Het jaar 2023 zal de geschiedenisboeken ingaan als het jaar waarin Vlaams minister van Wonen, Matthias Diependaele, alsnog een visie ontwikkelde over sociale huisvesting. Het was enkele jaren wachten, maar ergens in de zomer van 2023 en met als toetje mooi verpakt onder de kerstboom op kerstdag was hij er toch in geslaagd zijn kijk op sociale huisvesting uit de doeken te doen. Los van de inhoud wil ik hem daar wel oprecht voor bedanken.

'LUIE' HUISMOEDERS VERPLICHT NAAR DE VDAB

Tot voordien was het niet echt duidelijk hoe hij keek naar een sociale huurders, maar sinds kerstdag weten we het zeker: ze zijn voor de minister vooral een blok aan zijn been. Zeker de huisvrouwen die niet in de rij staan jubelen om hun eigen huishouden te laten verkommeren en dat van de betere middenklasse te gaan regelen met dienstencheques aan een loon waar diezelfde betere middenklasse de spreekwoordelijke kont nog niet voor zou opheffen. Zeker die luie vrouwen blijken een doorn in het oog te zijn van de minister. Hij wil hen aan het werk of 'uit de hangmat', zoals hij dat zelf altijd zo vol respect voor de huisvrouw verkondigt.

Minister Diependaele wil huisvrouwen aan het werk of 'uit de hangmat', zoals hij dat zelf altijd zo vol respect verkondigt.

Na de zomer kregen deze dames dan ook prompt een brief in de bus met de verplichting zich aan te melden bij de VDAB. Waar gespecialiseerde bemiddelaars de desbetreffende huisvrouwen zouden toeleiden naar de juiste job. Om het de huisvestingsmaatschappijen niet te veel op bijkomende rompslomp te jagen, werden de brieven in bulk verzonden. Enkele brieven glipten door de mazen van het net en belandden in de brievenbus van gepensioneerde mannen die niet goed wisten wat te doen. Het waren plezante tijden.

Nochtans denk ik ook dat in gezinnen waar maar 1 partner werkt, onderzocht moet worden hoe we de andere partner mee trekken in het verhaal. In de strijd tegen armoede vallen daar wel winsten te boeken, gezien het armoederisico in gezinnen met eenverdieners het hoogste is. Alleen zijn daar mijn inziens toch compleet andere wegen voor nodig dan via de sociale huisvestingsmaatschappij en inschrijven bij de VDAB. Een totaalvisie over hoe we het beste uit iedereen naar boven halen, ontbreekt telkens weer.

NOG NET NIET SMEKEN OM OP DE WACHTLIJST TE MOGEN STAAN

Maar het bleef niet bij een verplichte inschrijving bij de VDAB. In diezelfde periode kwamen ook de eerste details van het nieuwe gecentraliseerde inschrijfsysteem aan de oppervlakte.

Kandidaat-huurders zullen zich voortaan online kunnen inschrijven in een centraal systeem. Een enorme verbetering, want tot op heden gebeurde de inschrijving manueel en per huisvestingsmaatschappij. Je wil niet weten hoeveel uren maatschappelijk werkers in een OCMW wisten te verslijten aan het op punt stellen van al die inschrijvingen voor één gezin. Die ballast valt nu weg en wordt vervangen door online.

Toch wil dat niet zeggen dat dat de administratieve druk op het hulpverleningsnetwerk drastisch doet verlagen. De digitale kloof waarvan al lang sprake is namelijk niet plots miraculeus verdwenen. De drempel om met een identiteitskaart de inschrijving af te ronden is groot. Mensen vergeten hun pincode of begrijpen niet eens waar die in feite voor dient. Wie zijn pincode kwijt is, vraagt een nieuwe aan en ineens ook een nieuwe afspraak bij de maatschappelijk werker. In een gezin van moeder, vader en twee meederjarige dochters is het niet een of twee, maar vier keer dat er dient ingelogd te worden in het centraal systeem (elk gezinslid apart). Ook mensen (alle meederjarigen) die al geruime tijd op de wachtlijst staan zullen zich voor 31 maart 2024 moeten aanmelden om hun overzetting in het nieuwe register af te handelen of ze worden onherroepelijk geschrapt van de wachtlijst.

OCMW's zullen de eerste maanden de handen vol hebben aan voorkomen dat veel mensen sneuvelen van de wachtlijst.

OCMW's, andere gemeentediensten en de CAW's bereidden zich volop voor om dat huzarenstukje voor elkaar te krijgen. Met aanklampende hulpverlening zullen ze de eerste drie maanden alvast de handen vol hebben aan voorkomen dat veel mensen sneuvelen van de wachtlijst. Drie maanden die maatschappelijk werkers zouden kunnen besteden aan hun cliënten aan het werk helpen bijvoorbeeld.

Wie de minister aanspreekt op deze vreemde wendingen krijgt te horen dat rechthebbenden op een sociale woning er wel iets voor mogen doen. Het wordt immers niet allemaal in de schoot geworpen. Een gevoel dat ongetwijfeld heerst bij de doelgroep als ze te horen krijgen dat ze afhankelijk van de locatie en de gezinssamenstelling toch gemakkelijk 6 tot 15 jaar moeten wachten op een sociale woning. Dat het hen dan absoluut op een presenteerbladje wordt aangereikt.

VOORRANG AAN KANDIDAAT-HUURDERS MET EEN JOB

De minister wil voorrang geven aan kandidaat-huurders met een job. De precieze invulling van zijn plannen zijn voorlopig nog onbekend, dus het is wat giswerk. Maar in de logica van de minister zou een gezin met mama, papa en twee kinderen voorrang krijgen als beide ouders werken. Volgens de regelgeving mogen ze samen niet meer dan 33.524,93 euro op jaarbasis verdienen, plus 2.514 euro per kind ten laste, anders mag je geen sociale woning huren. Werken dus, maar niet te veel of te goed verdiend. Waar slaat het zelfs op? Enerzijds moeten mensen zich inschrijven bij de VDAB omdat ze dan aan het werk gaan en uitstromen uit een sociale woning, anderzijds krijgt de kiezer wijsgemaakt dat de instroom enkel is voor mensen die genoeg hun best doen, maar er regelgevend zelfs geen recht op hebben.

De minister wil voorrang geven aan kandidaat-huurders met een job. Maar ze mogen niet te goed verdienen.

Nochtans is de verbinding die Diependaele legt tussen een sociale woning en werken aan zelfredzaamheid niet eens echt van de pot gerukt. Een veilige thuis is immers de echte hoeksteen van de samenleving. Wie elke dag de centen moet tellen en oud brood moet eten om de huur te kunnen betalen, heeft in het hoofd weinig ruimte om echt bezig te zijn met de zogenoemde sociale mobiliteit. Het niet hebben van een betaalbare-kwaliteitsvolle woning is één van de grootste drempels om uit de armoede te raken. Er wel over beschikken één van de krachtigste hefbomen om ook de volgende generatie te laten ontplooien. Het verwerven van een sociale woning is geen doel, het is een middel om armoede aan te pakken. Als de minister al zou zorgen dat iedereen over die drempel raakt en er dus genoeg aanbod is voor iedereen die er recht op heeft, dan kunnen we samen nadenken over de volgende stap.

• Matthias Diependaele
• sociale huisvesting
• column