Militaire en politieke strategen weten al langer; een oorlog draait niet alleen om tactische militaire overwinningen. Om uiteindelijk als winnaar uit de bus te komen, is het ook belangrijk internationale steun te hebben voor je strijd.

Dat beseft Israël in ieder geval goed. Sinds de gruweldaden van Hamas op 7 oktober, blijft het land op sympathie rekenen voor diens militaire acties in Gaza, wat door alsmaar meer experten als disproportioneel en genocidaal wordt beschouwd. Israëls gruweldaden stuiten wereldwijd op veel weerstand, met studenten die universiteitscampussen bezetten uit protest in de Verenigde Staten – ook in eigen land. Toch blijven de militaire bijdragen vloeien van landen als de Verenigde Staten, en blijft de Europese Unie pijnlijk mild voor Israël.

Om internationale steun te genereren, heeft Israël beruchte en goed gedocumenteerde informatieoorlog capaciteiten, ook wel eens ‘Hasbara’ genoemd. Letterlijk vertaald ‘uitleggen’, dient Hasbara om internationale publieke opinie te beïnvloeden in het voordeel van Israël en wereldwijde steun te behouden voor diens beleid. In 2024 werd een Hasbara-budget van zo’n 17 miljoen euro vrijgemaakt als deel van diens ‘publieke en culturele diplomatie’.

In 2024 werd een Hasbara-budget van zo’n 17 miljoen euro vrijgemaakt als deel van diens ‘publieke en culturele diplomatie’.

In deze context komt ook het Eurovisie songfestival in beeld. Hoewel het vaak als een frivole liedjeswedstrijd beschouwd wordt, heeft het Eurovisiesongfestival een aanzienlijke culturele en politieke impact. Jaarlijks kijken zo’n 160 miljoen mensen wereldwijd naar de wedstrijd die in 1956 gelanceerd om de regio te verbinden na het trauma van de Tweede Wereldoorlog. Israël gebruikt al langer de LGBTQI+-genegen wedstrijd om zichzelf op de kaart te zetten als een westerse democratie die liberale waarden omarmt. Zie bijvoorbeeld hoe de Israëlische Dana International de eerste transgender winnares was van de wedstrijd in 1998. Deelname aan het Eurovisiesongfestival kan dus gezien worden als Hasbara praktijk om Israëls imago van bezetter opzij te kunnen zetten. Die praktijk wordt ook wel eens ‘artwashing’ en ‘pinkwashing’ genoemd wordt.

Dit jaar werd er zeer veel druk gezet op de liedjeswedstrijd om het land niet te laten meedoen en zichzelf zo te normaliseren, terwijl het tegelijkertijd de mensenrechten zwaar schendt in de Gazastrook. De organisator weigerde een uitsluiting door krampachtig vast te houden aan het ‘a-politieke’ karakter van de wedstrijd, ook al rijmde dit niet echt met de eerdere beslissing om Rusland uit te sluiten binnen de week na diens inval in Oekraïne in 2022.

De Israëlische campagne ging gepaard met weinig verdoken boodschappen dat een stem voor Eden Golan, een stem tegen het antisemitisme is.

Om die normalisering nog meer kracht bij te zetten, voerde Israël dit jaar vurig campagne voor Eden Golan, de Israëlische kandidaat aan de wedstrijd. Er werd ingezet op billboards, social media advertenties, boodschappen via de ambassades en pro-Israëli influencers. Dit ging gepaard met weinig verdoken boodschappen dat een stem voor Eden, een stem tegen het antisemitisme is. Uit een artikel van Israëlische nieuwssite Y-net bleek dat er ook aan targeted advertising gedaan werd door de Israëlische overheid om bepaalde Israël-sympathiserende landen en internetgebruikers, alsook journalisten en opiniemakers bloot te stellen aan video’s waarin Eden Golan hen in hun eigen taal toesprak om voor haar te stemmen. Ongezien voor het Eurovisiesongfestival.

Israël eindigde uiteindelijk tweede in de publieksstemming met in totaal zo’n 323 televotes. Het is koffiedik kijken in welke mate die stemmen een voorstelling zijn van eigenlijke waardering voor het nummer, dan wel op sympathie voor het land wijzen. We weten uit eerder onderzoek naar Eurosong stemgedrag dat zo’n 36% van de gemiddelde stemmer andere redenen aanhaalt om te stemmen dan de kwaliteit van een nummer. Dat ‘politiek stemmen’ leidde mogelijk ook in 2022 tot de Oekraïense zege. Het aantal stemmen voor Israël kan echter ook sterk aangedikt zijn met stemmen die doelgericht de steun voor Israël probeerden groots te doen lijken. Extreemrechtse bondgenoten over heel Europa maakten al op X (vroeger Twitter) duidelijk dat ze normaal nooit Eurosong kijken, maar dit jaar minstens 20 keer stemden voor Israël (het maximum aantal stemmen per bankkaart). De Sloveense openbare omroep vroeg ondertussen ook om een onderzoek van de EBU, omdat er verdacht veel nieuwe online stemmers zouden geweest zijn.

Extreemrechtse bondgenoten over heel Europa maakten op X duidelijk dat ze normaal nooit Eurosong kijken, maar dit jaar minstens 20 keer stemden voor Israël.

Desondanks dat Israël niet won, werd de hoge score door Israëlische woordvoerders als misplaatste ‘peiling’ gebruikt om te tonen hoezeer het land nog steeds populair is. Ook bij ons namen politici als Theo Francken de stemming als voorbeeld hoe een ‘stille meerderheid’ van de Belgen Israël nog wel steunt. Zo wordt een liedjeswedstrijd geïnstrumentaliseerd in een informatieoorlog om de indruk te wekken dat een land dat beschuldigd wordt van genocide wél populaire steun geniet.

We weten natuurlijk niet hoezeer de Hasbara campagne heeft bijgedragen aan winst in Eurovisie, of tout court invloed heeft op de politieke opinie. De meningen over het conflict binnen Europa blijven sterk verdeeld, met een stille meerderheid die vooral een einde lijkt te willen zien aan het lijden van mensen in de regio. Onderzoek toont ook dat Israëls informatieoorlog tactieken mogelijk zelfs een averechts effect hebben door samenlevingen te polariseren in groepen die ofwel mét ofwel tégen Israël zijn. Dit zou paradoxaal in het verleden tot juist meer solidariteit met de Palestijnen geleid hebben. Zo maakte ook Israëls halsstarrige deelname aan Eurovisie een grote groep kijkers meer bewust van de oppositie tegen Israël, waar ze anders mogelijk maar in de periferie van gehoord zouden hebben.

Al lijkt het einde aan de gruwel in Gaza momenteel nog veraf, mogelijk graaft Israël met agressieve Hasbaracampagnes momenteel zijn eigen graf.

• Eurovisie
• Israël
• column