In 2009 ruilde ik Antwerpen voor Charleroi. Van De Wever naar Magnette. Van een ultragegentrificeerde stad naar een stad die niet meer fier durfde zijn op zichzelf.

Het was het Charleroi dat zijn wonden nog likte na de Van Cauwenbergh-schandalen. Ik zag een uitgeputte stad, maar tegelijkertijd was er nog wat overgebleven uit de glorietijd. En vriendelijke mensen. Mijn ‘oui’ of ‘non’ werden onmiddellijk als Vlaams herkend en dat leverde steevast een antwoord op in het best mogelijke Nederlands. Ik werd als Vlaming met open armen ontvangen. En ja, je zag mensen in armoede maar tegelijkertijd zag je een omgeving die niet op hen neerkeek; ze maakte deel uit van de stad, zonder als uitschot bekeken te worden. Uiterlijk vertoon was geen prioriteit voor de voorbijgangers; handig als je, in volle renovatie, nog even naar de Brico loopt in je werkplunje. Dat kan in Charleroi zonder gêne, in Antwerpen kan dat niet.

Maar je voelde dat Charleroi nood had aan een heropleving, naar een reden om als inwoner opnieuw fier te zijn op de stad, want het schandaalstigma zat ingebakken in haar inwoners. Ze spraken erg fatalistisch over hun stad en ook over zichzelf als inwoner.

Op het omkeren van dat fatalisme entte Paul Magnette zijn programma, toen hij in 2012 voor de eerste keer opkwam voor de gemeenteraadsverkiezingen. Hij won ze met vlag en wimpel.

Een belangrijke politicus die zijn schouders onder zijn stad wilde zetten; dat voelde geruststellend.

En ja, je had het gevoel dat hij het tij zou keren. Een belangrijke politicus die zijn schouders onder zijn stad wilde zetten; dat voelde geruststellend. Magnette opteerde voor een imagocampagne à la Patrick Janssens: de ‘A’ van Antwerpen werd de ‘C’ van Charleroi, ‘Bisous, M’Chou’ en andere graffiti werden op in het oog springende gebouwen door kunstenaars op bestelling van het stadsbestuur getekend. Meer, er werd een Bouwmeester (er werd geen vertaling voor deze functie gebruikt) aangesteld, die de vier belangrijke pleinen in het centrum een metamorfose moest geven. Patrick Janssens en zijn voormalige Bouwmeester kwamen letterlijk op ‘staatsbezoek’ bij Magnette in Charleroi; de media was talrijk aanwezig. Werf één: het commerciële doodgebloede centrum weer leven in blazen; een prachtige art-deco zuilengalerij ging letterlijk de lucht in. Ik heb zelf ’s nachts nog enkele prachtige miniaturen trachten te recupereren; tevergeefs, ze waren te zwaar. In de plaats kwam een groot winkelcomplex à la City 2, gesponsord en dus eigendom van een Joods Antwerpse diamantair.

Het winkelcomplex ‘Rive Gauche’ trekt aan; maar vooral voor inwoners uit één van de negen deelgemeenten uit Charleroi. Na het winkelen trekken ze opnieuw naar huis. Het plein errond wordt een groot betonnen evenementenplein en herdoopt van ‘Place ALBERT II’ naar ‘Place Verte’. Van enig groen is er echter geen sprake. Deze betonnen trend trekt zich door in de volgende pleinen die worden aangepakt. Een kunstwerk dat refereert naar het mijnwerkersverleden wordt opgeborgen; verbaasde burgers die hierrond appelleren, krijgen te horen dat het ‘slechts tijdelijk’ is. We hebben het nu, vier jaar later, nog steeds niet teruggezien. De klimaatverandering lijkt ver uit beeld, hoewel Magnette dit in zijn langetermijndenken in zijn boek wel centraal stelt. Toen ik er kwam wonen in 2009 stond datzelfde plein nog in de steigers van zijn vorige heraanleg. Twaalf jaar later werd het opnieuw omgewoeld, met de talrijke bomen erbij. Het plein moest een centrale pool voor openbaar vervoer worden, met nieuwe perrons voor bussen en rails voor de metro. De buurt rond het stationsplein kreeg een metamorfose met een houten skatersbrug, een gigantisch cultureel centrum met game center, en een wandelkade. Een Marina, een jachthaven aan het station, moest het sluitstuk worden. Hevig protest van de PTB maken dat het nu stil is rond dit laatste dossier. Er werd ook geprobeerd de ‘sans-abris’ (steevast autochtone generatiearmen, vaak met een verslavingsproblematiek) uit het straatbeeld te verwijderen: zij mogen nog maar twee dagen per week in Charleroi centrum vertoeven, de andere dagen moeten zij uitwijken naar een vaste deelgemeente.

Het klopt dat Charleroi er erg anders uitziet na deze twaalf jaar Magnette; het stigma lijkt overwonnen. Het is ook erg verjongd en meer multicultureel; en er wordt enorm veel geld in de cultuursector gestoken. Mensen met een migratieachtergrond behoren hier vooral tot de middenklasse, een opvallend verschil met Vlaanderen.

De PS-lijst staat dan wel vol mensen uit het middenveld, maar die van de MR ook.

Vraag is of dit imago de ziel van de Carolo’s veruiterlijkt en warm maakt. Het voelt erg raar aan dat de ‘stichter’ van dit nieuwe Charleroi na een nationale verkiezingsnederlaag opeens de eerste plaats doorgeeft aan zijn pupil, Thomas Dermine. Is dit een ruilbelofte omdat Dermine geen minister-president van Wallonië kon worden? Ik twijfel of een monsterscore voor de PS op 13 oktober mogelijk is in deze constellatie: Dermine lijkt weinig lokaal bezig en heeft een erg internationaal en elitair profiel. De PS-lijst staat dan wel vol mensen uit het middenveld, maar die van de MR ook. En Ecolo maakt zichzelf belachelijk met als speerpunt voor de campagne het ‘de-betoniseren van de stad’, terwijl ze zelf de schepen voor ecologische transitie en mobiliteit afleverde in het huidige stadsbestuur. Les Engagés blijft weinig zichtbaar in de stad, misschien nog steeds een overblijfsel van het Van Cauwenbergh-tijdperk. Rest er de PTB van Sofie Merckx die net iets stiller is dan de vorige campagnes. En de MR? Ze kregen erg veel bijval op 9 juni in Charleroi, ‘het mocht anders’ was een veelgehoorde quote. Vraag is of de Carolo’s ook hun stad in handen durven geven van deze MR, het zou wel eens echt de vervreemding van Charleroi kunnen worden.

Samenleving & Politiek, Jaargang 31, 2024, nr. 8 (oktober), pagina 12 tot 13

• gemeenteraadsverkiezingen
• Charleroi