Als je de volgende keer in de theaterzaal van de Gentse kunstencentrum VIERNULVIER (de vroegere Vooruit) zit, kijk dan eens naar boven. Daar zie je de woorden ‘KUNST VEREDELT’ in majestueuze letters. Dit is een les om in gedachten te houden bij de komende politieke verkiezingen. Het is duidelijk dat 9 juni cruciaal zal zijn door de gevaarlijke extreemrechtse dreiging.

Daarom is het goed om naar het verleden te kijken, en te leren van de denkbeelden en daden van beroemd Duits theatermaker Bertolt Brecht. Hij was één van de meest innovatieve en unieke culturele figuren van links in de 20e eeuw. Zijn werk is het resultaat van zijn ervaringen in Weimar Duitsland, nazi-Duitsland, de VS en de DDR.

Brecht leefde en werkte in een tijd waarin de samenleving werd verscheurd door de strijd tussen fascisme en socialisme. Hij zag cultuur, kunst en theater als krachtige middelen voor sociale verandering. Zijn concept van ‘episch theater’ was bedoeld om het publiek te vermaken, maar ook om het politiek te onderwijzen en aan te zetten tot kritisch denken. Inderdaad, kunst veredelt.

Vlaams Belang wil onder andere de cultuursector aanvallen als ‘een stormram’. Extreemrechts wil kritische mensen de mond snoeren. Want: het is een ‘onverbeterlijk en zelfs gevaarlijk links bastion’. Ze maken daarin gretig gebruik van verdachtmakingen, haat en desinformatie om hun macht te consolideren. Hoop, solidariteit en vertrouwen willen ze zien verdwijnen in de smeulende puinhopen van onze democratie. Cultuur is contrair, eigenzinnig, toont durf en houdt vrijheid hoog in het vaandel. Ook na 9 juni blijft het dus van cruciaal belang dat journalisten, kunstenaars, academici en actieve burgers hun stem laten horen en actie ondernemen wanneer nodig.

Een belangrijke les van Bertolt Brecht is zijn onuitputtelijke optimisme en veerkracht.

Een andere belangrijke les van Brecht is zijn onuitputtelijke optimisme en veerkracht. Ondanks de persoonlijke risico's en de dreiging van vervolging, bleef hij geloven in de mogelijkheid van verandering en verbetering. Zijn werken tijdens zijn ballingschap, zoals het toneelstuk Leven van Galilei (1939), getuigen van zijn vastberadenheid om door te zetten. Brecht blijft inspireren.

Het is belangrijk om ook na 9 juni de strijd tegen extreemrechts voort te zetten. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 13 oktober is de kans groot dat het cordon sanitaire op verschillende niveaus zal sneuvelen, wat veel teweeg zal brengen in ons land. We moeten ons bewust zijn van de gevaren van passiviteit en de noodzaak van collectieve actie. Brechts nalatenschap herinnert ons eraan dat de strijd voor rechtvaardigheid en democratie voortdurend is, dat we niet moeten opgeven. Het is onze verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat de donkere hoofdstukken van de geschiedenis zich niet herhalen en dat we blijven vechten voor een betere toekomst. Een betere wereld, middels kritisch denken, kunst en cultuur. Want: kunst veredelt!

Samenleving & Politiek, Jaargang 31, 2024, nr. 6 (juni), pagina 88