De regering ploetert zich al weken door een schijnbaar onmogelijke begrotingsoefening. In zijn recente column voor De Morgen komt Mark Elchardus echter met de wonderoplossing aandraven: in plaats van te raken aan lonen, uitkeringen, pensioenen en gezondheidsuitgaven kunnen we ook besparen op de 'migratiefactuur'. Legale migratie zou ons land immers jaarlijks 3,6 miljard euro kosten, zo stelt hij op basis van een oude studie van de Nationale Bank van België (NBB). Alleen hanteert hij daarbij een nogal eenzijdige en hoogst selectieve lens.

SELECTIEVE LEZING

Migratie heeft ons de laatste tien jaar 36 miljard euro gekost, zo besluit Elchardus op basis van een NBB-studie uit 2020. Nochtans luidt het volledige besluit van die studie dat "de immigratie-instroom de afgelopen vijf jaar (2012-2016) een positief effect heeft gehad op het bbp. Dat is namelijk met 3,5 % gestegen. Het effect is positief voor zowel EU- als niet-EU-immigranten". Met andere woorden: migratie creëerde net extra economische groei. Die positieve groei-effecten filtert Elchardus echter weg uit zijn analyse, hoewel extra economische groei niet iets is dat je simpelweg uit de vergelijking kan halen als je het over begrotingseffecten hebt.

De positieve groei-effecten filtert Elchardus weg uit zijn analyse.

Om tot zijn kost van 3,6 miljard te komen, neemt Elchardus bovendien enkel de negatieve 'bijdrage' van eerstegeneratiemigranten in rekening, waarvan hij beweert dat ook de NBB dat doet. De studie besluit inderdaad dat "de netto-bijdrage van eerstegeneratiemigranten aan de overheidsfinanciën gemiddeld lager is dan die van autochtonen". Maar vult evenwel meteen aan met: "de nettobijdrage van kinderen van eerstegeneratiemigranten (nvdr: de tweede generatie die volgens Elchardus dus buiten de studie van de NBB valt!) aan de overheidsfinanciën gemiddeld hoger is dan die van autochtonen". Op basis daarvan besluit de studie wel degelijk dat de gemiddelde migrant in 2012-2016 méér opbracht aan belastingen dan hij kostte aan uitkeringen en voorzieningen.

INTERNATIONALE CONSENSUS

Verschillende recentere internationale studies bevestigen ook die vaststelling, namelijk dat migratie geen kostenpost vormt maar wel een nettobijdrage kan leveren aan de financiering van de welvaartsstaat.

Migratie vormt geen kostenpost maar kan wel een nettobijdrage leveren aan de financiering van de welvaartsstaat.

In een vergelijkende studie van 25 lidstaten over de periode 2006-2018 besloot de OESO dat "immigranten in vrijwel alle onderzochte landen meer afdroegen via belastingen en sociale premies dan zij ontvingen aan uitgaven voor sociale bescherming, gezondheidszorg en onderwijs". Volgens de Europese Centrale Bank zorgde de instroom van buitenlandse werknemers de afgelopen jaren voor een aanzienlijke economische groei in de eurozone. Hoewel werknemers van buiten de EU slechts 9% uitmaken van de werknemers in de EU, waren ze goed voor de helft van de economische groei. Ook de Britse begrotingswaakhond, het Office for Budget Responsibility (OBR), berekende recent dat een illustratieve migrant die op de leeftijd van 25 jaar naar het VK komt en het gemiddelde Britse salaris verdient quasi meteen een netto fiscale bijdrage voor de begroting oplevert. Ook het IMF wijst op de stijgende economische baten van migratie, in het bijzonder een stijging van de tewerkstelling en de arbeids- en kapitaalproductiviteit, zeker in vergrijzende economieën.

NOODZAKELIJKE PIJNSTILLING VOOR VEGRIJZING?

De uiteindelijke kost of opbrengst van migratie hangt in belangrijke mate samen met de demografische kenmerken van de aanwezige migrantenpopulatie (een overwegend jonge, werkende migrantenpopulatie levert aanzienlijk meer op dan een oudere of niet-actieve groep) en met de mate van hun arbeidsmarktintegratie, zowel qua werkgelegenheid als loonniveau. Waar Elchardus dus wel terecht op wijst is dat België (ook volgens het NBB-rapport) binnen de EU één van de landen met de laagste scores op het gebied van arbeidsmarktintegratie van migranten was. Daarbij spelen een gebrekkig ondersteuning en discriminatie op de arbeidsmarkt een belangrijke rol.

De Vlaamse tewerkstellingsgraad voor eerstegeneratiemigranten van buiten de EU is toegenomen van 46,4% in 2014 tot 58% eind 2023.

Toch is ook die situatie sterk verbeterd ten opzichte van de data uit 2016. De Vlaamse tewerkstellingsgraad voor eerstegeneratiemigranten van buiten de EU is in een kleine tien jaar tijd toegenomen van 46,4% in 2014 tot 58% eind 2023. Het aandeel werkenden stijgt zelfs sneller bij mensen met migratieachtergrond dan bij andere bevolkingsgroepen en was nooit eerder zo hoog. Dat laatste heeft alles te maken met de versnellende vergrijzing en de structurele arbeidsmarktkrapte die daarmee gepaard gaat.

België vergrijst aan een rotvaart en dat schept uitdagingen voor het in stand houden van de welvaartsstaat. Tegenover elke 67-plusser staan steeds minder mensen op arbeidsgerechtigde leeftijd. Die stijgende 'afhankelijkheidsratio' betekent ook dat de stijgende gezondheids- en sociale zekerheidsuitgaven gedragen moeten worden door een krimpende groep actieven. Een lager migratiesaldo zou de relatieve last van die zorg- en pensioenuitgaven enkel verder doen stijgen. Is het dan wel wijs om migratie sterk aan banden te willen leggen?

LAST OF LUST VOOR BEGROTING?

Dat migratie weren economisch zelf ondermijnend werkt, verklaart ook waarom politici als Giorgia Meloni en Viktor Orban - ondanks hun forse antimigratieretoriek - heimelijk de deur openhouden voor extra (arbeids-)migranten. Een land als Spanje kiest daarentegen openlijk voor méér migratie. En dat legt het land geen windeieren: Spanje was de snelst groeiende geavanceerde economie in 2024 (met een groei van 3,5%) en 2025 (met een verwachte groei van 2,9%). Gevolg is dat de schuldgraad fors daalde van 119% van het bbp in 2020 tot minder dan 102% vorig jaar.

We zouden beter inzetten op een beleid dat migratie erkent als deel van de oplossing.

Misschien is het aantrekken van voldoende migranten dan toch noodzakelijker én lonender dan Mark Elchardus en andere migratiesceptici ons willen doen geloven? In plaats van migratie te framen als een begrotingsprobleem, zouden we beter inzetten op een beleid dat migratie erkent als deel van de oplossing - voor onze economie, onze zorg en onze vergrijzende samenleving.

• migratie
• arbeid
• begroting