Adembenemend, omdat we om te beginnen ontzettend veel informatie krijgen over de Indiase samenleving, politiek, economie en ecologie. Met de typische stijl en kwaliteit van MO* Magazine – Gie Goris was er jarenlang hoofdredacteur – krijgen we niet alleen een vlot geschreven tekst, maar tegelijk een grondige studie met de belangrijkste cijfers, uniek interviewmateriaal, inzichtelijke analyses en talrijke sprekende verhalen.

Qua bevolking is India met zijn 1,4 miljard inwoners het grootste ter wereld. Het kent ongeveer 780 talen. Hiervan zijn er 24 officieel erkend, waaronder het nationale Hindi en Engels als bestuurstaal. Op wereldvlak is India intussen de vijfde economie. Dat India een land is met een enorme etnisch-culturele en landschappelijke diversiteit is een gekend cliché, maar de betekenis hiervan dringt beter tot je door wanneer je duikt in dit diepgaand boek van ruim 400 bladzijden. Het is fascinerend hoe dit heterogene land tot nog toe één en relatief stabiel is kunnen blijven, en dit als de grootste democratie van de wereld. Bij de onafhankelijkheid in 1947 en het einde van Brits-Indië ging het islamitische Pakistan weliswaar zijn eigen weg. In 1971 – na een gruwelijke oorlog en met steun van India onder leiding van Indira Gandhi – scheidde ‘Oost-Pakistan’ zich op zijn beurt van Pakistan af om Bangladesh te worden.

De auteur wil de westerse lezer expliciet overtuigen dat het belangrijk is India te leren kennen. Het land is een opkomend machtscentrum in een wereld die meer multipolair maar ook onrustig wordt. Het zal een cruciale rol spelen in de groeiende spanningen tussen het Westen aan de ene en Rusland en China aan de andere kant. Die rol kan in het beste geval matigend en bemiddelend zijn, gelet op India’s eigen scherpe rivaliteit met China, maar ook goede band met Rusland.

India is een opkomend machtscentrum in een wereld die meer multipolair maar ook onrustig wordt.

Nu de EU en VS minder afhankelijk willen worden van China komt India meer en meer in beeld als producent van industriële goederen en consumptieartikelen. Hoewel de geopolitieke logica achter een intensere handelsrelatie tussen Europa en India evident is, legt Goris uit waarom de jarenlange onderhandelingen tussen de EU en India over een handels- en investeringsakkoord maar blijven aanmodderen. Beide kanten hebben sectoren die ze willen blijven afschermen, en India is allergisch aan de Europese voorwaarden op het vlak van sociale en ecologische duurzaamheid.

Gie Goris maakt de lezer wegwijs in de duizelingwekkend sociologische complexiteit van het land. Sociaaleconomische, etnisch-religieuze en regionale breuklijnen lopen kris kras door elkaar, met binnen de hindoe-meerderheid ook nog eens het erg ingewikkelde kastensysteem. Ondanks de scheiding van Pakistan en Bangladesh, vormen de moslims in India de grootste minderheid met ruim 200 miljoen mensen. Tussendoor biedt het boek een grondige en actuele analyse omtrent de regio Kashmir, die tussen India en Pakistan betwist wordt.

***

Het boek is heftig omdat het diep ingaat op de reusachtige problemen van het land. We krijgen veel verhalen en analyses over massale armoede en ongelijkheid; de manier waarop lokale gemeenschappen verdreven en onder druk gezet worden door toenemende mijnbouw, stuwdammen, vervuilende scheepsafbraak en gebrekkig waterbeheer; de blijvende afhankelijkheid van steenkool voor energievoorziening, die dan weer bijdraagt tot de mondiale klimaatverandering, die op haar beurt de Indiase landbouw en volksgezondheid keihard treft. Gie Goris maakt duidelijk dat de ecologische crisis India op termijn kan destabiliseren, met nu reeds een fenomeen van ecologische vluchtelingen in eigen land.

De ecologische crisis kan India op termijn destabiliseren, met nu reeds een fenomeen van ecologische vluchtelingen in eigen land.

Natuurlijk krijgen we ook hoofdstukken over de politiek. Hier is het grote fenomeen de manier waarop de hindoe-nationalistische Bharatiya Janata Party (BJP) van premier Narendra Modi – al 10 jaar onafgebroken aan de macht – zijn hegemonie vestigt. De BJP wordt onmiskenbaar meer autoritair, wat zich uit in meer repressie van afwijkende meningen, meer controle op pers en rechterlijke macht, en vriendjespolitiek met het grootkapitaal. De grote moslimmeerderheid wordt in toenemende mate geconfronteerd met discriminatie.

Het boek legt haarfijn uit hoe de partij als een schoolvoorbeeld van social engineering de hindoe-tradities politiek heeft geïnstrumentaliseerd tot een wervend, maar exclusief nationalistisch project. Bouwstenen van de strategie zijn onder meer het selectief en misleidend putten uit de geschiedenis om een 1000-jarige (sic) stralende toekomst voor te spiegelen; zich afzetten tegen de moslims en het erfgoed van het islamitische Mogolrijk (16^de-19^de eeuw); en het succesvol werven van stemmen bij de lagere inkomensgroepen en kasten met nationalistische retoriek en beperkte sociale voordelen, zonder de ongelijkheid structureel aan te pakken. Dit alles gebeurt in samenwerking met de oude, fascistoïde hindoe-nationalistische beweging Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS). In latere paragrafen brengt de auteur ook het toenemende georganiseerde geweld tegen de moslimgemeenschap in beeld. Uit de analyse blijkt de overduidelijke rol van BJP-mandatarissen. Op dit ogenblik zijn de wekenlange nationale verkiezingen aan de gang. De kans is klein dat de multiculturele Congrespartij, die na de onafhankelijkheid de Indiase politiek domineerde, tegen de BJP een noemenswaardige vuist kan maken.

***

Ten slotte is de lezer dankbaar. Gie Goris komt sinds 1989 in India. Hij kent het land door en door. Zijn werk is doordrongen van empathie en een intense inspanning om de eurocentrische bril achterwege te laten, maar altijd kritisch te blijven. Materiaal van decennialang onderzoek, maar ook erg grondige recente reizen worden met ons gedeeld in de vorm van een Nederlandstalig, deskundig en aangenaam boek.

Dries Lesage