt te hebben aangetrokken van de zeer bizarre opstelling van Mélenchon inzake Europese veiligheid en internationale politiek. Hij stond met de billen bloot eind februari, toen Vladimir Poetin daadwerkelijk besliste om Oekraïne binnen te vallen, en daarmee de meeste anti-Amerikaanse retoriek in Frankrijk grondig te ontzenuwen. De barbarij van de Russische troepen heeft de NAVO weer springlevend gemaakt. Het programma van de Nupes stelt dat hier niets zonder de verkozen president kan, conform de Grondwet.

Ten vierde, nog verrassender, zouden zowel PS als EELV zich akkoord verklaard hebben met een bizarre formulering: het is mogelijk om af te wijken van ('déroger') 'zekere regels' van het het Europees recht', 'binnen het kader van de rechtsstaat'. Wellicht betekent deze zin dat PS en EELV een meerderheid kunnen opblazen indien Mélenchon werkelijk zou doordrijven om de regels op eigen houtje te negeren. Links verdeelde zich eerder hopeloos over de Europese kwestie. In de lange mars van de geschiedenis – van de 'tournant de la rigueur' (1983) over het referendum rond het verdrag van Maastricht (1992) tot dat over de Europese Grondwet (2005) – kan deze capitulatie van de eurofiele PS en EELV wel worden gezien als een belangrijke overwinning voor de eurosceptici. De formulering in het programma is wel zwakker dan het désobéïr (niet gehoorzamen) dat eerder in de pers lekte.

De alliantie is het wel eens over de herinvoering van de vermogensbelasting alsook de successierechten (die Macron wil verlagen) en het optrekken van de progressiviteit van de CSG (een extra sociale bijdrage ingevoerd onder Rocard). De boodschap is duidelijk antiliberaal op economisch vlak: de Nupes breekt in dat opzicht met de belastingkredieten en de politique de l'offre van Hollande. In tegenstelling tot de boodschap van Le Pen gaan niet alleen de lonen omhoog, maar ook de lasten voor de grote vermogens en verdieners.

De onmiddellijke inzet van de Législatives in juni is het capteren van de woede tegenover de stijgende levensduurte en de groeiende ongelijkheid. De 'ecologische planning' die de president en de nieuwe Eerste Minister beloven, zal zeker niet volstaan om plots credibel te worden op dit vlak (ook al is de Nupes vooral sterk in het proclameren van principes). Op de 650 voorstellen van de Nupes zijn er 33 waar de partijen geen unanimiteit over bereikten. Origineel wordt het parlement gevraagd om de knoop door te hakken, of, in geval van blokkering, de bevolking. Hoe dat precies moet met een verkozen president Macron, is maar zeer de vraag.

Het positieve aan de Nupes is dat ze het vooraf geschreven scenario uit 2002, 2007, 2012 en 2017 probeert in vraag te stellen.

Het positieve aan de Nupes is dat ze het vooraf geschreven scenario uit 2002, 2007, 2012 en 2017 probeert in vraag te stellen, surfend op een resultaat dat merkelijk beter was dan wat iedereen had verwacht. Aan de overzijde staat een verdeeld extreemrechts, waar Le Pen hoopt Zemmour uit beeld te kunnen duwen, desnoods ten koste van een paar zetels. Het centrumalternatief kan met een duidelijke boodschap gaan: bevestig de president in zijn overwinning, en kies voor stabiliteit en veiligheid in internationale aangelegenheden.

Samenleving & Politiek, Jaargang 29, 2022, nr. 6 (juni), pagina 34 tot 35

• verkiezingen
• Nupes
• links
• Frankrijk