Toen ik een jaar of vijftien was, organiseerde mijn middelbare school een uitwisseling met scholieren in Spa. Het idee was dat we Frans leerden, maar ook, vermoed ik, dat we onze zuiderburen leerden kennen. De uitwisseling zou bijdragen aan een versterkt samenhorigheidsgevoel over de taalgrens heen. Want Vlaanderen en Wallonië, zo zit het vaak in ons hoofd, zijn anders. Wallonië stemt links en socialistisch, Vlaanderen rechts en liberaal. Als je de Vlaams-nationalisten moet geloven, begrijpen de Vlamingen en de Walen elkaar niet, ze leven in twee gescheiden werelden. En toen kwam 9 juni 2024. Ook Wallonië schuift op naar rechts. Met begrip zit het op dat vlak wel goed.

Vlaams Belang haalt monsterscores in Staden, Geraardsbergen en Hechtel-Eksel. In Gent, Leuven, Luik, en Brussel houdt links stand.

Ik wil een andere uitwisseling voorstellen. Het onbegrip speelt zich niet af tussen Vlamingen en Walen, maar wel tussen stad en niet-stad. Vlaams Belang haalt monsterscores in landelijke kantons als Staden, Geraardsbergen en Hechtel-Eksel. In Gent, Leuven, Luik, en Brussel houdt links stand, en in Antwerpen is de PVDA de tweede grootste partij. Dat is niet alleen in België zo. De stedelijke stem is in het algemeen progressiever. Londen stemde in 2016 expliciet tegen de Brexit, in Turkije stemde men eind maart van dit jaar in de grootsteden Ankara en Istanbul massaal voor de oppositiepartij CHP en tegen president Recep Tayyip Erdogan, en Marine Le Pen deed het tijdens de Europese verkiezingen in Frankrijk overal goed, behalve in Parijs.

De filosoof Quil Kukla stelt in haar boek City Living (2021) dat een stedeling, door de omgeving waar die zich in bevindt, radicaal anders naar sociale thema’s kijkt dan iemand uit de suburbs. Volgens Kukla heeft dat te maken met heel concrete dingen zoals de inplanting van huizen en de organisatie van dagelijkse ontmoetingen en verplaatsingen. In een stad ben je steeds in de nabijheid van vreemden, en deel je plekken met mensen die je niet kent. Je barbecuet naast een familie wiens levensbeschouwing van de jouwe verschilt, je komt iemand van een andere sociale klasse tegen bij de bakker, je ziet en hoort de ander letterlijk vanop je balkon. Kukla noemt het stedelijk leven daarnaast onvoorspelbaar en dynamisch. Stedelingen leren een grote set aan verschillende situaties kennen en hun reacties snel aan te passen. Een stedeling heeft een grote en flexibele set aan ‘metaskills’ om verschillende ontmoetingen goed te kunnen volbrengen, zegt Kukla.

De architectuur van ‘den buiten’ is gericht op de private ruimte en het familiale.

De heterogeniteit van de stad zet Kukla af tegen de homogeniteit van de stadsrand of het platteland. De architectuur van ‘den buiten’ is gericht op de private ruimte en het familiale. De publieke ruimte is een spiegel van die private ruimte, beide zijn liefst voorspelbaar en vertrouwd, en de kans op verstoringen of onverwachte gebeurtenissen is kleiner dan in een stad. De steenweg is geen plek om te vertoeven of mensen te ontmoeten, maar een doorgangsplaats. Het ‘echte’ platteland is dan weer zo dunbevolkt dat ook daar de ontmoeting met het vreemde weinig plaatsvindt. Kukla schrijft: “Het intensieve familieleven van de stadsrand is ontworpen om harmonieus, homogeen en ordelijk te zijn. Maar eerder dan een veilige plek te bieden, zorgen deze plekken ervoor dat mensen niet meer in staat zijn om met wanorde om te gaan.” Kukla’s punt is eigenlijk simpel: hoe meer je moet omgaan met het ‘andere’, hoe toleranter je ervoor zal zijn. Hoe minder je de ander tegenkomt, hoe minder je jouw vermogen om ermee om te gaan moet aanscherpen.

Hoe meer je moet omgaan met het ‘andere’, hoe toleranter je ervoor zal zijn.

Het is geen harde regel dat de stad tolerantere mensen voortbrengt dan het platteland, of dat de stad altijd meer diversiteit biedt dan het platteland. Ook in de stad is de ontmoeting met de ‘ander’ niet gegarandeerd. Ook in de stad kan je je afsluiten in je bubbel. Je hoeft niet te barbecueën naast een familie met een andere geloofsovertuiging, als je een tuin hebt om je in terug te trekken. En als je brood koopt bij de lokale zuurdesembakker dan is de kans dat je daar mensen van radicaal verschillende slag tegenkomt weer klein. En ook op landelijke plekken bestaat natuurlijk heterogeniteit. Ook daar leven mensen die het ordentelijke, harmonieuze leven ‘verstoren’. Ook daar zijn trans mensen, feministische vrouwen, of mensen van kleur op 9 juni door hun omgeving afgewezen.

Het vijandbeeld van rechts verschuift van de Waal naar de woke stedeling, die op haar beurt niet begrijpt dat rechts zo groot is in landelijke gemeenten. Op de instagrampagina van Dansaertvlamingen postte Sara Leemans meteen na de uitslagen een meme met bovenschrift: ‘Ik snap het niet. Iedereen die ik sprak ging Groen stemmen’. De stad en het platteland begrijpen elkaar niet, ze leven in twee gescheiden werelden.

Stuur stedelijke middelbare scholieren om wederzijds begrip te faciliteren op uitwisseling naar landelijke gebieden, niet naar Wallonië.

Als we dus een uitwisseling doen om wederzijds begrip te faciliteren, dan stel ik voor dat we het zo doen: stuur stedelijke middelbare scholieren op uitwisseling naar landelijke gebieden. Laat stedelingen een weekje naar school gaan buiten de stad. Laat ze ‘s avonds vogelpikken in café Het Dorpsplein. Laat ze praten over de zorgen van iemand die ver van hen af lijkt te staan. En stuur omgekeerd mensen van buiten de stad op uitwisseling naar Brussel, Gent, Leuven, Luik, Antwerpen of Charleroi. Maak hen vroeg genoeg bekwaam in het tegenkomen van de ander.

• Vlaanderen
• platteland
• verkiezingen
• column