Toen ik dit voorjaar in India was, zocht ik bijna vergeefs naar een postkaart om naar de kleinkinderen te sturen. Elke Indiër die 'warme groetjes vanuit India' wil sturen, doet dat tegenwoordig namelijk via WhatsApp, Signal, Messenger, ShareChat of Twitter. Een selfie voor één van de monumenten van de hoofdstad is sneller, en heeft meer glamour dan een kaartje met een Bengaalse tijger op. Ik vond mijn postkaarten uiteindelijk in het Nationaal Museum van de Postzegel. Voor de postzegels zelf moest ik dan weer naar een apart winkeltje achter het centrale postkantoor van Delhi. En voor de warme groeten moest ik gewoon de straat op.

*

Want het was warm in India dit voorjaar. En dat is een understatement. Maart 2022 was de warmste maand sinds de metingen in 1901 begonnen. Bovendien viel er 70% minder neerslag dan in een gemiddelde maartmaand in India. In 16 deelstaten werden er dit voorjaar hittegolven genoteerd, wat voor de maanden maart tot mei resulteerde in een nationaal totaal van 280 hittegolfdagen (waarbij de dagen per deelstaat gemeten worden en opgeteld om tot het totaal voor India te komen). Dat is dubbel zoveel als in 2012, het vorige hitterecordjaar van het voorbije decennium.

India stelde in april al vast dat de tarweoogst een fatale 50% onder de normale opbrengst bleef. Later werden die metingen voor de voornaamste graanstaten in het noorden bijgesteld naar 15 tot 35% schade, wat nog steeds enorm is. De appel- en perzikenboeren in het westen zagen hun veel te vroege vruchten verdrogen aan de takken van hun fruitbomen. Begin mei signaleerden natuurbeschermers in de westelijke deelstaat Gujarat steeds meer uitgedroogde vogels die uit de lucht vielen. Half mei meldden de kranten dat Delhi aan zijn vijfde hittegolf op rij begon. In buurland Pakistan, waar de temperaturen nog net een beetje extremer de hoogte in schoten, werd de Hassanabad Brug in de Hunza vallei weggespoeld door een vloedgolf afkomstig uit een plots aangezwollen gletsjermeer. Elders was er was waterschaarste en werden er rantsoenmaatregelen opgelegd. India kreeg af te rekenen met bosbranden, scholen sloten tijdelijk hun deuren en iedereen kreeg de raad binnen te blijven – maar dat was een goede raad die enkel de hogere middenklasse en de rijken konden opvolgen. Boeren, straatventers, daklozen, bouwvakkers, dagloners en riksjarijders moesten de straat wel op, 47°C of niet. De vraag naar elektriciteit voor airco nam zo exponentieel toe dat alle voorgaande dagrecords gebroken werden, en dat de Indiase spoorwegen op een bepaald moment 600 treinen afschaften om materieel en sporen vrij te maken voor het noodtransport van steenkool naar de thermische elektriciteitscentrales in het hele land.

*

Steenkool zorgt 70% van de elektriciteitsopwekking in India. Dat veroorzaakt een jaarlijkse uitstoot van 1,1 gigaton CO2, of 2,5% van de mondiale uitstoot. India is op dit moment trouwens de derde grootste CO2-uitstoter ter wereld (als de EU als één geteld wordt, volgt India als vierde) en draagt dus intussen meer dan een steentje bij aan de groeiende klimaatcrisis, waarvan de langdurige hitteperiode een uiting was.

De Internationale Arbeidsorganisatie schreef al in 2019 in een rapport dat India tegen 2030 tot 34 miljoen voltijdse banen kon verliezen door hittestress.

De waarschijnlijkheid van een dergelijk extreme hittegolf is vandaag dertig keer groter dan een eeuw geleden, schrijven wetenschappers van het Indian Institute of Technology in Mumbai. McKinsey berekende dat India tegen het einde van dit decennium 250 miljard dollar of 4,5 procent van zijn bruto nationaal product zou kunnen verliezen aan verloren werkuren als gevolg van hittegolven. En de Internationale Arbeidsorganisatie schreef al in 2019 in een rapport (Working on a Warmer Planet) dat India tegen 2030 tot 34 miljoen voltijdse banen kon verliezen door hittestress. De klimaatcrisis is dus, louter vanuit economisch oogpunt bekeken, een ramp voor India die volop bezig is zich te voltrekken. En zoals op heel veel andere plaatsen in de wereld, zorgt de eerste reactie op de eerste pieken voor nog meer uitstoot en klimaatverandering.

*

De overheid en een grote meerderheid van de 1,3 miljard Indiërs zijn ervan overtuigd dat de klimaatcrisis niet door hen veroorzaakt wordt. Ze hebben gelijk, alvast historisch. Want aangezien CO2 accumuleert en decennia opgestapeld blijft in de atmosfeer, is de opwarming van vandaag inderdaad veroorzaakt door de uitstoot van de industrialisering en de op fossiele brandstoffen gebaseerde welvaart in het Westen. Bovendien blijft die 'grote meerderheid van de 1,3 miljard Indiërs' zo arm, dat haar levensstijl nauwelijks CO2 produceert. De gemiddelde Indiër zit nu aan 1,91 ton CO2 per jaar, de gemiddelde Belg 8,34 ton – en dat is zonder verrekening van de uitstoot die elders in de wereld geproduceerd wordt om onze consumptiegoederen goedkoop te vervaardigen.

Toch is die beschuldigende vinger richting rijke Westen ook wat goedkoop en stilaan ook hypocriet, zeker vanuit de overheid. Die kan meer en beter klimaatbeleid voeren dan vandaag gebeurt. En die zou zeker een echt adaptatiebeleid moeten voeren dat haar minst begoede en dus meest kwetsbare deel van de bevolking effectief zou beschermen tegen de gevolgen van de klimaatcrisis. Alleen blijkt de overheid in India vaker deel of oorzaak van het probleem dan van de oplossing. Dat leerde ik in 2000, toen ik naar de westelijke deelstaat Rajasthan reisde voor wat toen 'de ergste droogte sinds mensenheugenis' heette.

'De regering werd accuraat en ruim op voorhand gewaarschuwd', schreef Harinder Baweja in India Today. 'Je mag dan toch verwachten dat de overheid gewapend was tegen deze ramp, niet? Neen, dus. Er waren wel plannen, voor het herstellen van de handpompen bijvoorbeeld, zodat mensen tenminste drinkwater zouden hebben. Maar van de 70.000 handpompen in Rajasthan blijken er vandaag nog 50.000 defect te zijn.' Het land schreeuwde om 'pani', water. In de arme buitenwijken van Delhi zag ik vrouwen met potten en jerrycans aanschuiven bij een blauwe tankwagen. De meeste mensen hadden hier geen waterleiding, en wie wel een kraantje in huis had, gebruikte het om kleren aan te hangen: zo zeldzaam zijn de keren dat er water door de leidingen stroomt. De betere middenklasse werd wel bediend met zwaar gesubsidieerd drinkwater, al was ook voor hen de kwaliteit vaak bedenkelijk. 'Er is geen tekort aan water', zei Ujjwal Pradhan, een wateringenieur die nogal wat studiewerk doet voor VN-organisaties, toen ik hem interviewde. 'Er is een probleem met het beheer van het water. Vooral het platteland is het slachtoffer van dat wanbeheer. Nochtans groeit juist daar het antwoord op de huidige ramp.'

Dat antwoord vond ik in de regio rond Alwar, Rajasthan. Daar ontstond een volksbeweging die het beheer van water terug in eigen handen nam, tegen de ambities van de overheid in die alle oppervlaktewater als haar verantwoordelijkheid en recht beschouwde. Gemeenschappen herstelden oude opvangbekkens – johads – waardoor de schaarse regen in de bodem kon dringen en er zelfs in verwoestijnd gebied na enkele jaren opnieuw bronnetjes en rivieren ontstonden, en er zelfs in de ergste droogte water in de putten stond.

De huidige droogte is het gevolg van menselijk falen, op de eerste plaats van het tekortschieten van de overheden.

'De huidige droogte is inderdaad het gevolg van menselijk falen, op de eerste plaats van het tekortschieten van de overheden', zei Neelima Khetan in de stad Udaipur. 'Zij dragen de eerste verantwoordelijkheid voor het aftakelen van het natuurlijke milieu en van de traditionele waterbeheersinfrastructuur. Maar de droogte die alleen al in Rajasthan meer dan 23.000 dorpen treft, geeft ook weer hoe erg het op dorpsniveau gesteld is met ons sociaal weefsel.'

*

'India warmt op', was de titel van een van de slides in de presentatie van de jaarlijkse uitgave State of India's Environment, uitgegeven door het Centre for Science and Environment in Delhi. 11 van de 15 heetste jaren uit de Indiase geschiedenis deden zich voor tijdens de voorbije 15 jaar. De verschroeiende lente van 2022 is dus geen aberratie, maar een extreme bevestiging van een duidelijke trend. Terwijl de aandacht dit voorjaar ging naar hitte en droogte, is een van de grote zorgen de dreiging van overstromingen in stroomafwaartse berggebieden. Steeds meer gletsjermeren worden groter door het smeltwater dat door de extreme temperaturen ontstaat, en zij bedreigen dorpen die ontstonden langs de oevers van de rivieren die eruit stromen. 'Flash floods' behoren nu al tot het Engelse jargon dat tot hoog in de Himalaya begrepen wordt.

Kort nadat Noord- en West-India verschroeid werden door een historische hitte-periode, verdronk de noordoostelijke deelstaat Assam in even historische overstromingen en aanhoudende regenval. Niet dat de overstroming van de Brahmaputra op zich nieuws is: dat is zowat een jaarlijkse gewoonte. Alleen was de regenval dit jaar extreem, en gecombineerd met toegenomen smeltwater uit de Chinese Himalaya waren de overstromingen verwoestender dan ooit. De kans op zulke extreme overstromingen is met 38% toegenomen door de opwarming van het klimaat, zegt de Assamese deelstaatregering. De gevolgen zijn niet alleen te tellen in onmiddellijk verloren mensen- en dierenlevens, maar moet ook berekend worden in verlies van landbouwgrond. In haar klimaatrapport stelt de Assamese regering dat er door oevererosie sinds 1954 al 42,7 miljoen hectaren verloren zijn gegaan. Dat proces dreigt te versnellen met meer en ergere overstromingen.

*

Nadat ik eindelijk mijn zeven postkaartjes gescoord had, zette ik me op het tuinterras van mijn pension in Delhi om de kinderen een korte boodschap te sturen. Onder het lover van jonge banyans, op het plastic kunstgras, aan zo'n alomtegenwoordig wit, plastic tafeltje, met een gekoelde fresh lemon soda. Warme groetjes zijn het privilege van de mondiale middenklasse. De 'meerderheid van de 1,3 miljard Indiërs' vervloekt de warmte die doorgeschoten is in hitte, droogte, overstromingen en een stilaan onleefbaar land.

Deze bijdrage verscheen in de Zomerreeks 2022: Zonnige groeten uit van Samenleving & Politiek.

• Zonnige groeten uit
• India