Politieke ideeën kunnen als motor voor de samenleving werken, maar kunnen er ook een flinke knauw aan geven. Soms werken ze zelfs als sluipend gif. Zo langzaamaan begint dat laatste het geval te zijn voor de 80% werkzaamheidsgraad waar zowel de Vlaamse als de federale regering naar streven. Daar is op zich niks mis mee. Als vakbond zien we niets liever dan dat mensen via kwaliteitsvolwerk hun dromen vervullen. Wel mis is dat de doelstelling, vooral aan Vlaamse kant, een alsmaar groter excuus wordt om beleid te voeren dat mensen en arbeidsmarkt vooral niet gelukkig maakt.

Zo is er vanaf 1 januari de gemeenschapsdienst. Langdurig werklozen worden in dit nieuwe systeem verplicht aan het werk gezet door gemeenten aan 1,30 euro per uur. Dat zou de langdurig werklozen zogezegd moeten helpen om weer werkervaring op te doen en de stap te zetten naar regulier werk. Op naar de 80%, zo luidt de mantra. Helaas voor het idee als voor de werklozen zelf, tonen onderzoek en buitenlandse voorbeelden aan dat het systeem een draaideur is. Een systeem waar de meeste werklozen niet meer uitkomen én dat geen werk creëert maar eerder afbouwt, doordat reguliere jobs er door vervangen worden. Vlaamse gemeenten hebben tot 1 maart de tijd om op het nieuwe systeem in te tekenen, en wij hopen dat geen enkele burgervader dit zijn inwoners straks aandoet.

We hopen dat geen enkele burgervader straks intekent op het nieuwe systeem van gemeenschapsdienst.

Een ander traag gif van de 80% is het sanctioneringsbeleid van de VDAB. Daarover meldde Vlaams minister van Werk, Jo Brouns (CD&V), afgelopen maand trots dat er nog nooit zo veel sancties opgelegd werden sinds VDAB deze bevoegdheid van de RVA overkreeg. Opvallend, want tegelijk met de stijgende sancties daalt ook de werkloosheid. Het gevolg is dat bijna 21.000, of 1 op 5 van de, werklozen in 2022 een sanctiedossier aan de broek kreeg. De minister verklaart de stijging door een verandering in het bemiddelingsproces. Daarbij worden bemiddelaars nu gemonitord hoeveel werklozen ze doorsturen naar de controlediensten. Hierdoor vallen er meer straffen, maar verschuift de focus van de bemiddelaars ook. De zoektocht naar werk en de context van de werkzoekende komen er minder door in de focus te staan. Dat bewijzen ook de redenen voor de sancties: 3 op 4 wordt uitgeschreven omdat de werkloze een fysieke afspraak niet nakwam. Uit de praktijk weten we dat er daar wel wat mis kan gaan én dat VDAB een moeilijke luisteraar is. Zo hadden we al leden die een sanctie aan de broek kregen voor het niet opdagen terwijl ze in het ziekenhuis lagen. Dat was echter geen geldige reden voor afwezigheid… Tegelijk heeft de VDAB geen zicht op de redenen waarom dat niet opdagen zo'n probleem vormt. Al jaren vragen we hier grondig onderzoek naar.

We hadden al vakbondsleden die een sanctie aan de broek kregen bij de VDAB voor het niet opdagen terwijl ze in het ziekenhuis lagen.

Het derde gif valt sinds dit jaar ook in de sociale woningen te bespeuren. Daar moeten huurders die niet beroepsactief zijn zich ten laatste op 31 maart verplicht inschrijven bij de VDAB op straffe van een geldboete. Denk dan onder andere over huisvrouwen, huismannen, studenten,… Dat de Raad van State hiertegen adviseerde omdat er zo een verschil in behandeling van huurders ontstaat, deert Vlaams minister van Wonen, Matthias Diependaele (N-VA), niet. Dat de minister zelfs niet weet over hoeveel sociale huurders het potentieel gaat, omdat de databanken niet gekoppeld raken, deert al evenmin. Er gingen gewoon 130.000 brieven de deur uit met de waarschuwing, of die nu goed terechtkwam of niet. Het is een nieuwe pestmaatregel om te tonen hoe flink deze Vlaamse regering is. Dat een groot aantal huurders hierdoor onnodig de stuipen op het lijf gejaagd wordt, is de bedoeling. Dat een verplichte inschrijving een opvolging door de VDAB (en sanctionering?) tot gevolg heeft, is evenmin een zorg voor de Vlaamse regering.

De Vlaamse regering blijft systematisch afwezig als het gaat over het weghalen van werkelijke drempels naar werk.

Het tragische aan deze drie voorbeelden – er zijn er helaas nog – is dat de Vlaamse regering even systematisch afwezig blijft als het gaat over het weghalen van werkelijke drempels naar werk. Er wordt geen werk gemaakt van de mismatch tussen werklozen en vacatures, waarbij bedrijven en ondernemingen vragen naar profielen die simpelweg niet meer tussen de werklozen te vinden zijn. Noch wordt er ernstig gekeken naar een aanpak van leeftijds- of andere discriminatie. Oudere werklozen en personen met een migratieachtergrond krijgen ook in een krappe arbeidsmarkt veel minder dan anderen antwoord op hun sollicitatiepogingen, laat staan kansen. Of kijk ten slotte naar de dreigende uitval van mensen die wél een job hebben. Ook dat cijfer is hoger dan ooit. Al jaren vragen we om een werkbaarheidsfonds, om een basisrecht op pauzes in de loopbaan. Het eerste is er nog steeds niet, op het tweede hebben werknemers met jaar na jaar strengere voorwaarden alsmaar minder recht.

Vandaag toont de Vlaamse regering vooral trots de stokken achter de deur maar wortels zijn niet in de aanbieding. Maar deze Vlaamse regering vergist zich. Het is niet met pestmaatregelen dat het regeerakkoord uitgevoerd zal geraken. Een goed rapport is wat dat betreft verder weg dan ooit.

• column
• Vlaanderen
• werk