Wat is nodig om van Groen een sterke middelgrote partij te maken? Het gaat om de uitbouw van een alternatief politiek project, een samenhangende coalitie van sociale krachten en een brede instemming bij de bevolking._

Binnenkort verkiezen de leden van de partij Groen een nieuw voorzitter en ondervoorzitter. Dat duo staat een serieuze uitdaging te wachten. Tegelijk is er de unieke situatie dat de volgende verkiezingen pas over vijf jaar zijn. Dat geeft ruimte om met diepgang te werken aan het ideologisch verhaal, te herbronnen zodat de basiswaarden in een hedendaags en overtuigd verhaal door alle leden verteld kunnen worden. Met de mandatarissen op kop natuurlijk, zij moeten het ecologisch kompas helemaal in de vingers hebben. Dat betekent dat het nieuwe project van de partij een ferm hoofdstuk ideologische vorming vereist.

Ik ga niet mee in het crisisverhaal over Groen. Maar ook hier is het duidelijk: er valt veel meer te winnen dan wat nu het geval was.

Voor alle duidelijkheid: ik ga niet mee in het crisisverhaal dat een aantal academici, journalisten en opiniemakers zo graag hebben verspreid tijdens de voorbije verkiezingscampagnes. Ze konden hun leedvermaak bijna niet verbergen bij de door hen voorspelde uitslag onder de kiesdrempel. De realiteit is dat de score die Groen haalde op 9 juni 2024 binnen het gemiddelde ligt van de voorbije decennia. Uiteraard te weinig om tevreden te zijn, maar ook niet slecht na een moeilijke regeringsdeelname. Daarvoor kent deze ancien maar al te goed het resultaat na de vorige regeringsdeelname dat eindigde in een debacle. Ook de gemeente- en provincieraadsverkiezingen van 13 oktober 2024 geven een genuanceerd beeld, met hoogtes en laagtes naar gelang streek en gemeente. Maar ook hier is het duidelijk: er valt veel meer te winnen dan wat nu het geval was. En dat is nodig om voldoende sterk te staan om het sociaalecologisch beleid door te voeren dat een afdoende antwoord biedt op de huidige meervoudige crisis.

HOE VAN GROEN EEN STERKE MIDDELGROTE PARTIJ MAKEN?

Elders heb ik al omschreven wat nodig is om van Groen een sterke middelgrote partij te maken. Het gaat om de uitbouw van een alternatief politiek project, een samenhangende coalitie van sociale krachten die het project verdedigen en een brede instemming bij de bevolking.

Alternatief politiek project

Voor het politieke project is het goed om de tijd te nemen voor een grondige herbronning, wat ik opvat als de oefening om de grondwaarden van de groene beweging te herijken en te vertalen in afdoende antwoorden op de – laat ons eerlijk zijn – gigantische uitdagingen van deze tijd. Groene partijen zijn de enigen die nog de moed hebben om consequent wél de klimaat- en biodiversiteitscrisis in de ogen te kijken. Ze nemen de verantwoordelijkheid om de ernst van de ecologische ontwrichting en daarmee gepaard gaande vormen van onrechtvaardigheid te erkennen. En zoals bijvoorbeeld de steeds frequentere overstromingen door waterbommen tonen, is de realiteit steevast brutaler dan we ons doorgaans kunnen indenken.

In de pers laten tal van groene boegbeelden van zich horen met de wens dat Groen vooral terug moet keren naar haar core business, wat zich dan vertaald als natuur- en klimaatbeleid. Hoewel ik zelf er al jaren voor pleit dat Groen een ‘sociaal klimaatcongres’ zou organiseren, is het van belang de vraag te stellen wat de core business van een groene partij is.

Daarvoor is het nuttig te kijken naar het traject van de groene partijen, van start tot op heden. Als we bijvoorbeeld kijken naar de sociale bewegingen die aan de oorsprong liggen van groene partijen, zijn dat emancipatorische bewegingen die vanuit een diep rechtvaardigheidsgevoel opkwamen tegen de bedreiging van hun leefomgeving. Die bedreiging kwam van diverse kanten door zowel autoritaire besturen (die bijvoorbeeld een snelweg door een dorp of natuurgebied plannen, of vinden dat homo’s niet mogen trouwen) of winstgedreven grootbedrijven (die elk levensdomein willen commercialiseren, denk aan rusthuizen).

Het streven van een groene beweging of partij is nooit het overleven, maar altijd de zoektocht naar het goede leven, en wel voor iedereen.

Je merkt meteen hoe actueel die strijd blijft. Ook in 2024 blijft het inspirerend hoe ecologische denkers van het eerste uur zoals André Gorz de emancipatiestrijd zagen als een concreet pleidooi voor autonomie in verbondenheid, het vermogen om samen vorm te geven aan de toekomst, in plaats van ieder op zich behandeld of zelfs vernederd te worden als een domme kiezer of klant. Het streven van een groene beweging of partij is dan ook nooit het overleven, maar altijd de zoektocht naar het goede leven, en wel voor iedereen.

Samenhangende coalitie van sociale krachten

De corebusiness van een groene partij is dan ook niet louter klimaatbeleid, maar het emancipatorisch project hoe we een afdoend antwoord kunnen bieden op de klimaat- en bredere ecologische crisis dat net mensen sterker maakt in hun handelingsvermogen en vertrekt vanuit een diep verlangen naar een meer rechtvaardige samenleving.

De zoektocht naar een hedendaagse invulling van dit emancipatorisch project laat ook perfect toe om de tweede van de drie voorwaarden die ik hoger schetste in te vullen. Het gaat om de uitbouw van een brede coalitie van maatschappelijke krachten, zoals bijvoorbeeld nog bepleit door de jonge klimaat- en mensenrechtenactiviste Mikaela Loach in haar boek Zo radicaal is het niet.

Brede instemming bij het publiek

Wat betreft de derde voorwaarde, de brede instemming bij het publiek, gaat het om een samengaan van overtuigende voorstellen én een zelfzekere communicatie die tonen dat Groen de partij is de juiste antwoorden heeft.

Daarvoor hanteer ik graag de kernwaarden van onze samenleving vrijheid en zekerheid, die trouwens niet toevallig grotendeels gekaapt zijn door rechtse partijen. Bewust is de naam van heel wat extreemrechtse partijen de ‘vrijheidspartij’, en met hun focus op veiligheid claimen ze vormen van zekerheid te bieden.

Tegelijk wordt dit duo gehanteerd om groene partijen te bashen en in de hoek te duwen. Vanuit het cliché ‘ze pakken ons alles af’ groeide de perceptie dat groene partijen je vrijheid willen inperken. Tegelijk leidt een onvoldoende goed uitgewerkt pleidooi voor de noodzakelijke transitie tot het versterken van reeds welig tierende gevoelens van onzekerheid.

Het is zaak dat het nieuwe groene project duidelijk maakt dat het staat voor vrijheid en zekerheid.

Daarom is het zaak dat het nieuwe groene project duidelijk maakt dat het staat voor vrijheid en zekerheid. Het komt erop aan mensen te overtuigen dat het noodzakelijke transitieproject juist zal leiden tot meer vrijheid, tot het focussen op zekerheid. Als we bijvoorbeeld massief inzetten op het isoleren van huizen, wijk per wijk, waar we iedereen meenemen, krijgen ook mensen met een laag inkomen de zekerheid dat ze hun verwarmingsfactuur kunnen betalen. Tegelijk voeren we zo massief minder olie en gas in uit autoritaire regimes en verhogen we onze geopolitieke veiligheid. Een rechtvaardig klimaatbeleid moet net het leven van mensen in armoede, die permanent te kampen hebben met gebrek aan vrijheid en de onzekerheid om het einde van de maand te halen, beter maken.

Het goede nieuws is het groene verhaal steunt op sterke waarden die leven bij verschillende grote groepen in de samenleving. Denk aan jonge ouders die zich zorgen maken over de gezondheid van hun kinderen, grootouders voor het klimaat die op straat komen, buurtbewoners die inzetten op goed samenleven in diverse wijken, duurzame ondernemers en boeren die werk maken van zorg voor mens, natuur en samenleving. Met hen kan een brede coalitie gevormd worden die kan vechten voor een rechtvaardig klimaatbeleid. En toegegeven, het wordt een gevecht bergop – tegen de mainstream die de illusie van de pauzeknop qua ecobeleid verspreidt, maar de wereld heeft meer dan ooit groene partijen nodig.