Op Jambons finale pensioendeal is het al maanden wachten. Net als de meerjarenbegroting blijft die nog even in nevelen gehuld. Eén zekerheid toch: wie de retroactieve knip in de gelijkstellingen wenst te ontlopen, kan maar beter terugreizen in de tijd en z'n loopbaan aanpassen. Aan de besparing valt op het einde van de loopbaan nauwelijks te ontsnappen. In die zin slaat het riedeltje dat "de pensioenhervormingen aanzetten tot een gedragsverandering" dan ook nergens op.

Neem Marie, een 57-jarige poetshulp. Zij wacht al even vol belangstelling op de aangepaste pensioenramingen op mypension.be, post besparing-Jambon. Midden 2027 is het eindelijk zo ver. Na de opluchting, geen pensioenmalus, volgt al snel de koude douche. Haar geraamd pensioenbedrag ligt plots 9% lager dan voorheen. De pensioendienst 'kapt' voortaan haar pensioen af op maximaal 20% gelijkstelling. Marie is zo slachtoffer van haar niet-lineaire loopbaan. Ze werkte 20 jaar voltijds, verloor haar job tijdens een herstructurering en ging vervolgens deeltijds aan de slag als poetshulp via het statuut 'deeltijds met behoud rechten'. De werkloosheidsdienst RVA garandeerde haar bij het aanvaarden van die deeltijdse job het behoud van voltijdse sociale rechten, in het jargon 'deeltijds met behoud rechten'. Bijna 20 jaar na datum pleegt de politiek contractbreuk en ziet Marie een deel van haar pensioenrechten in rook opgaan.

Bij de 20% laagste pensioenen en bij de vrouwen zijn maar liefst 4 op 10 werknemers getroffen.

Het verhaal van Marie, 'deeltijds met verlies rechten', illustreert wat mis is met de pensioenknip-Jambon. De retroactieve knip in de pensioengelijkstellingen van loopbaanperiodes uit het verleden treft werknemers met een precaire of grillige loopbaan. Maar liefst 3 op 10 werknemers zijn getroffen. Volgens een raming van de Federale Pensioendienst verliezen ze gemiddeld 318 euro per maand. Ze houden gemiddeld een schamele 1.072 euro per maand over, bruto wel te verstaan. Bij de 20% laagste pensioenen en bij de vrouwen zijn maar liefst 4 op 10 getroffen. De pensioenknip-Jambon richt, al dan niet met voorbedachten rade, een sociaal bloedbad aan. Hoe komt dat?

De eerste Arizona-besparingstechniek is de lagere pensioengelijkstelling voor periodes als werkzoekende en periodes in een eindeloopbaanstelsel. Vanaf februari 2025 geldt in de regel een gelijkstelling aan een minimumrecht. Dankzij een sociaal akkoord tussen werkgevers en vakbonden blijft wel de gelijkstelling voor tijdelijke werkloosheid volledig en landingsbanen grotendeels overeind.

Ten tweede wil minister Jambon de omvang van de pensioengelijkstellingen in de totale loopbaan beperken. Voor wie geboren is in 1968 en later mogen die maximaal 20% bedragen. Die begrenzing, 'cap 20%', geldt onder meer voor werkloosheidsdagen, deeltijds werk met behoud rechten (het statuut van Marie) en landingsbanen. En nu komt de aap uit de mouw, die 'cap' zou worden toegepast op loopbaanjaren uit het verleden, retroactief dus. Wie na werkloosheid een deeltijdse job aanvaardde of halfweg de 50 opteerde voor een landingsbaan wordt zo geconfronteerd met pensioengevolgen die je onmogelijk kon voorzien. Ons voorbeeld van Marie illustreert de problematiek gevat. Rechtszekerheid lijkt niet meer dan een holle slogan.

Wie na werkloosheid een deeltijdse job aanvaardde of halfweg de 50 opteerde voor een landingsbaan, wordt geconfronteerd met pensioengevolgen die je onmogelijk kon voorzien.

Last but not least zijn er de nieuwe werkvoorwaarden voor de nieuwe toegang tot het vervroegd pensioen, voor de vrijstelling van de malus bij vervroegd pensioen en voor het gewaarborgd minimumpensioen. Een complex kluwen, met telkens verschillende definities. De kern van de zaak: niet alle traditioneel gelijkgestelde periodes tellen nog mee. De regering beknibbelt op de meeste gelijkgestelde periodes, met uitzondering van tijdelijke werkloosheid en moederschapsrust. De andere gelijkstellingen vallen al dan niet gedeeltelijk overboord. Ook hier gelden de nieuwe werkvoorwaarden de facto retroactief, voor loopbaanjaren uit het verleden.

Jambon knabbelt zo ook aan de gelijkstelling van ziekteperiodes: ruim een kwart van de slachtoffers van zijn pensioenknip zijn net (langdurig) zieken. Vooral deeltijds werk voor of na een periode van ziekte kan bij pensionering voor 67 jaar leiden tot een aanzienlijke malus, tot 25% pensioenverlies en meer.

De toepassing op loopbaanjaren uit het verleden staat haaks op het principe van rechtszekerheid.

Minister Jambon vergoelijkt zijn sociale afbraak door verkeerdelijk te stellen dat werknemers zijn besparingen kunnen ontlopen door simpelweg te werken tot 67 jaar, dan is er geen Jambonmalus. De realiteit is anders. Ook een kwart van de werknemers die werken tot de pensioenleeftijd, is getroffen. En vooralsnog kunnen loontrekkenden onmogelijk terug in de tijd reizen en hun eerdere loopbaan herzien. De pensioendeal van de regering-De Wever blijft daardoor wankel. De toepassing op loopbaanjaren uit het verleden staat haaks op het principe van rechtszekerheid. De disproportionele impact op deeltijders vormt dan weer een discriminatie op basis van geslacht. Voldoende juridische argumenten dus om ook na een eventuele stemming van de pensioenwet, deze zaken aan te vechten.

• Arizona
• regering-De Wever
• pensioenen