Er lijkt geen week voorbij te gaan of extreemrechts komt samen. Onlangs waren er de National Conservative Conference (NatCon) in Brussel en de Conservative Political Action Conference (CPAC) in Budapest. Beide events kwamen uitvoerig aan bod in de media. De eerste omdat die werd afgesloten door burgemeester van Sint-Joost-ten-Node Emir Kir, de tweede omdat die door de organisatoren werd uitgeroepen tot ‘een woke-vrije zone’ en bepaalde media niet welkom waren. Het echte nieuws is echter dat extreemrechtse intellectuelen, academici en politici over de landsgrenzen heen bouwen aan de contrarevolutie. De lijm: islamhaat, en de strijd tegen woke en tegen ‘links-liberale’ media.

Extreemrechts heeft goed gekeken naar de liberalen na de Tweede Wereldoorlog. Die organiseerden zich toen ook internationaal. Friedrich Hayek startte in 1947 de Montpellier Society, het begin van een trans-Atlantisch neoliberaal netwerk. In de volgende decennia schoten de denktanks als paddenstoelen uit de grond, gesteund door rijke ondernemers. Waarna in de VS en het VK de politieke macht werd verworven. Nog steeds komt de economische elite jaarlijks samen in Davos.

Extreemrechts is nu bezig met eenzelfde machtsopbouw als de liberalen na de Tweede Wereldoorlog.

Extreemrechts is nu bezig met eenzelfde machtsopbouw. In de VS bestaat al langer dan vandaag een bloeiend systeem van zulke conferenties, zoals de American Renaissance Conference van de witte supremacist Jared Taylor en The New York Forum van de identitaire beweging Counter-Currents. In Europa zijn er nu de rechts-conservatieve conferenties die vaak rond Hongarije draaien, zoals de Natcon en de CPAC. In de Scandinavische landen komen witte nationalisten jaarlijks samen in het Scandza Forum. Ook extreemrechtse vechtclubs en jongerenbewegingen ontmoeten elkaar steeds vaker fysiek. Men leert van elkaar. Dit zal ook politiek vruchten afwerpen. In verschillende landen is extreemrechts al aan de macht. Een stabiele extreemrechtse groep in het Europese Parlement is er nog niet, maar die zal er ooit komen.

Niet alleen op intellectueel vlak zien we internationale frontvorming, ook digitaal is de cultuurstrijd bij uitstek internationaal. In 2018 al beschreef Ico Maly in zijn boek Nieuw rechts hoe een internationaal online netwerk de cultuurstrijd voert. Toen Dries Van Langenhove onlangs werd veroordeeld voor racisme kreeg hij de steun van Elon Musk. Die pikte een tweet op van Eva Vlaardingerbroek. Zij is een Nederlandse Alt-rightster met bijna 1 miljoen volgers, die tegen ‘neo-communisme’ en woke, en voor Geert Wilders, is.

Ooit zat het internationalisme op links. Meer dan honderd jaar geleden reisden socialisten al Europa door om internationale contacten te onderhouden.

Ooit zat het internationalisme op links. Meer dan honderd jaar geleden reisden socialisten al Europa door om internationale contacten te onderhouden. Op het einde van de 19^de eeuw was de Tweede Internationale een internationale organisatie voor socialistische partijen en vakbonden, met een hele reeks congressen en De Internationale als strijdlied. De overtuiging leefde dat internationale contacten nodig waren om de politieke macht te veroveren (en de Eerste Wereldoorlog te vermijden). Tijdens de Tweede Wereldoorlog fungeerde de Duitse socialistische Friedrich Ebert Stiftung in verschillende hoofdsteden als alternatieve ambassade en ontmoetingsplek. In de Glorieuze jaren na de oorlog bouwden socialisten aan de sociale zekerheid en keken bij elkaar hoe dat ging. Tot in de jaren 1990 en 2000 bestond een bloeiend netwerk van internationale stichtingen en contacten.

Dat is vandaag stilgevallen, en dat heeft niet enkel met Covid te maken. Zeker, er zijn nog internationale evenementen waar socialisten elkaar ontmoeten, zoals het jaarlijkse Labour- of PES-congres, maar veel minder dan vroeger. Vandaag is FEPS de enige denktank op Europees niveau, waarvan PS ook lid is, die in aloude socialistische traditie poogt om het intellectuele met het politieke veld te verbinden. En ook de vakbonden zijn nog over de grenzen actief met hun internationale vakbeweging. Het échte internationalisme van links bestaat echter niet meer. De budgetten hiervoor zijn er ook niet meer, wegens te weinig direct electoraal resultaat.

Ook digitaal zit de internationale linkerzijde in het defensief. Recent was er nog het goede initiatief #NoComradeUnder1K om elke linkse online activist boven de 1.000 volgers te krijgen (en dus elkaars boodschap te versterken). Maar we zien toch nog vooral veel bekvechten over wie wel of niet voldoende links is. Als de komma niet juist staat, wordt er niet geretweet; en de algoritmes pikken sowieso al veel meer de extreemrechtse bagger op dan de socialistische beleidsnuance.

Vandaag is het socialisme verdeeld tussen de eerder gesloten, rode Deense variant van Mette Frederiksen en de meer open, groene Nederlandse variant van Frans Timmermans.

Inhoudelijk is er vandaag op links ook minder overeenstemming dan bij extreemrechts. Socialisten en marxisten zijn nog steeds geen vrienden. Bij socialisten zelf is er ideologische versplintering, meer nog dan tijdens de Derde Weg in de jaren 1990 waar zowat elke socialistische partij een meer liberale weg was ingeslagen. Vandaag is het socialisme verdeeld tussen de eerder gesloten, rode Deense variant van Mette Frederiksen en de meer open, groene Nederlandse variant van Frans Timmermans (een scheiding die zich ook hier voordoet tussen het Vlaamse en Franstalige socialisme). Er loopt ook nog een lijn tussen West- en Oost-Europa, waar vooral nieuwe linkse partijen zich manifesteren in de strijd tegen de sterke antidemocratische bewegingen in de regio. Voor sommige klimaatactivisten ben je enkel welkom als je ook én woke én dekolonialist én pro-Palestina bent. En dan zijn er nog de spanningen tussen de klimaat- en arbeidersbeweging, hoewel er hier en daar zeker ook goede contacten zijn tussen beide bewegingen.

De conclusie van dit alles is pijnlijk: vandaag speelt De Internationale niet langer bij links, maar bij extreemrechts. De socialistische beweging, die per definitie internationaal zou moeten zijn, organiseert zich veel minder internationaal. En de extreemrechtse beweging, die zich net afsluit van alles wat vreemd is, breekt uit. Het is de wereld op haar kop, en een slechte zaak. Want links zal internationaal zijn, of zal niet zijn.

Samenleving & Politiek, Jaargang 31, 2024, nr. 5 (mei), pagina 2 tot 3

• edito
• extreemrechts
• socialisme
• internationalisme