De Nigeriaanse schrijfster, Chimamanda Ngozi Adichie, waarschuwde er tijdens haar TED-talk 'The Danger of a Single Story' voor dat wanneer mensen enkel negatieve verhalen horen over een bepaald land of over sommige personen, ze een gevaarlijk en incompleet beeld krijgen. Dit is helemaal waar wat Congo betreft. Wanneer er in de media over Congo wordt gesproken, gaat het sinds vele decennia meestal over armoede, verkrachting, gewapende groepen, conflictmineralen, corruptie, een slecht functionerende Congolese staat, enzovoort. Al deze uitdagingen waar de Congolezen voor staan, zijn reëel. Maar het is gevaarlijk om het land daartoe te reduceren.

Want Congo is niet alleen een land vol uitdagingen, het is ook een mooi en uitgestrekt land, met een groot economisch potentieel. Velen weten niet dat het een oppervlakte heeft van 2.345.000 km², zo groot als West-Europa, waar er 95 miljoen inwoners leven met verschillende sociaal-economische achtergronden. Het is ook een vruchtbaar land, zowel qua bodem als qua klimaat, met een enorme rijkdom aan grondstoffen (koper, kobalt, goud, diamant, tin, wolfraam, coltan, enzovoort) en biodiversiteit. Congo heeft negen nationale parken, waarvan de Unesco er vier heeft uitgeroepen tot werelderfgoed. En dan is er nog de Congo-rivier, na de Nijl de langste rivier van Afrika, die heel Afrika via waterkracht van stroom zou kunnen voorzien.

Naast het vruchtbare land, de natuurlijke rijkdommen, de buitengewone Congolese biodiversiteit, de nationale parken en de rivieren vormt de Congolese bevolking natuurlijk het échte hart van de Congolese natie. Congolezen zijn Bourgondiërs, die van rumba en la sappe (kleding) houden. Ze zijn ook plantrekkers. In Congo bestaat er zelfs een denkbeeldig artikel 15 van de Grondwet dat luidt: 'débrouillez-vous' (trek uw plan)! Jongeren maken de overgrote meerderheid van de bevolking uit. Net daarom is het belangrijk om Congo eveneens door de ogen van deze jeugd te zien. Zij belichamen de hoop op verandering. Met hun enthousiasme en moed zijn zij de toekomst van het land.

Congolese jongeren zijn verre van louter slachtoffers en hulpbehoevenden, in tegenstelling tot hoe de media hen vaak voorstelt.

Het is duidelijk dat het niet altijd even gemakkelijk is om jong te zijn in Congo. Ondanks de jonge bevolking kent het land grote werkloosheid, vooral onder jongeren. Maar toch blijven de Congolese jongeren zeker niet bij de pakken zitten. Ze zijn dus verre van louter slachtoffers en hulpbehoevenden, in tegenstelling tot hoe de media hen vaak voorstelt. Wanneer deze jongeren geconfronteerd worden met problemen en uitdagingen, weten ze hoe ze op een originele manier oplossingen moeten bedenken. Het zijn moedige jongeren, die met hun kritische geest en creativiteit iedere dag blijk geven van een grote vastberadenheid om hun uitdagingen aan te gaan.

Zo zijn er in Congo tal van jongeren actief in verschillende burgerbewegingen, zoals la Lucha, Afrique Reconciliée en Filimbi. Deze jongeren zetten zich al jaren dag in, dag uit in voor de vooruitgang van hun land en verdienen het om vandaag geëerd te worden.

La Lucha 'Lutte our le Changement'

De Congolese burgerbeweging la Lucha 'Lutte pour le Changement', met basis in Goma in het oosten van het land, levert sinds 1 mei 2012 geweldloos strijd voor verandering. Op 1 mei 2022 heeft deze burgerbeweging haar 10-jarige bestaan gevierd. Al 10 jaar oefenen activisten van la Lucha vreedzaam verzet uit in Congo. Ze doen dit door verschillende vreedzame manifestaties en tal van acties te organiseren, waarbij ze van de Congolese autoriteiten goede wegen, toegang tot water en veiligheid eisen. Elke kwestie die deze jongeren zorgen baart, leidt hen ertoe om actie te ondernemen. Het principiële doel van al hun acties is om het geweten van het Congolese volk wakker te schudden zodat ze veeleisender worden tegenover Congolese machthebbers. Pas dan zullen volgens hen machthebbers zich verantwoordelijk voelen en zullen ze het belang van de bevolking voorop zetten. Door de wil van de jongeren van la Lucha om verandering te brengen in de enorme problemen van hun land, ondervinden ze vaak intimidaties en bedreigingen door de Congolese autoriteiten. Hun activisme komt hen vaak duur te staan want sommige Lucha-leden zoals mensenrechtenactivist Luc Nkulula (33) en tal van anderen werden gedood in hun vreedzame strijd voor veiligheid, goede sociale leefomstandigheden en rechtvaardigheid. Ongeacht de intimidaties en bedreigingen die ze tegenkomen, blijven deze jongeren toch opkomen voor mensenrechten in Congo.

Afrique Reconciliée

Daarnaast is er ook Afrique Reconciliée, een partnerorganisatie van Broederlijk Delen die jongeren in Noord-Kivu ondersteunt door middel van sensibilisering en belangenbehartiging om de vrede in de regio van de Grote Meren te consolideren. Deze jongerenorganisatie ontstond in januari 2011 in Goma. Ze is een organisatie naar mijn hart, omdat de jongeren bij hun eigen regering een politiek pleidooi houden voor vrede en veiligheid in de regio. Ze nemen zo het heft in eigen handen en dwingen hun overheid tot actie. Via allerhande trainingen in actieve geweldloosheid, ondernemerschap, digitale technologie en pleitbezorgingen aan jongeren, niet alleen in Congo maar ook in Rwanda en Burundi, proberen de activisten van Afrique Reconciliée jongeren weg te halen uit gewapende groepen. Ook zij hanteren 'actief geweldloos verzet' als mantra. Waarbij hun doel is om de Congolese jeugd hun potentieel te laten ontdekken, zodat zij op hun beurt gemeenschappen kunnen mobiliseren. Afrique Reconciliée richt zich niet alleen tot haar eigen gemeenschap en overheid, maar werkt eveneens samen met internationale organisaties zodat ze ook beleidsmakers op internationaal niveau kunnen overtuigen om beslissingen te nemen die vrede en goed bestuur in Congo kunnen bevorderen.

Filimbi

Tot slot wil ik het ook hebben over de burgerbeweging Filimbi ('fluitsignaal' in het Swahili, een van de vier nationale talen van Congo). Het is een collectief dat burgers verenigt, met name jongeren, die de visie van de beweging delen. Deze beweging is in maart 2015 in Kinshasa ontstaan met als doel om de burgerparticipatie van de Congolese jeugd in het democratische proces te vergroten. Filimbi droomt van een Congo waar elke jongere een actor is in zijn of haar eigen toekomst en waarbij de jongeren de mogelijkheid hebben om vrij te denken en te handelen. In november 2016 lanceerden Filimbi, la Lucha en andere Congolese jongerenbewegingen een campagne 'bye bye Kabila'. Ook deze jongeren hebben het hard te verduren gehad. De coördinator van de beweging, Carbone Béni, die toen 31 jaar was, zat bijna een jaar in hechtenis na zijn arrestatie, samen met drie andere activisten van Filimbi, omdat hij de Congolezen had gesensibiliseerd om deel te nemen aan de anti-Kabila-marsen. Toen hij uiteindelijk werd vrijgelaten, verklaarde hij dat ' de gevangenis ons alleen maar sterker maakt. Deze generatie is zo vastbesloten dat niets haar zal tegenhouden. Noch misbruik, noch marteling, noch gevangenschap zullen onze vastberadenheid om te blijven streven naar een beter Congo doen afnemen.'

Deze bijdrage verscheen in de Zomerreeks 2022: Zonnige groeten uit van Samenleving & Politiek.

• Zonnige groeten uit
• Congo