De politieke reacties op de gebeurtenissen in Palestina leggen een diepe crisis in het Europees buitenlands beleid bloot. Na de vanzelfsprekende veroordeling van de ongeziene terreurdaden van Hamas op 7 oktober liep het meteen fout met de onvoorwaardelijke steunbetuiging van de voorzitster van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, aan de Israëlische regering-Netanyahu. Prompt liet zij ook de Israëlische vlag op het Berlaymontgebouw projecteren. De Europese consensus landde echter vlug op de gematigder formulering 'Israël heeft het recht om zich te verdedigen binnen de grenzen van het oorlogsrecht. Gesprekken over de tweestatenoplossing moeten snel worden opgestart.'

Maar aan zo'n frase hebben de Palestijnen niets als er geen actie aan gekoppeld wordt. Israël begaat onbeschrijfelijke oorlogsmisdaden in Gaza, maar de Europese leiders durven het niet zo te benoemen. Op de illegaal bezette Westelijke Jordaanoever verjagen en doden Israëlische kolonisten en militairen Palestijnen. Hoewel deze bezetting met almaar nieuwe nederzettingen al aan de gang is sinds 1967, blijven in Brussel sancties tegen deze zware overtreder van internationaal recht en talrijke VN-resoluties taboe.

De Duitse bondskanselier Olaf Scholz blijft maar herhalen dat Israël een democratische rechtsstaat is, die het internationaal recht respecteert. In een zogezegd indrukwekkende videoboodschap spreekt de groene vice-bondskanselier Robert Habeck vooral over Hamas en het antisemitisme. Voor de rest maakt hij de hele pro-Palestina-beweging verdacht. Geen enkele keer benoemt hij de Israëlische misdaden. Zijn enige kritische noot is gewijd aan het geweld van de 'kolonistenbeweging', alsof de Israëlische staat hier niets mee te maken heeft. Het Duitse politieke en media-establishment misbruikt de strijd tegen het antisemitisme om de eigen pro-Israëlische lijn goed te praten en elke dissidente stem in diskrediet te brengen. Kan het nog meer eurocentrisch en fout? Nochtans toonde Deborah Feldman, een Duitse met Joodse roots, in een talkshow de juiste weg: 'Uit de Holocaust volgt maar één legitieme les: de absolute onvoorwaardelijke verdediging van de mensenrechten voor allen. Punt.'

Uit de Holocaust volgt maar één legitieme les: de absolute onvoorwaardelijke verdediging van de mensenrechten voor allen. Punt.

In een ongeziene demarche schreven ambtenaren en diplomaten van de Europese instellingen, Nederland en Frankrijk afgelopen weken protestbrieven tegen het flauwe beleid van hun politieke oversten. Zij kunnen de oplopende dodentol in Gaza niet meer aanzien. Gemor vanuit de administraties is niet nieuw. De professionals zien al jaren met lede ogen aan hoe de ongeremde uitbreiding van de kolonies de tweestatenoplossing erg moeilijk maakt. Er zijn nu al bijna 700.000 kolonisten. Deze functionarissen beseffen ook hoe dit debacle het geostrategische probleem van Europees verlies van legitimiteit in het mondiale zuiden in een stroomversnelling brengt.

Sommige Europese en Amerikaanse politici dachten misschien dat de Abraham-akkoorden sinds 2020 tussen Israël en een reeks Arabische landen, die zo hun feitelijke erkenning van Israël officialiseerden, de Palestijnse kwestie in de vergeetput zouden doen belanden. Ook Saoedi-Arabië was op weg naar zo'n akkoord, dat voor Palestijnse rechten evenwel niets betekent, integendeel.

Het Europese beleid ten aanzien van Palestina is een schoolvoorbeeld van institutionele hypocrisie. De EU en haar lidstaten konden niets anders dan bij elke nieuwe nederzetting in bezet gebied een verbale veroordeling uitspreken. Officieel instemmen met ouderwetse landroof is onverzoenbaar met het imago van een Europees buitenlands beleid dat gedreven wordt door waarden en respect voor het internationaal recht. De pijn van de Palestijnen werd verzacht met Europese ontwikkelingshulp. Dat Israëlische bulldozers of bommen Europese projecten wel eens verwoestten, nam men erbij. Voor de rest werd Israël geen strobreed in de weg gelegd, en was er simpelweg geen plan meer voor een fundamentele oplossing. De VS en de niet-westerse mogendheden zijn even medeplichtig. De wereld liet de Palestijnen in de steek. Dit bood Hamas en Iran alle ruimte om het verzet te monopoliseren.

Europa dreef in dit dossier Israël steeds verder weg van respect voor de universele mensenrechten en het internationaal recht.

Sinds de Israëlische onafhankelijkheid in 1948 raakten Israël en Europa politiek, economisch en zelfs militair steeds meer verstrengeld. Schuldcomplexen over de Holocaust werden gauw aangevuld met de Brits-Frans-Israëlische samenzwering voor de neokoloniale Suez-oorlog in 1956 tegen het Egypte van de pan-Arabist Gamal Abdel Nasser. Parijs hielp Israël zelfs aan kernwapens. Tegelijkertijd werd Israël een bondgenoot tijdens de Koude Oorlog. We smeedden innige economische banden in diverse hoogtechnologische sectoren, alsook kostbare niches als diamant. Later ontdekten rechtse politici hoe een pro-Israëlisch discours islamofobe kiezers kon bekoren. Met in de achtergrond altijd de VS die een hardere Europese lijn tegen Israël niet zouden dulden. Zo dreef Europa in dit dossier steeds verder weg van respect voor de universele mensenrechten en het internationaal recht. Een mix van realpolitik en identiteitspolitiek nam de bovenhand. Deze factor verklaart waarom Europa wél fel optreedt tegen de Russische agressie en annexaties in Oekraïne.

Vandaag blijven de meeste Europese politici vastzitten in hun destructieve tunnelvisie. Zij missen de moed, het politiek inzicht en het morele kompas om rechtsomkeer te maken. Een lichtpunt is België, wat ook door Human Rights Watch werd opgemerkt. Socialisten, groenen, christendemocraten en PVDA hebben hun nek uitgestoken om de misdaden van zowel Hamas als de Israëlische regering te benoemen en sancties te eisen. Dit is mede te danken aan jarenlange druk vanuit onze sociale bewegingen. Civiele samenleving en publieke opinie in kleine en grote landen kunnen de internationale politiek wel degelijk mee bepalen. Wij weten wat ons te doen staat.

Samenleving & Politiek, Jaargang 30, 2023, nr. 10 (december), pagina 2 tot 4

• edito
• Palestina
• Gaza
• Europese Unie